20 năm ghép tạng tại Việt Nam: Tâm chưa thỏa

 QĐND Online – Đến tháng 6 năm nay, Việt Nam sẽ kỷ niệm 20 năm ca ghép tạng đầu tiên. Tổng kết 2 thập kỷ ghép tạng tại Việt Nam, có thể khẳng định, chuyên ngành ghép tạng đã đạt được những thành tựu đáng kể. Các kỹ thuật khó trong ghép tạng đã được đội ngũ y, bác sỹ trong nước nắm vững, tiến thành thành thạo. Tuy nhiên, tâm tư của những người làm công tác ghép tạng vẫn luôn canh cánh. Đó là có nhân lực, kỹ thuật trong tay, nhưng nguồn tạng để ghép lại thiếu… 

Ghép tạng là một trong mười thành tựu khoa học lớn nhất thế kỷ XX. Đến nay, ghép tạng đã trở thành một biện pháp điều trị rộng rãi và có hiệu quả đối với các bệnh lý tạng giai đoạn cuối. Thành công của ghép tạng mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh, đặc biệt nhất là chất lượng cuộc sống. Hiện nay, trên thế giới, mỗi năm có khoảng 50.000 trường hợp ghép tạng được tiến hành với tỷ lệ sống thêm sau ghép trên 1 năm và 5 năm là từ 80-90%.

Tại Việt Nam, ghép thận đã được đề cập từ thập kỷ 70. Thiếu tướng, GS. TSKH Lê Thế Trung đã thực hiện ghép thận thực nghiệm tại Học viện Quân y. Với sự quyết tâm cao của ngành y tế, sự kết hợp quân dân y và những nỗ lực của các thầy thuốc Bệnh viện 103, Học viện Quân y cùng với sự giúp đỡ của chuyên gia Đài Loan, ngày 4-6-1992, ca ghép thận đầu tiên ở Việt Nam đã được thực hiện thành công tại Bệnh viện 103. Thành công này đã thực sự mở ra trang sử mới cho nền y học nước nhà, đánh dấu mốc son trên bản đồ ghép tạng và khởi đầu cho một chuyên ngành mới ở Việt Nam. Đó là chuyên ngành ghép tạng. Sau thành công tại Bệnh viện 103 là ghép thận thành công tại Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Việt Đức…

Gặp mặt báo chí nhân kỷ niệm 20 năm ghép tạng tại Việt Nam

Tính đến nay, Việt Nam đã tiến hành ghép thận cho gần 600 trường hợp. Chỉ trong 3 năm gần đây đã ghép gần 300 ca với kết quả tốt, nhiều nơi đã áp dụng mổ nội soi lấy thận ghép. Nhiều bệnh viện hiện nay ghép thận đã được thực hiện thường quy, có thể thực hiện đồng thời 2-3 ca ghép trong một ngày.

12 năm sau ca ghép thận đầu tiên thành công (tháng 1-2004), ca ghép gan đầu tiên được thực hiện thành công tại Học viện Quân y. Từ đó đến nay, đã có 20 trường hợp ghép gan được tiến hành tại 4 trung tâm.

Tiếp nối thành công với ghép gan, năm 2005, các nhà khoa học, bác sỹ trong nước đã tiến hành nghiên cứu ghép tim thực nghiệm. Nghiên cứu triển khai ghép tim trên người lấy từ người chết não năm 2009. Sau một thời gian dài nghiên cứu và làm tốt mọi công tác chuẩn bị, ngày 17-6-2010, ca ghép tim đầu tiên trên người tại Việt Nam một lần nữa tiến hành thành công tại Bệnh viện 103, ghi tên Việt Nam vào bản đồ một số ít nước trên thế giới ghép tim trên người thành công.

Sau những thành công, với ghép thận, gan, tim, hiện nay, Bệnh viện 103 đang vững tin với bước đầu triển khai nghiên cứu ghép tụy. 

Tai buổi gặp mặt các báo, đài nhân kỷ nhiệm 20 năm ngày ghép tạng đầu tiên tại Việt Nam do Bệnh viện 103 tổ chức, điều được các y, bác sỹ ở đây nhắc đến nhiều nhất chính là nguồn cho ghép tạng.

Mặc dù nước ta đã có đầy đủ cả thiết bị, kỹ thuật… để có thể ghép thành công cho những ca ghép thận, gan, tim và một số tạng khác, nhưng đến nay, sau hai thập kỷ kể từ ca ghép thận đầu tiên, con số trên 600 ca được ghép tạng ở nước ta là quá ít so với số lượng hàng trăm, thậm chí hàng ngàn ca được ghép tạng mỗi năm ở các nước tiên triến trên thế giới, cũng như tại các nước trong khu vực, như: Trung Quốc, Nhật Bản, Phi – líp-pin…

Theo các thống kê chưa đầy đủ, hiện nay, trên cả nước có khoảng 6.000 người suy thận mãn cần được ghép thận; 300.000 người bị mù lòa vì các bệnh lý giác mạc cần được ghép giác mạc… Còn theo số liệu điều tra sơ bộ mới được thực hiện tại 5 bệnh viện lớn ở Hà Nội với 4.143 người bệnh gan thì có tới 1.353 người được chỉ định ghép gan. Có thể thấy, những con số này là quá lớn so với những người đã được ghép tạng.

Nguyên nhân đầu tiên của tình trạng này là do số người cho, hiến tạng ở nước ta quá ít. Từ trước đến nay, đa phần các tạng được ghép đều là những ca ghép tạng cùng huyết thông, do chính anh, chị, em… trong gia đình người bệnh hiến tặng. Người phương Đông, nhất là người Việt Nam từ xưa đến nay vẫn thường quan niệm “Sống để đức, chết phải toàn thây”. Chính vì vậy, đã có nhiều trường hợp, khi người đó còn sống, họ nhận thức về những ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và tình nguyện hiến khi chết. Tuy nhiên, đến khi họ qua đời, vì nhiều lý do khác nhau gia đình lại không đồng ý cho hiến tạng.

Bênh cạnh đó, sự thiếu hiểu biết về hiến-ghép tạng cũng là một cản trở lớn.

Ngoài ra, chi phí cho một ca ghép thận hiện nay là từ 100 đến 200 triệu đồng, so với chi phí ghép tạng ở các nước trong khu vực, số tiền này không cao. Song, so với thu nhập của đại đa số những người bệnh cần được ghép tạng ở nước ta thì số tiền này không nhỏ. Đó là chưa kể sau ghép, người bệnh sẽ phải dùng các loại thuốc chống đào thải với chi phí mỗi tháng khoảng 4-8 triệu đồng suốt một thời gian dài. Trong trường hợp bệnh tình phức tạp, người bênh phải dùng các loại thuốc đắt hơn, chi phí còn tốn kém nhiều hơn. Như vậy, tuy có khỏi bệnh nhưng với một mức sống hiện nay, đa phần người bệnh khó lòng đảm bảo được chi phí chữa bệnh. 

Thiếu tướng PGS, TS Hoàng Mạnh An, Giám đốc Bệnh viện 103 cho biết: việc vận động hiến tạng gặp rất nhiều khó khăn. Hiện tại nhiều bệnh viện có khả năng ghép tạng cũng như Bệnh viện 103 đã thành lập những ban vận động để tiến hành công việc này, tuy nhiên kết quả chưa cao. Nhiều gia đình sau một thời gian dài vận động đã đồng ý hiến tạng nhưng sau đó lại đổi ý. Có trường hợp sau khi gia đình đồng ý thì tạng hiến đã không còn sử dụng được…

Trung tướng GS, TS Nguyễn Tiến Bình đề cập đến khó khăn trong việc tìm tạng hiến

Trung tướng GS, TS Nguyễn Tiến Bình, Giám đốc Học viện Quân y nhắc lại ca ghép tim thành công đầu tiên của Việt Nam. Ông cho biết, một trong những vấn đề khó khăn là không tìm được tim hiến. Trong thời gian chuẩn bị cho ca ghép tim đó, ông đã đi nhiều nơi, mỗi khi có thông tin có thể có người hiến tạng ông đều đến ngay. Ông cũng đã gặp nhiều tử tù để tìm hiểu, vận động hiến tạng. Nhưng theo thời gian, nhiều người trong số người chờ ghép tim đã “ra đi” mà tim hiến vẫn chưatìm thấy. Có trường hợp tử tù tình nguyện hiến tim, sau khi kiểm tra thấy phù hợp, bệnh viện đã lập kế hoạch, bố trí cả trực thăng, có một kíp bác sỹ tiến hành thực tập thành thạo quá trình lấy tim hiến. Tưởng chừng chắc chắn có được quả tim này, nhưng cuối cùng lại không lấy được.

Chúng ta đã có Luật hiến tạng nhưng để luật đi vào cuộc sống cần được cả xã hội nhìn nhận lại và ủng hộ tích cực hơn.

Theo Thiếu tướng Hoàng Mạnh An, để có tạng ghép cần sự vận động bền bỉ và có sự vào cuộc của cả xã hội. Đặc biệt, các cơ quan thông tin cần có nhiều hình thức thông tin, tuyên truyền để mọi người dân nhận thức được ý nghĩa nhân văn, tốt đẹp của hiến tạng, từ đó dần hình thành cách ứng xử tích cực hơn, giúp cho nguồn tạng ghép ngày một nhiều, cứu sống được nhiều người bệnh hơn.

Bài ảnh: Xuân Dũng