Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa cho rằng, trong bối cảnh nguy cơ thiếu điện ngày càng rõ, Việt Nam vẫn cần tiếp tục áp dụng biểu giá điện bậc thang, song biểu giá có bao nhiêu bậc thì phải tính toán cho phù hợp.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa.

Phóng viên (PV): Theo ông, biểu giá bán lẻ điện bậc thang gồm 6 bậc của Việt Nam với cách tính càng dùng nhiều càng phải trả giá cao hiện có còn phù hợp?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Trong điều kiện về cung-cầu điện của nước ta hiện nay vẫn cần có biểu giá bán lẻ điện bậc thang. Nhưng biểu giá điện bậc thang gồm 6 bậc như hiện nay đã bộc lộ khá nhiều khuyết điểm, cần phải sớm sửa đổi.

Cụ thể, nhiều bậc cũng gây ra những khó khăn nhất định cho việc quản lý của ngành điện, trong theo dõi giám sát của khách hàng sử dụng điện. Đặc biệt, biểu giá bán lẻ này không còn phù hợp với thực tế tiêu thụ điện hiện nay do tỷ trọng số hộ dùng điện gắn với tỷ trọng tiêu thụ điện của từng bậc đã có sự dịch chuyển theo hướng hộ dùng điện ở các bậc thấp giảm đi, hộ dùng điện ở các bậc phổ biến trong xã hội và bậc cao tăng lên. Ví dụ, số hộ tiêu thụ điện dưới 50kWh/tháng năm 2014 chiếm 21,79% nhưng tới năm 2018 giảm còn khoảng 15%... 

Cùng với đó, khoảng cách về lượng tiêu thụ và chênh lệch giá giữa các bậc không hợp lý. Bậc 1 với bậc 2 hiện nay chỉ cách nhau có 50 số điện, trong khi các bậc sau lại tăng vọt. Cùng với đó, tỷ lệ giá bán lẻ của từng bậc thang so với giá bán lẻ điện bình quân chưa phù hợp, dẫn tới tình trạng tiền điện phải thanh toán tăng nhanh và cao hơn tốc độ tăng của lượng điện tiêu thụ. Hiện chỉ có bậc 1 và bậc 2 là thấp hơn giá bán điện bình quân, kể từ bậc 3 là cao hơn và cao hơn nhiều so với giá điện bình quân. Do vậy, tại đợt điều chỉnh giá bán lẻ điện vào tháng 3 vừa qua, cộng với nhu cầu tiêu thụ điện tăng cao đã làm cho người dân vừa phải trả thêm tiền do giá tăng, vừa trả thêm tiền do “nhảy” bậc, đây là nguyên nhân chính gây ra bức xúc trong xã hội của đợt điều chỉnh giá điện vừa qua.

Công nhân ngành điện lực sửa chữa lưới điện. Ảnh: HỮU TUẤN

PV: Vậy theo ông, biểu giá bán lẻ điện cần thay đổi như thế nào?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Sẽ không có biểu giá điện nào thỏa mãn tất cả đối tượng tiêu dùng điện trong xã hội vì phương án nào cũng có những ưu điểm, nhược điểm. Tuy nhiên, cần phải lựa chọn phương án đa số người tiêu dùng có thể chấp nhận, theo tôi nên đi theo hướng: Rút gọn biểu giá điện hiện nay xuống còn khoảng 3 bậc. Bố trí giá lũy tiến, nhưng tính theo tỷ trọng tiêu dùng điện thực tế, bảo đảm không vượt giá điện sinh hoạt bình quân.

Bậc 1 cần chú ý đến đối tượng tiêu thụ điện ít, khả năng chi trả không cao. Bậc 1 nên là 100kWh đầu tiên thay cho bậc 1 là 50kWh hiện nay. Bậc 2 là bậc thiết kế phục vụ số đông, tức là phục vụ đại bộ phận các hộ tiêu dùng điện có mức tiêu dùng điện ở mức trung bình, phổ biến của xã hội. Bậc 3 là bậc phải thể hiện được chính sách điều tiết đối với các hộ tiêu dùng điện nhiều để phục vụ chính sách khuyến khích tiêu dùng điện tiết kiệm, hiệu quả…

Cùng với đó, việc sắp xếp theo các bậc phải bảo đảm xử lý hợp lý mối quan hệ chênh lệch giữa giá điện của các bậc so với giá bình quân và khoảng cách giá giữa các bậc với nhau.

PV: Ông đánh giá thế nào về cách thức phân bổ chi phí và minh bạch hóa chi phí trong cơ cấu giá điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) hiện nay. EVN cần làm gì để nhận được sự đồng thuận của người dân trong mỗi lần điều chỉnh tăng giá điện?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Hiện nay, việc tính chi phí sản xuất và giá thành, giá bán điện đều phải tuân thủ quy chế tính giá chung theo quy định của Luật Giá, Luật Điện lực và tính toán phân bổ chi phí cho từng khâu riêng biệt, gồm: Giá thành phát điện, truyền tải; phân phối bán lẻ; phụ trợ quản lý… Trong đó có nguyên tắc là không được phép tính vào giá điện các khoản đầu tư ngoài ngành, các khoản chi không phục vụ việc sản xuất, truyền tải và bán điện. Từ đó để xây dựng thành 4 biểu giá bán lẻ điện cho các ngành sản xuất, cho khối hành chính sự nghiệp, cho khối kinh doanh và biểu bán lẻ điện cho sinh hoạt.

Muốn tạo được sự đồng thuận của người dân trong điều chỉnh giá bán điện, không có cách nào khác là phải có một cơ quan thẩm định độc lập phương án giá do EVN xây dựng, còn EVN phải có trách nhiệm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình về phương án giá đó.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

VŨ DUNG