Bước tạo đà cho sự phát triển

Thời gian qua, khoa học đã từng bước thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH), nhất là với khu vực nông thôn miền núi, góp phần hình thành các vùng chuyên canh sản xuất theo chuỗi sản phẩm; góp phần xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, xây dựng các mô hình tổ chức sản xuất, dịch vụ hiệu quả. Nhiều sản phẩm nông nghiệp vùng cao đã trở thành hàng hóa, được phân phối trên thị trường trong và ngoài nước. Nhiều mô hình ứng dụng KH&CN tiên tiến điển hình trong sản xuất nông, lâm nghiệp được hình thành.

Ông Phạm Quang An, Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Sơn La cho biết, hiện các mô hình trồng cây ăn quả tại tỉnh Sơn La đã được phát triển, nhân rộng, như mô hình sản xuất nhãn chất lượng cao theo tiêu chuẩn VietGAP tại huyện Sông Mã, hay huyện Mai Sơn, Yên Châu và TP Sơn La,... đem lại thu nhập cao cho các hộ gia đình. Bình quân mỗi vụ nhãn, người trồng thu được từ 200-300 triệu đồng/ha. Năm 2017-2018, sản phẩm nhãn Sông Mã đã được xây dựng nhãn hiệu chứng nhận và được cấp mã vùng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, Trung Quốc,... Hay mô hình trồng cây thanh long ruột đỏ của gia đình bà Nguyễn Thị Dung, ở tiểu khu 7, xã Nà Bó, huyện Mai Sơn. Bà Dung cho biết, trước đây, gia đình chủ yếu làm nương rẫy, trồng ngô, mía, thu nhập thấp, lại tốn nhiều công sức lao động vất vả, lợi nhuận thấp. Từ khi chuyển sang trồng thanh long theo hướng hữu cơ đến nay, thanh long ruột đỏ của gia đình bà đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, xuất khẩu chính ngạch sang nhiều thị trường lớn, thu lãi khoảng 500 triệu đồng/năm, giải quyết việc làm cho hơn 10 lao động tại địa phương. "Việc phát triển cây ăn quả trên đất dốc thay thế cây trồng kém hiệu quả đã góp phần thay đổi diện mạo không ít vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh"-ông Phạm Quang An, Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Sơn La nhấn mạnh.

leftcenterrightdel
Giới thiệu về mô hình Dự án ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để phát triển một số giống xoài mới tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.

Việc ứng dụng tiến bộ KH&CN vào sản xuất nông nghiệp cũng mang lại hiệu quả kinh tế cao ở nhiều địa phương khác, như: Mô hình nuôi cá chình hoa giống và thương phẩm ở tỉnh Thanh Hóa; trồng chè Olong, chè xanh chất lượng cao tại tỉnh Lai Châu, tỉnh Cao Bằng; nuôi lợn tập trung tại tỉnh Bắc Kạn; nuôi cá giống và cá trắm đen thương phẩm trong ao ở tỉnh Điện Biên...

Ông Nguyễn Đình Hậu, Vụ trưởng Vụ KH&CN các ngành kinh tế-kỹ thuật (Bộ KH&CN) cho biết, trong 10 năm qua, nhiều hoạt động KH&CN đã được triển khai mạnh mẽ tới các địa phương, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Trong đó phải kể đến chương trình xây dựng nông thôn miền núi đã xây dựng 4.324 mô hình, tạo việc làm cho hơn 3.000 lao động thường xuyên và 6.200 lao động thời vụ, tạo sinh kế cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số như Dao, Thái, Tày, Nùng, Mông (khu vực miền núi phía Bắc) và Ê Đê, Khơ-me (khu vực phía Nam)... Thông qua chương trình hỗ trợ và phát triển tài sản trí tuệ đã xây dựng, phát triển được 38 nhãn hiệu tập thể, chỉ dẫn địa lý cho vùng DTTS&MN theo chuỗi giá trị các sản phẩm như: Hoa hồi, na Chi Lăng, chè Shan Tuyết (Sơn La), cafe Buôn Mê Thuột, hồ tiêu Chư Sê...

Nhiều “điểm nghẽn” cần khắc phục

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc ứng dụng KH&CN phục vụ phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS&MN còn nhiều khó khăn, bất cập. Đại diện lãnh đạo Bộ KH&CN cho biết, nguồn lực dành cho KH&CN vùng DTTS&MN còn tương đối thấp. Việc duy trì, phát huy các mô hình ở các địa phương còn khó khăn do thiếu nguồn nhân lực, trong khi nguồn nhân lực có xu hướng giảm về chất lượng do chính sách ưu đãi chưa đủ hấp dẫn. Việc duy trì, nhân rộng các mô hình sau khi triển khai còn gặp khó khăn cả về vốn và nhân lực có trình độ kỹ thuật để duy trì sản xuất. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp cũng không mấy mặn mà khi triển khai các dự án tại vùng cao.

Để khắc phục khó khăn trên, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho rằng, cần huy động thêm nguồn vốn đầu tư cho ứng dụng và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, từ đó nâng cao hiệu quả ứng dụng KH&CN cho phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS&MN. Hoạt động nghiên cứu KH&CN phải gắn với thực tiễn của địa phương để người dân được hưởng thành quả do KH&CN mang lại. Đồng thời, đẩy mạnh hỗ trợ các doanh nghiệp ở nông thôn, đẩy mạnh phát triển sản xuất tại một số địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc ít người, góp phần hình thành các ngành nghề mới, phát huy lợi thế của địa phương, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân, nhất là đồng bào DTTS&MN.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cũng nhấn mạnh, cần triển khai tốt nhiệm vụ của Nghị quyết số 88/2019/QH14 về “Tăng cường nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ; xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ vùng đồng bào DTTS&MN để phục vụ công tác dự báo, hoạch định, quản lý thực hiện chính sách dân tộc” và Nghị quyết số 12/NQ-CP về các giải pháp ứng dụng KH&CN trong thực hiện các dự án của Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2030. Có cơ chế phối hợp giữa bộ, ngành Trung ương và địa phương trong tăng cường chia sẻ thông tin, kinh nghiệm giữa các tỉnh cũng như trong phối hợp liên kết vùng; các chương trình nghiên cứu hỗ trợ ứng dụng KH&CN liên vùng, liên ngành; đẩy mạnh các dự án mang tính khu vực để thực hiện liên kết vùng cho một số sản phẩm chủ lực. Việc tăng cường đào tạo, bồi dưỡng, lựa chọn cán bộ là người dân tộc thiểu số tham gia các hoạt động KH&CN cũng góp phần tạo sinh kế, xóa đói, giảm nghèo cho đồng bào DTTS&MN.

Đồng chí Hà Ngọc Chiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội rất quan tâm đến việc cần tiếp tục cụ thể hóa số liệu riêng về đầu tư KH&CN phục vụ phát triển KT-XH vùng DTTS&MN giai đoạn 2011-2020 trong số liệu chung của cả nước. Đồng chí Hà Ngọc Chiến cũng đề nghị Bộ KH&CN cần đánh giá đầy đủ về hiệu quả của các đề án, đề tài về ứng dụng KH&CN trong sản xuất nông nghiệp đối với 3 vùng: Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ; làm rõ vai trò của doanh nghiệp trong nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao KH&CN, thu mua, tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp cho người dân. Chỉ như vậy mới tháo được các "nút thắt", giải quyết hiệu quả bài toán về ứng dụng KH&CN phục vụ phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS&MN hiện nay.

Bài và ảnh: THÙY DUNG