Việt Nam và Nhật Bản thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 21-9-1973. Trong những năm gần đây, quan hệ Việt Nam và Nhật Bản phát triển nhanh chóng. Nhật Bản là nước thuộc nhóm G7 đầu tiên đón Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam đến thăm (năm 1995); thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam (năm 2009); công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam (năm 2011) và cũng là nước thuộc G7 đầu tiên mời Việt Nam tham dự Hội nghị thượng đỉnh G7 mở rộng (tháng 5-2016). Trong chuyến thăm cấp Nhà nước đến Nhật Bản của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang vào tháng 3-2014, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên thành đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á.
Quan hệ giữa hai nước đang ở giai đoạn tốt nhất trong lịch sử kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, có sự tin cậy cao. Sự tin cậy chính trị giữa hai nước ngày càng được củng cố, các chuyến thăm, tiếp xúc ở các cấp, nhất là cấp cao được duy trì thường xuyên ở các kênh Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội cũng như tại các diễn đàn quốc tế và khu vực. Hai bên có các cơ chế hợp tác quan trọng, Ủy ban Hợp tác Việt-Nhật do hai Bộ trưởng Ngoại giao làm đồng chủ tịch; Đối thoại Đối tác chiến lược Việt Nam-Nhật Bản về ngoại giao-an ninh, quốc phòng cấp thứ trưởng ngoại giao; Đối thoại chính sách quốc phòng Việt-Nhật cấp thứ trưởng; Đối thoại An ninh cấp thứ trưởng; Ủy ban hỗn hợp về thương mại, năng lượng và công nghiệp; Đối thoại Nông nghiệp cấp bộ trưởng; Đối thoại chính sách biển Việt Nam-Nhật Bản cấp bộ trưởng.
Trong lĩnh vực hợp tác kinh tế, Nhật Bản là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Nhật Bản là nước tài trợ ODA lớn nhất, nhà đầu tư thứ hai (tính theo số lũy kế), đối tác du lịch thứ ba, thương mại lớn thứ tư của Việt Nam. Hai nước đã dành cho nhau thuế suất tối huệ quốc từ năm 1999.
    |
 |
|
Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga phát biểu tại cuộc họp báo ở Tokyo.Ảnh: TTXVN. |
Tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước 9 tháng năm 2020 đạt 28,6 tỷ USD. Về đầu tư trực tiếp, lũy kế đến tháng 9-2020, Nhật Bản có 4.595 dự án FDI còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đăng ký 59,87 tỷ USD, đứng thứ hai trong tổng số 136 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. 9 tháng đầu năm 2020, Nhật Bản có 209 dự án cấp mới, 100 dự án tăng vốn và 448 lượt góp vốn mua cổ phần với tổng vốn đầu tư là 1,73 tỷ USD, đứng thứ tư trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.
Ngoài ra, hai nước còn hợp tác trên nhiều lĩnh vực, như nông nghiệp, ứng phó với biến đổi khí hậu, hợp tác lao động, giáo dục, du lịch, lãnh sự. Hợp tác giữa các địa phương của Việt Nam và Nhật Bản cũng được thúc đẩy mạnh mẽ, các địa phương của hai bên đã ký hơn 70 văn bản hợp tác. Bên cạnh đó, với hơn 420.000 người, cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản tiếp tục là cầu nối quan trọng giữa hai nước.
Từ đầu năm 2020, dịch Covid-19 đã tác động đến quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt-Nhật trên nhiều lĩnh vực. Hai nước đã phải hủy, hoãn một số hoạt động đối ngoại. Hợp tác lao động, du lịch chịu tác động, lượng khách du lịch Nhật Bản sang Việt Nam 5 tháng đầu năm 2020 chỉ đạt 200.346 người, đứng thứ tư (sau Trung Quốc, Hàn Quốc, Nga), giảm gần 50% so với cùng kỳ năm 2019, trong đó tháng 4 và tháng 5 không có trao đổi khách du lịch do các biện pháp hạn chế đi lại. Việc phái cử lao động Việt Nam sang Nhật Bản tạm thời bị gián đoạn do hai nước áp dụng biện pháp hạn chế xuất nhập cảnh.
Tuy nhiên, hai nước vẫn duy trì trao đổi cấp cao và các cấp bằng nhiều hình thức. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Thủ tướng Suga Yoshihide (12-10-2020) và trước đó đã điện đàm hai lần với Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo (ngày 4-5 và 4-8-2020). Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh hai lần điện đàm với Ngoại trưởng Nhật Bản Motegi Toshimitsu (tháng 3 và 6-2020); hai bên phối hợp lập trường tại Hội nghị đặc biệt ASEAN + 3 về ứng phó với dịch Covid-19 (ngày 14-4-2020). Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã 3 lần gửi Thư và Điện thăm hỏi tới Thủ tướng Abe Shinzo. Chính phủ và Quốc hội Việt Nam hỗ trợ Nhật Bản tổng cộng 1.190.000 khẩu trang y tế và 20.000 khẩu trang vải. Chính phủ Nhật Bản đã hỗ trợ trang thiết bị, vật tư y tế thông qua hợp tác song phương cũng như qua các tổ chức quốc tế, đồng thời cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ theo nhu cầu của Việt Nam; đưa công dân Việt Nam đang sinh sống, học tập và làm việc tại Nhật Bản vào đối tượng được cấp khoản tiền hỗ trợ 100.000 Yên/người (khoảng 950USD). Một số địa phương của Việt Nam chủ động hỗ trợ Nhật Bản đối phó với dịch bệnh. Việt Nam cũng đã hỗ trợ, tạo điều kiện cho gần 600 chuyên gia, lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản quay trở lại Việt Nam làm việc, đón hơn 5.100 công dân Việt Nam bị mắc kẹt tại Nhật Bản về Việt Nam.
Nhìn lại chặng đường lịch sử quan hệ giữa hai nước, mặc dù còn nhiều khó khăn, thử thách, nhưng quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản đang tiếp tục phát triển tốt đẹp, mạnh mẽ và thực chất trên nhiều lĩnh vực. Chúng ta tin tưởng rằng, chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Suga Yoshihide và phu nhân lần này sẽ góp phần thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản ngày càng phát triển toàn diện và thực chất hơn. Bên cạnh đó, chuyến thăm này còn là cơ hội khẳng định với cộng đồng quốc tế về một Việt Nam an toàn, hiệu quả trong việc đối phó với dịch Covid-19, đồng thời đề cao thành tựu đổi mới, phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao vị thế quốc tế, triển khai đường lối đối ngoại, quyết tâm hội nhập quốc tế của Việt Nam.
QĐND