Đầu xuân thăm Đền Bà Tấm

QĐND Online – Hiện nay, trên cả nước ta có hơn 100 nơi thờ Nguyên phi Ỷ Lan, nhưng Đền thờ bà tại xã Dương Nội, huyện Gia Lâm (Hà Nội) được đánh giá là nơi thu hút du khách gần xa ghé thăm nhiều hơn cả, bởi di tích nói trên không chỉ nằm trên chính quê hương bà, mà còn bởi giá trị lịch sử đặc biệt sâu sắc. Đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan tại xã Dương Nội còn được mọi người gọi là Đền Bà Tấm…

Đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan là địa điểm khá thuận lợi cho du khách gần xa đến tham quan, chiêm bái, bởi chỉ cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km và nằm ngay trên trục đường quốc lộ 5, theo hướng Hà Nội-Hải Phòng.

Vì sao ngoài tên gọi Đền Cả hay Đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan, ngôi đền còn có tên gọi Đền Bà Tấm. Lịch sử lưu truyền rằng, Ỷ Lan tên thật là Lê Thị Yến, quê làng Thổ Lỗi, sau đổi thành Siêu Loại, Thuận Thành (Bắc Ninh), và nay thuộc xã Dương Xá, Gia Lâm (Hà Nội). Vì mẹ mất từ lúc Lê Thị Yến mới 12 tuổi, cha lấy vợ kế nên bà khổ như cô Tấm trong truyện cổ tích Tấm Cám. Vì lẽ đó mà đền thờ bà còn được gọi là Đền Bà Tấm.

Sử cũ chép rằng, năm Quý Mão 1063, vua Lý Thánh Tông đã 40 tuổi mà chưa có con trai. Một sáng mùa xuân, vua về thăm chùa Dâu (tổng Dương Quang, phủ Thuận Thành). Vua và quần thần vãn cảnh trong vùng, thấy nhân dân ai nấy đều vui hội song có một người con gái vẫn cần mẫn hái dâu. Vua thấy lạ liền hỏi sự tình, người con gái đối đáp thông minh, cử chỉ đoan trang dịu dàng, và đó chính là Lê Thị Yến. Vua cảm mến nên đưa bà về triều đình, phong làm thứ phi. Sau khi sinh ra thái tử Càn Đức (tức vua Lý Nhân Tông), bà được phong làm Nguyên phi.

Ỷ Lan là người phụ nữ có tài kinh bang tế thế, từng đã 2 lần nhiếp chính trông coi việc nước. Lần thứ nhất là năm Kỷ Dậu 1069, vua Lý Thánh Tông thân chinh cùng Lý Thường Kiệt mang quân đi đánh giặc đã trao quyền nhiếp chính cho bà. Lần thứ hai vào năm Nhâm Tý 1072, Vua Lý Thánh Tông đột ngột qua đời, hoàng thái tử Lý Càn Đức lên nối ngôi lúc mới 7 tuổi, bà được tôn làm Hoàng thái hậu. Triều đình rối ren, Ỷ Lan đã buông rèm nhiếp chính, điều khiển quốc gia, cùng triều thần lãnh đạo quân, dân Đại Việt tiến hành cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi…

Từ quốc lộ 5 nhìn vào, quần thể Đền Bà Tấm nổi bật với những tán cây cổ thụ như xà cừ, bồ đề cao vút. Bên trái cổng là cụm tượng đài Nguyên phi Ỷ Lan, với bức tượng bà được đúc bằng đồng nguyên chất ở tư thế đứng, nặng 25 tấn, cao 9,1m. Đi cùng với tượng là quần thể phù điêu bằng đá xanh Thanh Hóa, thể hiện câu chuyện cuộc đời của Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan với những điểm nhấn quan trọng. Bên cạnh đó, phù điêu còn thể hiện sinh động đời sống và nét văn hóa dân gian của người dân Kinh Bắc.

Bước qua cổng Đền, du khách sẽ được hòa mình vào không gian thanh tịnh, yên bình; được chiêm ngưỡng quần thể đền, chùa, điện với đường nét kiến trúc tinh tế và cổ kính, được xây dựng từ cuối thế kỷ thứ XI.

Trong trong quần thể di tích đền Bà Tấm hiện còn nhiều hiện vật quý hiếm, đặc biệt là đôi sư tử được tạc từ khối đá lớn cao 1,2m, rộng 1,36m trong tư thế nằm phủ phục, với những đường nét vừa mềm mại, uyển chuyển, vừa oai hùng mạnh mẽ. Tại đây còn có một thành bậc bằng đá liền khối điêu khắc rồng lân thời Lý đang chạy xuống, dài 1,3m, cao 0,8m, nặng hàng chục tấn…

Đền thờ Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan có qui mô kiến trúc lớn gồm ba phần: Khu kiến trúc chính, gò cao với am thờ nhỏ và một ao tròn có nhà thuỷ đình mới được xây dựng vào những năm 90 của thế kỷ trước.

Hằng năm, cứ vào dịp từ 19 đến 21-2 âm lịch, du khách lại hướng về Dương Xá tham dự lễ hội truyền thống kỷ niệm ngày Nguyên phi Ỷ Lan đăng quang, và ngày 25-7 âm lịch, tương truyền là ngày giỗ của Bà. Về với quần thể di tích Đền Bà Tấm là cách để mỗi du khách hiểu hơn về một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam và cũng là cách để mỗi người thêm hiểu, tri ân những công lao to lớn của Nguyên phi Ỷ Lan đối với nước nhà.

Báo QĐND Online xin giới thiệu một số hình ảnh tại quần thể Di tích đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan:

Nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội, UBND huyện Gia Lâm cùng với UBND xã Dương Xá đã tôn tạo trùng tu ngôi đền và xây dựng tượng đài Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan.