Hướng tới mô hình thư viện hiện đại

Phóng viên (PV): Thưa đồng chí, việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc trong Quân đội trong thời gian vừa qua được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Tổng cục Chính trị quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo như thế nào?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Ngay sau khi Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ được triển khai, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã quan tâm ban hành hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo tạo hành lang chính trị - pháp lý đồng bộ, thống nhất cho hoạt động của hệ thống thư viện Quân đội phát triển. Công tác thư viện trong toàn quân đã được triển khai thực hiện hiệu quả; nhiều mặt có những chuyển biến tiến bộ rõ nét, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho bộ đội, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của đơn vị.

Tổng Bí thư Tô Lâm và lãnh đạo Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tham quan trưng bày Đại hội Thi đua Quyết thắng toàn quân lần thứ XI.

Việc ban hành kịp thời và đầy đủ các văn bản đã giúp các đơn vị chủ động trong việc phân bổ nguồn lực nhân sự, kinh phí, vật chất, tổ chức các hoạt động và triển khai các giải pháp bài bản, góp phần đưa các chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống nhanh chóng và hiệu quả. Tổng cục Chính trị, Cục Tuyên huấn, Thư viện Quân đội đã chủ động hướng dẫn, tổ chức nhiều hoạt động khuyến đọc gắn với các phong trào thi đua. Các cấp ủy, chỉ huy các đơn vị đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác phát triển văn hóa đọc, đưa vào nghị quyết, kế hoạch công tác. 100% các đơn vị đã nghiêm túc triển khai, xây dựng và ban hành kế hoạch cụ thể của đơn vị mình, phù hợp với đặc thù nhiệm vụ, điều kiện thực tiễn và đảm bảo tính thống nhất, hiệu quả.

Hiện nay, sau sáp nhập, thành lập mới, tổ chức lại một số cơ quan, đơn vị, hệ thống thư viện trong toàn quân hiện có 476 thư viện, đã có sự chuyển đổi tích cực trong giai đoạn 2021 - 2025, đặc biệt là về tổ chức và hoạt động, đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa đọc và chuyển đổi số, hướng tới mô hình thư viện hiện đại; liên thông, chia sẻ tài nguyên trong các thư viện toàn quân, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

Chủ tịch nước Lương Cường và lãnh đạo Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tham quan trưng bày của Thư viện Quân đội tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII.

Hệ thống thư viện trong Quân đội đã được cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong Quân đội quan tâm củng cố, nâng cấp, kết hợp ngân sách được cấp và huy động các nguồn khác để đầu tư mua sắm vật chất, trang thiết bị thư viện, phòng đọc, tích cực bổ sung sách, tài liệu phù hợp với đặc thù đơn vị mình. Nguồn tài liệu được lựa chọn kỹ lưỡng, bảo đảm số lượng, chất lượng, đúng định hướng, nội dung tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như chính trị, quân sự, khoa học công nghệ, lịch sử, văn hóa, pháp luật và các kỹ năng mềm cần thiết cho cán bộ, chiến sĩ. Ưu tiên phát triển các bộ sưu tập tài liệu số về Chủ tịch Hồ Chí Minh, truyền thống Quân đội, lịch sử đấu tranh cách mạng, các chuyên đề nghiệp vụ quân sự và các ấn phẩm nội bộ có giá trị phục vụ công tác giáo dục chính trị, tư tưởng.

Phục vụ hàng triệu lượt bạn đọc mỗi năm

PV: Hoạt động quân sự là lao động đặc biệt, cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội có rất ít thời gian để đến thư viện. Hệ thống thư viện Quân đội làm thế nào để thúc đẩy văn hóa đọc trong điều kiện đó, thưa đồng chí?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Với đặc thù của hoạt động quân sự, Thư viện Quân đội và hệ thống thư viện trong Quân đội phải có kế hoạch phục vụ được thiết kế khoa học, linh hoạt, giúp bạn đọc dễ tiếp cận thư viện nhất có thể. Thời gian qua, công tác phục vụ bạn đọc của chúng tôi bảo đảm tốt nền nếp, chất lượng công tác phục vụ bạn đọc, kết hợp chặt chẽ công tác phục vụ tại chỗ, phục vụ lưu động; phục vụ thông tin nhanh chóng, kịp thời, thái độ phục vụ tận tình, chu đáo, đáp ứng nhu cầu của độc giả. Phối hợp, đẩy mạnh việc luân chuyển sách, báo, tài liệu đến các đơn vị cơ sở phục vụ bộ đội; tủ sách, báo thao trường được nhân rộng tại các đơn vị, nhà trường phục vụ cán bộ, chiến sĩ trong học tập, huấn luyện.

Thư viện Quân đội cũng tổ chức biên soạn, thiết kế các sản phẩm thông tin, thư mục đúng định hướng chính trị, chất lượng tốt, bám sát các sự kiện trọng đại, tình hình chính trị trong và ngoài nước, đúng tiến độ, kịp thời.

 
Trung tướng Đỗ Xuân Tụng, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam kiểm tra công tác chuyển đổi số tại Thư viện Quân đội.

Căn cứ vào tình hình thực tế, Thư viện Quân đội và hệ thống thư viện trong toàn quân đã tổ chức nhiều mô hình phát triển văn hóa đọc với hình thức phong phú, đa dạng như: Trưng bày, triển lãm sách báo, giao lưu, tọa đàm, tuyên truyền miệng, video clip giới thiệu, kể chuyện, xếp sách nghệ thuật, luân chuyển sách, tủ sách thao trường, tủ sách dùng chung, mỗi ngày 1 cuốn sách, thư viện lưu động, câu lạc bộ bạn đọc trẻ, tổ chức Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, phát động cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc trong Quân đội…

Với các mô hình nêu trên, đã góp phần quan trọng vào việc tăng số lượng sách được phục vụ, số lượt bạn đọc đến thư viện và số lượt truy cập tài liệu số, góp phần hình thành thói quen, kỹ năng đọc sách, tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức, tạo môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú trong đơn vị; nâng cao trình độ nhận thức, tư duy phản biện, khả năng tự học, tự nghiên cứu cho cán bộ, chiến sĩ; góp phần xây dựng bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng và rèn luyện phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới.

Hằng năm hệ thống thư viện trong Quân đội phục vụ hàng triệu lượt bạn đọc; tổ chức trưng bày, triển lãm, giao lưu tọa đàm hơn 1.200 cuộc; phục vụ sách, báo, tài liệu gần 2.000.000 lượt; số hóa gần 18.000 tên tài liệu với hơn 2.400.000 trang. Tổ chức thành công phát động Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam cấp toàn quân (2021, 2022, 2023, 2024, 2025); 5 cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc trong Quân đội; tham gia các cuộc thi Liên hoan cán bộ thư viện tuyên truyền giới thiệu sách toàn quốc đoạt giải cao...

Đẩy mạnh tuyên truyền trên mạng xã hội

PV: Trong việc xây dựng thư viện thực sự trở thành trung tâm tri thức số hiện nay, Thư viện Quân đội chú trọng giải pháp nào, thưa đồng chí?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Chúng tôi đặc biệt coi trọng việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong phát triển văn hóa đọc. Thư viện Quân đội và hệ thống thư viện toàn quân đặc biệt chú trọng đẩy mạnh tuyên truyền trên mạng xã hội fanpage, facebook, youtube, trên các trang web, cổng thông tin điện tử, thu hút được nhiều bạn đọc trong và ngoài Quân đội quan tâm, theo dõi, tạo sức lan tỏa lớn trong cộng đồng mạng, mang lại hiệu quả cao, tạo ra những thay đổi căn bản và tích cực về phát triển văn hóa đọc trong Quân đội.

Trước đây chỉ có sách in, giờ đây cán bộ, chiến sĩ có thể truy cập hàng nghìn đầu sách điện tử, báo - tạp chí điện tử, tài liệu đa phương tiện thông qua các thiết bị công nghệ. Điều này giúp việc đọc trở nên linh hoạt, tiện lợi và hấp dẫn hơn, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, đặc biệt hữu ích cho các đơn vị đóng quân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, nơi điều kiện tiếp cận thư viện truyền thống còn hạn chế.

Nhiều người chưa có thói quen sử dụng thư viện số

PV: Công tác chuyển đổi số trong hệ thống thư viện toàn quân hiện nay đang có nhiều thuận lợi, nhưng chắc hẳn cũng còn không ít khó khăn. Đồng chí có chia sẻ gì về điều này?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Chúng tôi có những thuận lợi rất cơ bản. Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức xây dựng phát triển văn hóa đọc trong toàn quân; các cơ quan chức năng kịp thời hướng dẫn, tạo điều kiện; cấp ủy, chỉ huy các cấp có nhận thức đúng vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa đọc và đề cao trách nhiệm triển khai thực hiện nghiêm túc.

Thư viện Quân đội đã phát huy tốt vai trò tham mưu, đề xuất, chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Quân đội tổ chức thực hiện tốt các hoạt động văn hóa đọc chất lượng, thiết thực, hiệu quả; tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức đối với cán bộ, chiến sĩ về vai trò, tầm quan trọng của văn hóa đọc trong bối cảnh mới. Một số thư viện đã được hiện đại hóa một bước đáng kể về cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin; đa dạng hóa tài nguyên và phục vụ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu bạn đọc. Nhiều mô hình phát triển văn hóa đọc sáng tạo, hiệu quả đã được hình thành và nhân rộng, tạo sức lan tỏa lớn, góp phần quan trọng vào việc nâng cao trình độ chuyên môn, bản lĩnh chính trị, tư tưởng, đạo đức và kỹ năng sống cho cán bộ, chiến sĩ.

Tuy nhiên, công tác chuyển đổi số của hệ thống thư viện trong toàn quân cũng đang gặp một số khó khăn. Việc quán triệt triển khai chương trình, nội dung, mục tiêu của Đề án phát triển văn hóa đọc của Chính phủ ở một số đơn vị có thời điểm còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên, nội dung, hình thức chưa phong phú, chất lượng có mặt còn thấp; phong trào đọc sách hiệu quả chưa cao, chưa duy trì thành nền nếp thường xuyên.

Đặc biệt là, cơ sở hạ tầng mạng, mặc dù đã được cải thiện, nhưng hệ thống hạ tầng mạng ở một số đơn vị, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến khả năng truy cập tài liệu số và sử dụng các dịch vụ trực tuyến.

Về nguồn nhân lực, nhiều cán bộ thư viện chưa được đào tạo bài bản, kiêm nhiệm; trình độ ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng quản lý thư viện hiện đại còn chưa đồng đều, chưa hoàn toàn theo kịp yêu cầu của quá trình chuyển đổi số. Bên cạnh đó, quán tính, thói quen đọc sách in của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ còn nhiều, chưa có thói quen sử dụng thư viện số. Hoặc do đặc thù nhiệm vụ, có đơn vị thời gian để đọc sách báo, nghiên cứu tài liệu của cán bộ, chiến sĩ còn ít.

Ba kinh nghiệm quan trọng

PV: Từ những thành công cũng như khó khăn, hạn chế hiện nay, theo đồng chí, chúng ta đã có kinh nghiệm gì trong việc xây dựng thư viện trở thành trung tâm tri thức số, góp phần phát triển văn hóa đọc trong Quân đội?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Tôi cho rằng, chúng ta có 3 kinh nghiệm rất quan trọng trong công tác này.

Thứ nhất, phải có sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, thường xuyên, thống nhất và xuyên suốt của cấp ủy, chỉ huy các cấp trong toàn quân, coi công tác thư viện và văn hóa đọc là nhiệm vụ chính trị quan trọng, là nhân tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả tổ chức và hoạt động của thư viện.

Thứ hai, chú trọng đào tạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ thư viện; đổi mới, sáng tạo các hình thức tổ chức hoạt động; đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức và hình thành thói quen đọc sách trong toàn quân, biến việc đọc trở thành nhu cầu tự thân của mỗi cán bộ, chiến sĩ.

Thứ ba, cần có kế hoạch đầu tư nguồn lực kinh phí, cơ sở vật chất, nhân lực một cách hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên các dự án mang tính đột phá và bền vững. Kết hợp hài hòa giữa việc duy trì và phát triển thư viện truyền thống với đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số.

Đại tá, Ths Mạc Thùy Dương, Giám đốc Thư viện Quân đội. 

 

Năm giải pháp cần tiến hành đồng bộ

PV: Đồng chí có đề xuất giải pháp gì cho việc phát triển văn hóa đọc trong các đơn vị Quân đội?

Đại tá Mạc Thùy Dương: Ban giám đốc Thư viện Quân đội đã đề xuất 5 giải pháp cần tiến hành đồng bộ lên cơ quan cấp trên, đồng thời đề nghị cấp ủy, chỉ huy các đơn vị trong toàn quân cũng triển khai 5 giải pháp này.

Một là, tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc Đề án phát triển văn hóa đọc của Chính phủ trong Quân đội, tạo sự chuyển biến nhận thức và hành động trong cấp ủy, chỉ huy các đơn vị về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa đọc. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp; vai trò của đội ngũ cán bộ chủ trì trong tổ chức, tham gia xây dựng và phát triển văn hóa đọc, đưa việc đọc sách, nghiên cứu sách là việc làm thường xuyên, duy trì thói quen đọc và tăng cường vai trò của các thư viện.

Hai là, phát triển hệ thống thư viện hiện đại, tăng cường phổ biến sách và tài liệu. Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động đọc sách một cách sáng tạo, bảo đảm tính đa dạng, phong phú, sinh động, hấp dẫn, đạt hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tình hình nhiệm vụ và điều kiện cơ sở vật chất, trang bị, phương tiện của đơn vị. Bồi dưỡng kinh nghiệm, hướng dẫn kỹ năng và phương pháp đọc phù hợp với từng đối tượng, chú trọng đối tượng là học viên, chiến sĩ; định hướng và thúc đẩy xu hướng, thị hiếu đọc lành mạnh.

Ba là, đa dạng hóa hình thức phục vụ tại các thư viện, phòng đọc, phòng Hồ Chí Minh bảo đảm hiệu quả; thúc đẩy phối hợp, liên kết giữa các thư viện ở đơn vị với trung tâm học tập cộng đồng, điểm bưu điện - văn hóa xã trên địa bàn đóng quân; tăng cường luân chuyển sách, báo, tài liệu giữa các thư viện, phòng đọc, phòng Hồ Chí Minh.

Bốn là, bảo đảm chất lượng nội dung thông tin trong xuất bản phẩm; đa dạng hóa xuất bản phẩm, trong đó chú trọng những sách, tài liệu về giáo dục kỹ năng sống, tinh thần tự hào dân tộc, lối sống lành mạnh, thái độ ứng xử văn minh, giàu lòng nhân ái, phổ biến kiến thức cho cán bộ, học viên, chiến sĩ sách giáo dục truyền thống, giáo dục pháp luật, sách học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, mảng đề tài văn học, chiến tranh cách mạng phục vụ đời sống của cán bộ, học viên, chiến sĩ đang công tác.

Năm là, tăng cường công tác kiểm tra, sơ kết, rút kinh nghiệm; trao đổi, học hỏi những nội dung, biện pháp mới, sáng tạo vận dụng vào điều kiện thực tế đơn vị để tổ chức đạt hiệu quả cao hơn. Tích cực trang bị các phương tiện, cơ sở vật chất để phục vụ tốt nhu cầu đọc sách, tra cứu, tìm tin của bạn đọc.

Có thể nói, trong 5 năm qua, hoạt động phát triển văn hóa đọc trong Quân đội đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần bồi dưỡng tri thức, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng nhân cách, lối sống đẹp cho cán bộ, chiến sĩ. Tuy nhiên, trước yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, nhiệm vụ phát triển văn hóa đọc đặt ra nhiều yêu cầu mới.

Với những kinh nghiệm thực tiễn và giải pháp đề xuất, tôi tin tưởng rằng đến năm 2030, hệ thống thư viện Quân đội sẽ thực sự trở thành trung tâm thư viện - tri thức số, đẩy mạnh và lan tỏa văn hóa đọc sách, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Đại tá Mạc Thùy Dương!

HƯƠNG VÂN NGỌC (thực hiện)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Cuộc thi viết Vững bước dưới cờ Đảng xem các tin, bài liên quan.