Từ đỉnh núi Phượng Hoàng, ông Nguyễn Đại Lượng, Phó chủ tịch UBND huyện Việt Yên phóng tay chỉ xuống dòng sông Như Nguyệt uốn lượn, xung quanh các mạch núi nhấp nhô nối nhau chạy dài. Ông kể cho chúng tôi về ngôi chùa Bổ Đà, một ngôi chùa lâu đời, từng là trung tâm Phật giáo lớn trong vùng, thuộc dòng thiền Lâm Tế. Ngôi chùa nắm giữ vị thế phòng vệ quan trọng trong những cuộc chiến của nhân dân ta với giặc phương Bắc. Gần đó, âm hưởng lời của Lý Thường Kiệt trong bài thơ thần “Nam Quốc Sơn Hà” nghìn năm vẫn vảng vất trong sương khói dòng sông…
Chùa Bổ Đà mang vẻ đẹp trầm mặc thu hút du khách.
Chùa Bổ Đà tọa lạc nơi núi Phượng Hoàng, là nơi thờ Tam giáo đồng nguyên, phối thờ tượng Thạch Linh Thần Tướng và thờ Trúc Lâm tam tổ. Tương truyền đây là công trình kiến trúc có từ thời Lý, gắn liền với sự tích vợ chồng người tiều phu hiếm muộn được thần linh phù hộ cho có con. Đại đức Tự Tục Vinh, chủ trì chùa Bổ Đà dẫn chúng tôi đi thông các tòa ngang dãy dọc trong chùa. Ông nói “Trời mưa, có đi hết chùa cũng không bị ướt”. Đó là nhờ lối kiến trúc “nội thông ngoại bế” với gần trăm gian nhà liên hoàn. Ngoài cổng chính, cả trước và sau chùa có đến 7 lớp cổng phụ. Kiến trúc độc đáo hợp với dòng thiền và cũng là nét riêng bởi địa thế trọng yếu trong phòng vệ đất nước, kinh thành…
Các bức tường trong chùa là những vật liệu dân gian như gạch nung, ngói, tiểu sành, đất… Nét độc đáo này tạo vẻ trầm mặc, u tịch và linh thiêng, lại gần gũi với vùng thôn quê đồng bằng Bắc Bộ. Cổng vào chùa mang dáng dấp gác chuông. Các bức tường, cổng và một số công trình khác được xây dựng hoàn toàn bằng đất theo lối chình tường. Gần 400m tường đất là nét kiến trúc độc đáo chỉ có riêng ở Bổ Đà, Việt Yên. Chùa còn có vườn tháp lớn nhất Việt Nam, Bộ mộc bản Kinh phật của Thiền phái Lâm Tế khắc trên gỗ thị cổ nhất… Thêm nữa, Lễ hội chùa Bổ Đà với những nghi lễ, trò chơi dân gian gắn với hát quan họ mang lại không gian văn hóa đậm màu sắc dân tộc của vùng quê bên bờ bắc sông Cầu. Không gian lễ hội rộng lớn bao trùm khắp các cửa đình, cửa chùa trên dãy Bổ Đà sơn…
Đầu tháng 3-2017, chùa Bổ Đà đón nhận Bằng xếp hạng Di tích lịch sử-kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia đặc biệt. Theo ông Lê Ánh Dương, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang, quyết định này khẳng định bề dày về truyền thống lịch sử văn hóa, về vùng đất và con người Bắc Giang, nơi còn bảo lưu nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị tiêu biểu. UBND tỉnh Bắc Giang chỉ đạo các cấp, các ngành liên quan thực hiện tốt một số nhiệm vụ. Trong đó nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích, tỉnh cũng đã có phương án để xây dựng các tua, tuyến du lịch kết nối trong và ngoài tỉnh; đưa những di tích quốc gia đặc biệt vào chuỗi giá trị du lịch-dịch vụ của các hãng du lịch lữ hành trong và ngoài nước.
Rồi đây, chốn u linh Bổ Đà sẽ trở thành nơi để du khách tìm đến và hiểu hơn về tinh thần quân dân Đại Việt, về bề dày văn hóa của một vùng đất hào hùng, yêu đất, yêu người…
Bài và ảnh: LAN DỊU