Có nhiều chuyển biến tích cực

Trong hội nghị triển khai các giải pháp cấp bách khắc phục cảnh báo thẻ vàng của EC do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) vừa tổ chức tại Hà Nội, ông Nguyễn Quang Hùng, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết: "Luật Thủy sản được Quốc hội khóa XIV thông qua tại Kỳ họp thứ 4 năm 2017 đã luật hóa các quy định của Điều ước quốc tế, đặc biệt là các khuyến nghị của EC về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo (IUU). Các văn bản hướng dẫn triển khai Luật Thủy sản năm 2017 đã được xây dựng bảo đảm tương thích với các quy định quốc tế, như: Công ước Luật biển 1982, Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng của FAO, Hiệp định đàn cá di cư của Liên hợp quốc, Bộ Luật nghề cá có trách nhiệm của FAO, Kế hoạch hành động quốc tế của FAO về chống khai thác IUU, hướng dẫn của FAO về trách nhiệm quốc gia treo cờ trong lĩnh vực thủy sản và đáp ứng cơ bản 26 khuyến nghị của EC...".

leftcenterrightdel
 Một góc khu neo đậu tàu cá tại huyện đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quang Hùng, bên cạnh những chuyển biến tích cực đối với IUU hiện vẫn còn một số bất cập: Một số cảng chưa thực hiện theo đúng quy định về khai báo trước khi tàu cá cập cảng, ghi chép đối với tàu cá, sản lượng qua cảng theo quy định; đặc biệt là sản lượng bốc dỡ qua cảng còn nhiều bất cập, chưa giám sát được sản lượng bốc dỡ qua cảng (cả về tổng sản lượng và thành phần loài). Công tác ghi chép, lập hồ sơ kiểm soát tàu cá ra vào cảng không đầy đủ thông tin và bảo đảm tính hệ thống giữa các khâu kiểm soát, còn nhiều sai sót nên chưa đáp ứng được yêu cầu về truy xuất nguồn gốc (ảnh hưởng đến việc xác nhận nguồn gốc nguyên liệu thủy sản, thẩm định chứng nhận sản phẩm thủy sản xuất khẩu, không đáp ứng được yêu cầu về bảo đảm tính hợp pháp của sản phẩm khai thác xuất sang thị trường châu Âu)...

Về tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, khai thác đánh bắt thủy sản trái phép đã có những chuyển biến khá tốt, đặc biệt đến nay tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm tại các vùng biển của các quốc đảo Thái Bình Dương không còn xảy ra. Thế nhưng, tại một số vùng biển của các quốc gia, như: Thái Lan, Indonesia, Malaysia... tình trạng này vẫn còn xảy ra. Chỉ tính từ đầu năm 2019 đến nay, đã xảy ra 16 vụ gồm 26 tàu, 96 ngư dân vi phạm khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển của các quốc gia trên (bao gồm cả những vụ tàu cá Việt Nam bị bắt giữ tại các vùng biển chồng lấn, do hai nước đều có tuyên bố chủ quyền nhưng chưa đàm phán phận định). Các địa phương có tàu cá bị nước ngoài bắt giữ, xử lý gồm: Kiên Giang, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Định, Bến Tre, Cà Mau, Bạc Liêu, Bình Thuận.

Về nguyên nhân của tình trạng này, theo Tổng cục Thủy sản là do các biện pháp xử phạt đối với chủ tàu, thuyền trưởng có tàu cá khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển nước ngoài thực hiện chưa nghiêm, nhiều địa phương chưa xử phạt hoặc xử phạt không đáng kể so với số vụ việc vi phạm. Thêm vào đó, hoạt động tuần tra, kiểm tra, kiểm soát vùng biển do địa phương quản lý để xử lý các hành vi khai thác IUU trong nước chưa đáp ứng yêu cầu, nên tình trạng khai thác IUU ở vùng biển ven bờ vẫn còn xảy ra.

Xử phạt nghiêm để phát triển bền vững

Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, Quyền tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản: Tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài hiện nay là “con sâu làm rầu nồi canh”. Bởi số tàu vi phạm chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số 109.000 tàu các loại. Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta không kiên quyết xử lý.

Ông Trần Châu, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Định nêu quan điểm: "Nếu chúng ta chỉ tuyên truyền mà không áp dụng các chế tài xử phạt thì rất khó tránh được tình trạng ngư dân cố tình vi phạm ngư trường nước ngoài".

Theo ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau: Sự phối hợp giữa biên phòng, kiểm ngư, cảnh sát biển và chính quyền địa phương hiện nay chưa chặt chẽ. Về việc xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, ông đề nghị xử lý các chủ tàu, thuyền trưởng một cách nghiêm minh. Riêng đối với ngư dân làm thuê trên tàu không nên xử phạt họ vì việc vi phạm vùng biển nước ngoài khai thác thủy sản chủ yếu do chủ tàu và thuyền trưởng quyết định.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh: “Việc chống IUU để gỡ thẻ vàng của EC là cần thiết đối với ngành thủy sản. Tuy nhiên, việc Việt Nam tích cực, quyết tâm, nỗ lực chống IUU còn vì một mục tiêu lâu dài là xây dựng nghề khai thác thủy sản hiện đại, tiên tiến, có trách nhiệm và phát triển bền vững”.

 Được biết, mới đây Chính phủ đã ban hành Nghị định số 42/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Theo đó, mức phạt tiền từ 800 triệu đến 1 tỷ đồng đối với chủ tàu cá có một trong các hành vi vi phạm: Sử dụng tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24 mét trở lên không có giấy phép khai thác thủy sản hoặc giấy phép khai thác thủy sản đã hết hạn khai thác thủy sản trong vùng biển Việt Nam; khai thác thủy sản tại vùng biển của quốc gia, vùng lãnh thổ khác hoặc vùng biển thuộc quyền quản lý của Tổ chức nghề cá khu vực mà không có giấy phép hoặc giấy phép hết hạn hoặc không có giấy chấp thuận hoặc giấy chấp thuận hết hạn; tàu cá nước ngoài hoạt động trong vùng biển Việt Nam không có giấy phép hoặc giấy phép hết hạn.

Hy vọng với quyết tâm nỗ lực của Chính phủ, của ngành nông nghiệp và chính quyền các địa phương cùng ngư dân sẽ sớm giúp Việt Nam sớm gỡ được “thẻ vàng” của EC.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM