Phù hợp trong điều kiện chưa sửa đổi Hiến pháp

QĐND Online – Ngày 12-11, Quốc hội đã nghe trình bày Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS). Theo đánh giá của Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội, phạm vi sửa đổi của dự án Luật là phù hợp trong điều kiện chưa sửa đổi hiến pháp và Luật tổ chức Toà án nhân dân…

BLTTDS hiện tại không còn phù hợp

Qua thực tiễn thi hành BLTTDS trong những năm qua cho thấy, một số quy định của BLTTDS đã bộc lộ những hạn chế, bất cập. Có những quy định mâu thuẫn với các văn bản quy phạm pháp luật khác. Có những quy định chưa phù hợp (hoặc không còn phù hợp), chưa đầy đủ, thiếu rõ ràng và còn có những cách hiểu khác nhau. Có những quy định chưa đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Một số quy định lại chưa đáp ứng được các yêu cầu cam kết quốc tế đa phương và song phương.

Thực tiễn đã chỉ ra ba điểm tồn tại rõ ràng của BLTTDS hiện tại đó là: Thứ nhất, có một số điều khoản còn thiếu cụ thể, chưa rõ ràng, tạo ra nhiều cách hiểu khác nhau, chưa phù hợp với thực tế, như: Điều 7 còn thiếu quy định cá nhân, cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính trung thực, đầy đủ, chính xác của việc cung cấp chứng cứ; Thứ hai, một số điều khoản chưa tương thích với quy định của các văn bản pháp luật khác, như: Điều 33 về thẩm quyền của Tòa án nhân dân huyện, quận, thành phố, thị xã thuộc tỉnh quy định chưa tương thích với các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tăng thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện; Thứ ba, một số vấn đề chưa được quy định trong BLTTDS nhưng do nhu cầu thực tiễn cần phải có những quy định để điều chỉnh, như: cần bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền tranh luận của đương sự; về vấn đề thẩm quyền của Tòa án đối với quyết định của cơ quan, tổ chức khác… Ngoài ra, còn có những quy định chưa rõ ràng, gây nhiều cách hiểu khác nhau cũng cần thiết sửa đổi để không gây khó khăn cho người thực thi pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, bà Lê Thị Thu Ba trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng Dân sự. Ảnh: Thái Bình-TTXVN

Mặt khác, do điều kiện phát triển kinh tế xã hội, các giao lưu dân sự ngày càng mở rộng, do vậy quy định pháp luật tố tụng cần phải điều chỉnh để phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội. Lần đầu tiên nước ta ban hành BLTTDS, nên bên cạnh việc kế thừa một số quy định tại Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự, Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế và Pháp lệnh thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động, thì phần lớn các quy định về trình tự và thủ tục tố tụng dân sự trong BLTTDS hiện tại là các quy định mới nên quá trình chuẩn bị và phê duyệt không tránh khỏi những khiếm khuyết nhất định.

Một số quy định chưa nhận được nhất trí cao

Việc sửa đổi, bổ sung luật là cần thiết và việc lập dự thảo đã nhận được tán thành cao. Chủ nhiệm Ủy ban tư pháp của Quốc hội Lê Thị Thu Ba nêu rõ: “Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với những quan điểm chỉ đạo và phạm vi sửa đổi của dự án Luật được nêu trong Tờ trình của Toà án Nhân dân tối cao và cho rằng, trong điều kiện chưa sửa đổi Hiến pháp và Luật tổ chức Tòa án nhân dân thì việc sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS như trong dự thảo Luật là cần thiết”.

Tuy nhiên, một số quy định trong dự thảo chưa nhận được sự nhất trí cao. Quy định về kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự vẫn còn hai quan điểm không thống nhất. Quan điểm thứ nhất cho rằng, Viện kiểm sát (VKS) tham dự phiên tòa, phiên họp có quyền phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật của Thẩm phán, Hội đồng xét xử, của người tham gia tố tụng, phát biểu khách quan về quan điểm giải quyết vụ việc dân sự và cho rằng VKS tham gia tố tụng là đại diện cho quyền lợi của xã hội, không phải đại diện của các bên đương sự, chỉ đưa ra quan điểm về áp dụng pháp luật và không nghiêng về bên nào. Quan điểm thứ hai cho rằng, VKS tham dự phiên tòa, phiên họp phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật của Thẩm phán, Hội đồng xét xử, của người tham gia tố tụng nhưng không phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ việc dân sự.

Về quy định thẩm quyền Tòa án giải quyết việc công nhận sự thỏa thuận về quyền, lợi ích hợp pháp phát sinh từ quan hệ pháp luật dân sự (Điều 26) cũng còn 2 ý kiến trái ngược nhau. Một loại cho rằng cần quy định trong BLTTDS, một số ý kiến lại cho rằng cần quy định vấn đề này trong Pháp lệnh tổ chức và hoạt động hòa giải ở cơ sở.

Quy định về xem xét lại quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC (Điều 295a , 295b, 309a và Điều 309b) cũng còn hai quan điểm. Quan điểm thứ nhất cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung các điều luật liên quan đến việc xem xét lại quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC khi có căn cứ giám đốc thẩm, tái thẩm. Quan điểm thứ hai cho rằng, Hội đồng Thẩm phán TANDTC vẫn xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán như quan điểm thứ nhất, nếu phát hiện quyết định đó có sai lầm nghiêm trọng thì xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước chứ không hủy quyết định của Hội đồng Thẩm phán TANDTC có sai lầm nghiêm trọng.

Ngoài ra còn một số quy định trong dự thảo cần được nghiên cứu, để quy định lại một cách rõ ràng và hợp lý hơn.

Xuân Dũng