Ghi tên trên bản đồ thế giới về công nghệ quang điện

Công nghệ chế tạo khí tài quân sự phục vụ quan sát, ngắm bắn đêm đến nay vẫn là "hàng hiếm" trên thế giới. Nói như vậy bởi ngoài Mỹ, Nga, Pháp là những nước có công nghệ gốc, hiện chỉ 4 nước khác được nhận chuyển giao, trong đó có Việt Nam. Nhà máy Z181 đã hiện thực hóa mục tiêu từng bước làm chủ công nghệ và sản xuất thành công ống khuếch đại ánh sáng, cốt lõi của kính nhìn đêm thế hệ 2+. Thời điểm năm 2006, khi dự án "Đầu tư chế tạo khí tài quân sự quan sát và ngắm bắn đêm" tại Nhà máy Z181 được Bộ Quốc phòng phê duyệt đã mở ra một thời kỳ mới cho không chỉ Z181 mà còn cho ngành công nghiệp quốc phòng nước ta. Bởi đây là dự án công nghệ cao, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam.

Đánh giá về kính nhìn đêm thế hệ 2+, theo Thượng tá Nguyễn Hồng Hà, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Công ty Điện tử Sao Mai (Nhà máy Z181), nhìn tổng thể chung nhu cầu sử dụng của thế hệ 2+ và thế hệ 3 vẫn là phổ biến, trong đó, thế hệ 2+ hiện chiếm tỷ trọng đa số của các nước trên thế giới. Với điều kiện hiện nay ở Việt Nam, kính nhìn đêm thế hệ 2+ đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ của quân đội. Để triển khai dự án chế tạo khí tài quan sát và ngắm bắn đêm, một trong những yêu cầu đặt ra với Nhà máy Z181 là phải thu hút và phát huy được nguồn nhân lực ở nhiều chuyên ngành khác nhau như vật liệu, vật lý, điện tử, cơ khí, quang học, tự động hóa... Cán bộ, công nhân Z181 đã phấn đấu không ngừng, làm việc hết mình để cho ra sản phẩm bảo đảm chất lượng.

Công đoạn trong quy trình sản xuất ống khuếch đại ánh sáng thế hệ 2+ tại Nhà máy Z181. Ảnh: TRỌNG HẢI

Chia sẻ về quá trình tiếp nhận công nghệ sản xuất kính nhìn đêm, Trung tá Đinh Ngọc Phú, Giám đốc Xí nghiệp Quang điện tử (Nhà máy Z181) cho biết, đây là công nghệ biến đổi quang điện, từ tín hiệu quang học chuyển thành tín hiệu điện và sau đó chuyển lại thành tín hiệu quang. Trong quá trình này, ánh sáng được khuếch đại lên giúp việc quan sát dễ dàng hơn. "Từ lúc nhận chuyển giao công nghệ đến sản xuất thành công là cả một chặng đường dài với không ít thách thức. Đến nay, nhà máy đã hoàn toàn đảm đương quá trình sản xuất, không chỉ tăng nhanh số lượng sản phẩm mà chất lượng cũng được nâng lên đáng kể", Trung tá Đinh Ngọc Phú chia sẻ.

Trực tiếp tham gia chuyển giao công nghệ và phụ trách công đoạn tổng lắp tạo khối chân không trong quy trình sản xuất ống khuếch đại ánh sáng, Thiếu tá Hà Trung Hữu, Phó trưởng ban Cơ điện (Xí nghiệp Quang điện tử) cho biết, điểm đặc biệt của thiết bị này là đòi hỏi rất tinh khiết, nghiêm ngặt trong từng khâu của dây chuyền, nếu không bảo đảm quy chuẩn thì sản phẩm làm ra sẽ thành phế thải. Trong môi trường làm việc gần như tuyệt đối không một hạt bụi, qua nhiều lớp cửa, những cán bộ, kỹ sư của Nhà máy Z181 đang miệt mài, tỉ mỉ căn chỉnh, hoàn thiện từng chi tiết. Một trong những thành công nổi trội của Z181 thời gian qua là đã tăng tỷ lệ sản phẩm ống khuếch đại ánh sáng loại A từ 40% ban đầu đã nâng lên 55%, đồng thời, giảm loại B, C, nhờ vậy nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm giá thành sản phẩm.

Trong quá trình thực hiện dự án sản xuất ống khuếch đại ánh sáng thế hệ 2+, toàn bộ vật tư đều có tiêu chuẩn khắt khe, phải nhập khẩu từ đối tác. Để chủ động trong sản xuất, nhà máy đã tối đa hóa sử dụng vật tư trong nước và đa dạng hóa nguồn nhập khẩu. Bên cạnh đó, nhiều chuyên đề nghiên cứu các tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng vào sản xuất cũng được triển khai. Đến nay, nhà máy đã thay thế được rất nhiều loại vật tư đặc chủng cả từ nguồn trong nước và nhập khẩu, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của dây chuyền sản xuất.

Khơi dậy động lực sáng tạo

Là đơn vị hoạt động trong lĩnh vực đòi hỏi công nghệ cao, việc không ngừng cải tiến, phát triển sản phẩm để theo kịp với xu hướng thế giới là yêu cầu tất yếu. Không chấp nhận đứng im một chỗ, bởi như vậy có nghĩa là thụt lùi, lạc hậu, Nhà máy Z181 luôn chú trọng khơi dậy tinh thần, động lực sáng tạo trong mỗi cán bộ, kỹ sư, người lao động. Rất nhiều sáng kiến, ý tưởng được hình thành từ quá trình lao động, sản xuất. Trong đó, sáng kiến về giải pháp đo điện áp phát của viên trụ gốm áp điện là một ví dụ. Viên trụ gốm áp điện được gắn lên đầu đạn là một trong những sản phẩm truyền thống của Nhà máy Z181. Khi nghiệm thu sản phẩm, bắt buộc phải kiểm tra được điện áp của viên trụ gốm, tuy nhiên, công đoạn này không hề đơn giản, trước đây, nhà máy phải thuê đơn vị ngoài thực hiện khâu kiểm tra này. "Nhà máy rất trăn trở khi sản phẩm mình làm ra nhưng chưa chủ động được trong khâu kiểm soát chất lượng. Xuất phát từ thực tế đó, tôi đã đề xuất với lãnh đạo nhà máy cho phép nghiên cứu, chế tạo thiết bị đo điện áp", Trung tá Đinh Ngọc Phú, Giám đốc Xí nghiệp Quang điện tử, chủ nhiệm đề tài nghiên cứu cho biết.

Qua quá trình tìm tòi, chế tạo, thử nghiệm, thiết bị đo điện áp của viên trụ gốm đã hoàn thành. Sau đó, đề tài được Tổng cục Công nghiệp quốc phòng nghiệm thu, phê duyệt. Thiết bị đo điện áp cũng được Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp phép để đưa vào áp dụng tại nhà máy. "Thành công trong chế tạo thiết bị này giúp chúng tôi vừa đo được điện áp, vừa kiểm tra được độ xung. Khi kiểm soát được phép đo, chúng tôi có thể đánh giá được chất lượng viên trụ gốm, chất lượng vật liệu đầu vào của sản phẩm cũng như phục vụ nghiên cứu, phát triển viên trụ gốm cho các loại đạn khác", Trung tá Đinh Ngọc Phú bày tỏ.

Trên thế giới, công nghệ khí tài nhìn đêm hiện đã phát triển đến thế hệ thứ 4, thứ 5 điều đó cũng đặt ra thách thức cho Nhà máy Z181 trong việc tiếp tục cải tiến sản phẩm. "Thông tin về công nghệ kính nhìn đêm thế hệ 4, 5 hiện không nhiều, nhưng có thể thấy các nước đã chuyển sang xử lý bằng công nghệ số. Rõ ràng, số hóa đã trở thành xu hướng tất yếu, nhất là trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, sớm hay muộn chúng ta cũng phải hướng đến", Thượng tá Nguyễn Hồng Hà chia sẻ. Trăn trở của lãnh đạo nhà máy là làm cách nào để thúc đẩy mỗi cán bộ, kỹ sư, người lao động cùng nghiên cứu tạo ra sản phẩm mới. "Để thúc đẩy anh em hăng say nghiên cứu, không còn con đường nào khác ngoài phải xây dựng niềm tin, mạnh dạn giao nhiệm vụ cho cán bộ trẻ. Yếu tố quan trọng nữa là giải quyết hài hòa giữa quyền lợi và trách nhiệm, đây là bài toán mấu chốt", Thượng tá Nguyễn Hồng Hà nhấn mạnh.

Xác định mục tiêu đúng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra là khâu đầu tiên, then chốt, nhưng để mục tiêu đó trở thành hiện thực cần có các nguồn lực, trong đó có cả nguồn lực con người và tài chính. Nền tảng của Nhà máy Z181 chính là đội ngũ nhân lực tại chỗ, được đào tạo cơ bản, nhiều kinh nghiệm thực tiễn, tập hợp từ các chuyên ngành khác nhau. Phát huy được yếu tố con người cùng với đẩy mạnh hợp tác, tranh thủ sự ủng hộ, huy động nguồn lực từ các cấp sẽ giúp nhà máy không ngừng tiến bước trên con đường làm chủ công nghệ khí tài quân sự hiện đại.

LINH NGÂN