Thực hiện nghiêm kỷ luật, kỷ cương quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước

Phát biểu tham luận tại hội trường, đa số các đại biểu Quốc hội đánh giá cao kết quả điều hành tài chính, ngân sách, đầu tư công của Chính phủ và các bộ, ngành. Đồng thời, các đại biểu cũng chỉ ra một số hạn chế trong thực thi chính sách thu, cơ cấu chi ngân sách nhà nước, phân bổ, điều hòa vốn, cân đối nguồn vực đầu tư, hiệu quả đầu tư... Từ đó, các đại biểu Quốc hội đã đề xuất các giải pháp để Chính phủ thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ tài chính, ngân sách, đầu tư công trong thời gian tới.

Làm rõ nguyên nhân thu ngân sách từ thuế, phí giảm

Đánh giá về việc thực hiện kế hoạch tài chính quốc gia 3 năm 2016-2018, đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) cho biết, qua 3 năm thực hiện, tổng thu ngân sách nhà nước ước đạt 3.750 nghìn tỷ đồng, bằng 54, 68% kế hoạch; số thu năm sau cao hơn năm trước và vượt dự toán. Để hoàn thành mục tiêu kế hoạch tài chính quốc gia trong 2 năm tới, tổng thu ngân sách nhà nước phải đạt khoảng 3.110 nghìn tỷ đồng, trong đó dự kiến thu ngân sách nhà nước năm 2019 là 1.411 nghìn tỷ đồng, số thu còn lại cho năm 2020 phải thực hiện khoảng 1.699 nghìn tỷ đồng (tăng khoảng 20,4% so với năm 2019), rất khó để hoàn thành kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm.

Từ phân tích trên, đại biểu đề nghị, ngay từ đầu năm 2019, các cấp, các ngành và các địa phương phải có giải pháp để số thu năm 2019 vượt dự toán thì năm 2020 mới có thể hoàn thành số thu còn lại.

Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) phát biểu ý kiến.

Ngoài ra, theo đại biểu, tỷ lệ thu từ thuế, phí trên GDP đang giảm dần. Cụ thể, năm 2016 đạt 20,4%; năm 2017 đạt 20,2%; năm 2018 đạt 20,7% và dự kiến năm 2019 đạt 20%. “Như vậy, mục tiêu tỷ lệ thu từ thuế, phí giảm dần và khó đạt được mục tiêu của 5 năm 2016-2020”, đại biểu nêu rõ và đề nghị làm rõ nguyên nhân việc không đạt chỉ tiêu đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, chống thất thu và nợ thuế.

Về tỷ trọng thu nội địa trên tổng thu ngân sách nhà nước, đại biểu cho biết, theo kế hoạch bình quân đạt khoảng 84 - 85%. Tuy nhiên, số liệu cụ thể cho thấy rất khó hoàn thành chỉ tiêu này (năm 2016 đạt 80,1%, năm 2018 đạt gần 82% và dự kiến năm 2019 đạt 83,2%). Đại biểu yêu cầu Chính phủ tìm ra nguyên nhân và đề ra giải pháp khắc phục.

Nguồn thu chính từ các hoạt động kinh tế thiếu ổn định

Cũng tham luận về vấn đề cân đối ngân sách, đại biểu Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) cho rằng, trong mấy năm gần đây chúng ta đã đạt nhiều tiến bộ như: Tỷ lệ thâm hụt ngân sách không còn vượt dự toán như trước đây, tỷ lệ nợ công so với GDP đang giảm dần, kỳ hạn vay nợ dài hạn hơn và lãi suất cũng thấp hơn, tỷ trọng vay trong nước cũng cao hơn. Tuy nhiên, đại biểu tỉnh Thái Bình cho rằng: Nếu nhìn sâu hơn, chúng ta có thể thấy những chuyển biến này chưa thực sự bền vững, nguồn thu chính từ các hoạt động kinh tế, điển hình là thu từ thuế đối với khu vực doanh nghiệp có dấu hiệu thiếu ổn định, không đạt được dự toán, thậm chí sụt giảm; trong khi đó thì tỷ lệ chi thường xuyên so với tổng ngân sách vẫn luôn ở mức cao, trên 60%, và chưa có chuyển biến gì theo chiều hướng tích cực trong suốt nhiều năm qua, dẫn tới thu ngân sách nhà nước về cơ bản mới chỉ đủ đáp ứng cho mục đích tiêu dùng và trả nợ. Cân đối ngân sách do đó vẫn phụ thuộc nhiều vào việc bán đất, bán tài nguyên, bán tài sản nhà nước, tức là phụ thuộc vào các khoản thu một lần và thiếu tính bền vững...

Từ những phân tích trên, đại biểu đề nghị nên sử dụng các khoản vượt thu ngân sách nhà nước theo dự toán hằng năm để giảm nợ công, giảm áp lực trả nợ, không chỉ dùng để tiếp tục tăng chi như hiện nay.

“Về giải pháp căn cơ để đạt được cân đối tài chính quốc gia trong trung và dài hạn, bên cạnh những nỗ lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh để tăng thu vẫn phải kiên quyết cắt giảm bộ máy nhà nước về mức hợp lý, để từ đó có thể giảm được chi thường xuyên xuống còn khoảng dưới 50% theo đúng tinh thần các nghị quyết của Đảng và của Quốc hội”, đại biểu kiến nghị.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quốc hội.

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương, chống lãng phí

Nhấn mạnh việc sử dụng ngân sách lãng phí khiến cử tri rất bức xúc, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) cho rằng nguyên nhân lãng phí do tư duy, coi ngân sách là tiền chùa; do chi sai mục đích, chi phục vụ bệnh thành tích như tổ chức nhiều sự kiện, lễ kỷ niệm, lễ đón nhận danh hiệu một cách hoành tráng, rầm rộ, các hoạt động thăm hỏi rình rang, xây dựng các trụ sở quan tâm nhiều hơn là thực hiện các chính sách dân sinh...

Ngoài ra, cách đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách hiện nay có bất cập; chủ yếu đang đánh giá dựa trên tỷ lệ giải ngân và khi cần tiết kiệm thì cắt giảm hoạt động một cách cơ học, trong khi lẽ ra hiệu quả đầu tư phải được đánh giá qua sản phẩm thu được từ tiền ngân sách như thế nào. Đại biểu dẫn chứng, một cuộc hội thảo được tổ chức đang được đánh giá thông qua quy mô, số lượng đại biểu, thành phần tham dự, kinh phí hội trường, kinh phí dành cho việc hỗ trợ đi lại ăn nghỉ, trong khi hiệu quả cần đánh giá thông qua sản phẩm được nghiệm thu, đó là những bài tham luận có giá trị.

Từ thực tiễn trên, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa đề nghị, Chính phủ cần quyết liệt hơn trong chỉ đạo điều hành, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kiên quyết chống lãng phí, xác định rõ trách nhiệm của các bộ ngành, địa phương trong quản lý ngân sách. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ giao tự chủ, gắn trách nhiệm giải trình khoán chi, tạo cơ chế giám sát chặt chẽ.

Nhận định thu ngân sách nhà nước năm 2018 là một con số “đáng khích lệ” (vượt 39,2 nghìn tỷ đồng, tăng 3% so với dự toán), song đại biểu Phùng Đức Tiến (Hà Nam) cho rằng, nếu nhìn vào cơ cấu nguồn thu cho thấy, nguồn thu từ 3 khu vực: Doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp ngoài quốc doanh đều không đạt như dự toán. Ngược lại, thu từ dầu thô tăng hơn 50% so với dự toán chứng tỏ việc dự báo thu của chúng ta cần được cải thiện hơn nữa. Bên cạnh đó, trong cơ cấu thu của doanh nghiệp thì thu từ doanh nghiệp ngoài quốc doanh có dấu hiệu tăng nhanh, năm 2018 ước đạt hơn 213 tỷ đồng, song dư địa và tiềm năng của khu vực này còn rất lớn...

Cũng theo đại biểu tỉnh Hà Nam, chi đầu tư phát triển 9 tháng đầu năm 2018 mới đạt 203.583 tỷ đồng, chưa đầy 51% dự toán, Chính phủ ước thực hiện cả năm đạt 418.385 tỷ đồng, chưa bằng số vượt thu dành cho ngân sách đầu tư phát triển. Đại biểu cho rằng, để đạt được mục tiêu như Chính phủ báo cáo, cần nỗ lực rất nhiều mới có thể hoàn thành, 3 tháng cuối năm phải giải ngân được ít nhất 214.782 tỷ đồng, đây là một thách thức không nhỏ trong việc cân đối và thực hiện ngân sách trong những tháng cuối năm.

PHƯƠNG HẰNG