Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định dùng chung một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất, mang lại nhiều lợi ích: Bảo đảm công bằng trong giáo dục khi học sinh ở mọi vùng, miền đều học cùng một nội dung; giáo viên thuận lợi hơn trong trao đổi chuyên môn và tổ chức hoạt động học tập; phụ huynh giảm chi phí khi sách có thể tái sử dụng; việc kiểm tra, đánh giá học sinh được thực hiện thống nhất, phản ánh đúng năng lực của học sinh.

Để xây dựng một bộ SGK chuẩn mực, cần biên soạn nội dung dựa trên chương trình giáo dục quốc gia, bảo đảm tính khoa học, hệ thống và cập nhật tri thức hiện đại, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Bộ sách cần có tính mở để giáo viên và học sinh sử dụng linh hoạt. Quá trình biên soạn phải có sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, tâm lý và giáo viên giảng dạy trực tiếp. Công tác thẩm định cần minh bạch, tạo sự đồng thuận xã hội. Việc ứng dụng công nghệ số trong thiết kế sách điện tử và học liệu mở sẽ giúp học sinh học tập linh hoạt, tiếp cận tri thức nhanh chóng.

Song song với đó, việc sử dụng lại SGK là giải pháp giảm lãng phí. Các trường cần tuyên truyền ý thức giữ gìn sách, hướng dẫn học sinh bảo quản sách từ đầu năm học. Mô hình “Tủ sách lớp học” hoặc “Thư viện luân chuyển SGK” nên được triển khai để học sinh mượn-trả sách theo quy định.

TS NGUYỄN TÙNG LÂM, Phó chủ tịch Hội Khoa học tâm lý-giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng, TP Hà Nội:

Kết hợp sách giáo khoa chuẩn với nhiều nguồn tài liệu khác

Hiện nay, đang tồn tại 3 bộ SGK được các trường chọn lựa sử dụng để giảng dạy. Thừa nhận mặt mạnh của việc sử dụng nhiều bộ sách, nhưng cũng không phủ nhận hạn chế khi tồn tại nhiều bộ SGK.

Thực tế vẫn có tình trạng đặt nặng vai trò của SGK, trong khi SGK cần được xem như tài liệu tham khảo để tổ chức dạy và học, còn chương trình học mới là cốt lõi. Vì vậy, thời gian tới, khi triển khai áp dụng một bộ sách trên cả nước, thầy, cô phải kết hợp SGK với nhiều nguồn tài liệu khác, gắn bài học với thực tiễn. Bản thân học sinh cũng cần chủ động tìm tòi, tham khảo thêm các nguồn tư liệu để mở rộng kiến thức. Đó mới là cơ sở để nâng cao chất lượng dạy học chứ không phải do một bộ sách hay nhiều bộ sách quyết định. 

TS PHẠM HÙNG HIỆP, đồng trưởng nhóm nghiên cứu khoa học giáo dục và chính sách, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội:

Trao quyền tự chủ nhiều hơn cho nhà trường và giáo viên

Dưới góc nhìn của người nghiên cứu giáo dục và là một phụ huynh, tôi cho rằng việc có một bộ SGK dùng chung chỉ có thể phát huy hết giá trị với điều kiện là nhà trường và giáo viên cần được trao quyền tự chủ nhiều hơn trong quá trình giảng dạy, bao gồm lựa chọn các tư liệu giảng dạy ngoài SGK nhưng vẫn đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018, lựa chọn nội dung và hình thức kiểm tra, đánh giá, bài tập về nhà, bài tập thực hành...

Chúng ta cần xem bộ sách giáo khoa dùng chung là cốt lõi, căn bản để giáo viên sử dụng làm tài liệu giảng dạy; nhưng giáo viên có quyền chủ động đưa thêm tài liệu khác để phục vụ cho quá trình giảng dạy. Tự do lựa chọn tài liệu giảng dạy ở đây không phải là tùy tiện, tùy hứng mà phải có kiểm soát theo quy trình, hướng dẫn chung của ngành giáo dục và nhà trường. Trong bối cảnh này, các trường phổ thông cần học hỏi mô hình phát triển chương trình, kiểm định chất lượng và quản lý đào tạo của các trường đại học. Thậm chí, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể đưa ra quy định cứng về việc các trường phổ thông cần có bộ phận chuyên trách việc phát triển chương trình nhà trường, tương tự như phòng đào tạo tại các trường đại học. Phòng này ngoài các nhân sự cơ hữu có thể có sự tham gia của những giáo viên giỏi chuyên môn hoặc giảng viên các trường đại học sư phạm hỗ trợ bán thời gian.    

Nhà giáo NGUYỄN THỊ LOAN, giáo viên Trường THCS Lý Thường Kiệt (phường Hội Phú, tỉnh Gia Lai):

Cần xây dựng một bộ sách giáo khoa dùng chung tốt nhất

Thực tiễn cho thấy việc sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa như hiện nay có tính ưu việt nhưng cũng có những bất cập nhất định. Đặc biệt là trong xu thế phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), việc giáo dục, trang bị kiến thức, kỹ năng, đạo đức, nhân cách cho học sinh không chỉ gói gọn trong một bộ sách hay nhiều bộ sách. Hơn nữa, chương trình giáo dục là pháp lệnh, giáo viên dù dạy bộ sách nào thì cũng không chệch ra khỏi pháp lệnh đó, vì thế, SGK chỉ nên xác định là tài liệu tham khảo chuẩn.

Thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, cần phải xây dựng được một bộ SGK hội tụ đầy đủ các yếu tố: “Khoa học, thống nhất, thực tiễn, hội nhập, sư phạm, công bằng, mở” để phát huy tối đa tính ưu việt của SGK trong định hướng giảng dạy, kiểm tra, đánh giá kết quả nhưng không được làm nghèo khả năng tư duy, phản biện của học sinh. Đồng thời phải thay đổi mạnh mẽ phương pháp giáo dục từ lấy thầy là trung tâm chuyển sang lấy học trò là trung tâm; từ học cái gì sang học cách gì. Giáo viên phải như một vị tướng chỉ huy xông pha và phải thay đổi phương pháp linh hoạt. Có thể là phương pháp đàm thoại, thảo luận, thuyết trình, chia sẻ cặp đôi, phòng tranh, STEM... để dẫn dắt học sinh phát huy phẩm chất, năng lực.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.