Đây là những dự án trọng điểm quốc gia với kỳ vọng tạo động lực tăng trưởng kinh tế-xã hội cho cả nước. Để đáp ứng được tiến độ đề ra, một trong những yêu cầu hàng đầu là bảo đảm mặt bằng thi công. Tuy nhiên, "căn bệnh trầm kha" vướng mắc mặt bằng ở các dự án hạ tầng giao thông đang là trở ngại khiến nhiều công trình có nguy cơ không thể "về đích" đúng hẹn.
Đường bộ cao tốc Bắc-Nam là một trong những "đại dự án" quy mô lớn của ngành giao thông, với 11 dự án thành phần trải dài hơn 650km, đi qua 13 tỉnh, thành phố, khối lượng giải phóng mặt bằng (GPMB) rất lớn, với nhiều hộ dân trong diện ảnh hưởng. Xác định rõ tầm quan trọng của công tác GPMB, các dự án thành phần trên tuyến trước khi triển khai xây dựng đều yêu cầu phải được bàn giao cơ bản mặt bằng sạch. Tuy nhiên, quá trình triển khai công tác này gặp không ít vướng mắc, diện tích "đất sạch" được các địa phương bàn giao cho đơn vị thực hiện dự án còn ở mức khiêm tốn. Có địa phương chưa hoàn thành đo đạc, kiểm đếm phần đất nằm trong phạm vi dự án, chưa hoàn thành thủ tục để triển khai xây dựng khu tái định cư... Những việc cần phải làm để có thể bàn giao mặt bằng “sạch” cho nhà đầu tư một số nơi chưa sốt sắng, thiếu quyết liệt...
Tương tự như dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam, công tác GPMB phục vụ xây dựng Cảng HKQT Long Thành cũng đang gặp những khó khăn nhất định. Đơn cử như việc xây dựng các khu tái định cư đứng trước nguy cơ không hoàn thành đúng kế hoạch. Rõ ràng, khi không có được mặt bằng thi công, tiến độ toàn dự án chắc chắn sẽ ảnh hưởng. Do vậy, việc nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác GPMB, nêu cao trách nhiệm của các chủ thể liên quan để những vướng mắc nhanh chóng được tháo gỡ sẽ là yếu tố trực tiếp quyết định đến quá trình thực hiện dự án.
Người dân trong vùng dự án, những người nhường lại đất đai, nhà cửa để có mặt bằng xây dựng công trình là một trong các đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất. Muốn triển khai GPMB thuận lợi, việc xây dựng, áp dụng cơ chế, chính sách để bảo đảm quyền lợi cho người dân cần được quan tâm hàng đầu. Bên cạnh đó, công tác cung cấp thông tin đến các tầng lớp nhân dân, nhất là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp của dự án cần được thực hiện kịp thời, giải đáp cặn kẽ, tạo sự đồng thuận.
Hiện nay, nguồn vốn GPMB cho các dự án trọng điểm như cao tốc Bắc-Nam, Cảng HKQT Long Thành đã được Quốc hội thông qua, ngân sách nhà nước sẵn sàng bố trí. Tại dự án cao tốc Bắc-Nam, theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, đã cấp hơn 4.000 tỷ đồng vốn GPMB cho các địa phương. Tuy nhiên, các địa phương mới giải ngân được gần 600 tỷ đồng. Khi nguồn vốn đã sẵn sàng, để công việc hanh thông, các cấp chính quyền địa phương phải sâu sát, khẩn trương, quyết liệt hơn nữa. Trong đó, giao nhiệm vụ cần gắn với trách nhiệm từng cá nhân, đơn vị cụ thể, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời chấn chỉnh những trường hợp còn chây ỳ, chưa theo kịp tiến độ chung.
Kinh nghiệm từ nhiều dự án giao thông cho thấy, công tác GPMB càng triển khai sớm, quyết liệt ngay từ đầu thì quá trình thực hiện dự án càng thuận lợi. Đây là điều kiện hàng đầu để tuyến đường, công trình nhanh chóng được hoàn thành, đi vào vận hành, là lực đẩy cho nền kinh tế, đáp ứng mong mỏi của xã hội.
ĐỖ MẠNH HƯNG