QĐND - Hiện nay đang là thời điểm chính vụ xoài Úc ở huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa, thế nhưng các công ty xuất khẩu lại gặp nhiều khó khăn trong việc thu mua xoài của nông dân. Nguyên nhân là các thương lái thu mua với giá cao hơn để xuất khẩu, trong đó có thị trường Trung Quốc thông qua đường tiểu ngạch. Điều này mang lại lợi ích trước mắt, nhưng về lâu dài có thể gây ra nhiều hậu quả khó lường nếu các thương lái không tìm được thị trường xuất khẩu hay đường tiểu ngạch bị đóng cửa.

Cách đây hơn 10 năm, giống xoài Úc được đưa vào trồng tại huyện Cam Lâm với hy vọng nơi đây sẽ trở thành vùng chuyên canh xoài, tạo nguồn nguyên liệu ổn định để xuất khẩu. Chỉ sau vài năm trồng thử nghiệm, giống xoài Úc đã chứng minh được sự phù hợp với mảnh đất Cam Lâm và hiệu quả với người nông dân. Xoài Úc cho năng suất cao, giá bán ổn định và đã có mặt tại thị trường nhiều nước trên thế giới, giúp người nông dân yên tâm canh tác. Đến nay, diện tích xoài Úc ở huyện Cam Lâm đã tăng lên hơn 1.500ha và tiếp tục được mở rộng. Tuy nhiên, điều mà chính doanh nghiệp khi đầu tư trồng xoài Úc tại đây chưa tính đến đã xảy ra. Việc cạnh tranh nguồn nguyên liệu đang trở nên gay gắt, bởi giá bán đang được đẩy lên từ phía các tư thương có nhu cầu về lượng hàng xuất khẩu.

Một điểm thu mua xoài Úc tại huyện Cam Lâm.

Ngay giữa chính vụ thu hoạch xoài Úc nhưng Công ty Nông sản EMU chỉ hoạt động cầm chừng do nguồn nguyên liệu khan hiếm. Ông John Edward Morton, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Nông sản EMU cho biết: “Vào thời điểm này các năm trước, nhà máy có thể thu mua 20 tấn xoài mỗi ngày, thì năm nay, để có 5 tấn xoài đạt chuẩn xuất khẩu là điều rất khó khăn. Đó là một nghịch lý trong khi vùng nguyên liệu đang được mở rộng. Nguyên nhân là chúng tôi không thể cạnh tranh giá mua với các tư thương. Điều đó mang lại lợi ích cho người nông dân nhưng không tốt cho thị trường xuất khẩu. Chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong việc xuất khẩu vào các thị trường Du-bai, Ca-na-đa, châu Âu… vì giá đầu vào rất cao, không tốt cho tương lai”.

Hiện nay, giá thu mua xoài của Công ty Nông sản EMU đang ở mức 45.000 đồng/kg đối với xoài loại 1. Trong khi đó, các tư thương đã đẩy giá cao hơn 2.000 đồng/kg nên nông dân ồ ạt bán xoài cho thương lái. Ông Trần Thanh Vũ, người dân xã Cam Hải Tây, huyện Cam Lâm, cho biết: “Nhà tôi trồng được 50 gốc xoài Úc. Vừa rồi thương lái vào tận vườn thu mua với giá 47.000 đồng/kg nên nhà tôi thu được 100 triệu đồng. Vẫn biết việc bán nông sản cho các thương lái tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhưng họ thu mua giá cao nên chúng tôi vẫn bán”. Còn theo ông Nguyễn Dương, Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch UBND xã Cam Hải Tây: “Toàn xã chúng tôi có 930ha trồng xoài, trong đó diện tích xoài Úc chiếm 50%. Mặc dù chúng tôi biết thị trường xuất khẩu của các thương lái không ổn định và nếu các đường tiểu ngạch bị cấm thì sẽ để lại nhiều hậu quả khôn lường, thế nhưng chúng tôi cũng không thể ngăn cấm người dân bán xoài cho thương lái”.

Ông John Edward Morton lo ngại: “Xoài Úc ở Việt Nam đang bắt đầu xây dựng được thương hiệu tại rất nhiều thị trường trên thế giới. Mỗi năm, chúng tôi xuất khẩu hơn 250 tấn xoài, tạo nguồn thu ổn định cho nông dân. Nhưng với giá thu mua hiện nay, công ty không thể cạnh tranh vì các hợp đồng đã được ký kết từ trước. Nếu đẩy giá sẽ tạo cơn sốt ảo cho thị trường, mang lại nhiều rủi ro cho doanh nghiệp và bà con. Về lâu dài, đến khi chúng tôi đã mất thị trường xuất khẩu và thị trường của các thương lái cũng ngừng nhập khẩu thì người dân yêu cầu thu mua, chúng tôi cũng không thể đáp ứng”. Đề cập việc ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với người dân, ông John Edward Morton cho biết: “Đây là việc rất khó. Vì bà con nông dân vẫn giữ thói quen mua bán kiểu cũ, có thể phá vỡ hợp đồng bất cứ lúc nào, thậm chí bán cho công ty nhiều sản phẩm không đạt chất lượng. Bên cạnh đó, vấn đề giá bán sản phẩm lại phụ thuộc nhiều vào các thị trường mà công ty xuất khẩu, nên không thể có một giá chuẩn ngay từ đầu”.

Hình ảnh người nông dân tỉnh Quảng Ngãi phải bỏ dưa cho trâu, bò ăn; những đoàn xe chở dưa hấu, khoai lang, vải thiều… xếp hàng dài chờ qua cửa khẩu những năm qua đã cho thấy nhiều rủi ro từ thị trường nông sản tự do. Chính vì thế, người dân cần cẩn trọng khi quyết định bán xoài cho thương lái hay công ty, đừng để vì cái lợi trước mắt mà đánh mất cả thị trường lâu dài.

Bài và ảnh: NGUYỄN MINH TUỆ