QĐND - Trải qua 21 năm chiến đấu kiên cường và anh dũng, nhân dân Việt Nam đã kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ghi dấu ấn sâu đậm trong dòng chảy lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới ở thế kỷ thứ XX. Đồng chí Nguyễn Văn Linh-một trong những cán bộ giữ những trọng trách quan trọng từ ngày đầu đến khi kết thúc cuộc kháng chiến, đã có những đóng góp to lớn, góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại đó.

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ (ngày 21-7-1954), đất nước ta tạm thời bị chia thành hai miền. Miền Bắc hoàn toàn được giải phóng, đi lên xây dựng CNXH, miền Nam nằm dưới ách cai trị của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, tiếp tục cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Thực hiện Chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (ngày 6-9-1954) “Về chuyển hướng công tác xây dựng Đảng trong tình hình mới ở miền Nam”, tại căn cứ Chắc Băng trong rừng U Minh (Cà Mau), Hội nghị thành lập Xứ ủy Nam Bộ được tổ chức, do đồng chí Lê Duẩn làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Văn Linh tham gia Xứ ủy với cương vị Thường vụ Xứ ủy. Cũng tại hội nghị quan trọng này, Xứ ủy Nam Bộ quyết định thành lập Khu ủy Sài Gòn-Chợ Lớn; đồng chí Nguyễn Văn Linh được phân công làm Bí thư Khu ủy. Đồng chí đã bắt tay ngay vào công tác tổ chức, huấn luyện và đào tạo cán bộ; cài cắm người, xây dựng cơ sở nội tuyến trong các cơ quan đầu não của chính quyền và Quân đội Việt Nam Cộng hòa; đẩy mạnh công tác dân vận, nhất là đối với những đồng bào công giáo miền Bắc bị cưỡng ép di cư, kêu gọi đồng bào miền Nam đoàn kết cùng nhau đấu tranh chống đế quốc Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm… góp phần hạn chế hành động chống phá cách mạng miền Nam của kẻ thù. Thời gian này, đồng chí Nguyễn Văn Linh còn tích cực giúp đồng chí Lê Duẩn nghiên cứu và hoàn thành biên soạn “Đề cương đường lối cách mạng Việt Nam ở miền Nam” (tháng 8-1956).

Đồng chí Nguyễn Văn Linh (ngoài cùng, bên phải) sau khi họp ở Hà Nội tháng 5-1973, trên đường vượt Trường Sơn trở về căn cứ ở miền Nam. Ảnh tư liệu.

Đầu năm 1957, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư Xứ ủy Nam Bộ được Trung ương Đảng điều động ra miền Bắc nhận công tác mới, đồng chí Nguyễn Văn Linh nhận trách nhiệm quyền Bí thư, rồi Bí thư Xứ ủy Nam Bộ. Đây là thời kỳ khó khăn và phức tạp cả trong nước và quốc tế. Đồng chí Nguyễn Văn Linh cùng tập thể Xứ ủy Nam Bộ, chỉ đạo thực hiện giữ gìn lực lượng, bí mật, tích cực chuẩn bị cho việc chuyển lên đấu tranh vũ trang; thể hiện nhận thức và đánh giá đúng, sát tình hình, có tầm nhìn chiến lược của đồng chí trong giai đoạn cách mạng miền Nam đang đứng trước nhiều cam go, thử thách nghiêm trọng. Đồng chí thường xuyên xuống cơ sở, lắng nghe ý kiến của quần chúng, từ đó đề ra những hình thức đấu tranh thích hợp, tập hợp được đông đảo quần chúng hưởng ứng. Khi đế quốc Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm áp dụng Luật 10/59, lê máy chém đi khắp miền Nam, tàn sát cán bộ, đảng viên, đồng bào yêu nước, đàn áp đẫm máu phong trào cách mạng miền Nam, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có những nhận định đúng đắn về thực tế địch, ta và đã điện xin ý kiến Bộ Chính trị về việc “nâng cao hoạt động võ trang lên”, đồng thời trực tiếp bàn phương án đánh địch, quyết định mở trận đánh thí điểm vào một căn cứ đầu não của địch.

Thực hiện chủ trương của Xứ ủy Nam Bộ, đầu tháng 1-1960, Hội nghị cán bộ Quân sự miền Đông Nam Bộ họp ở Bàu Rá, bàn kế hoạch tập trung lực lượng đánh cứ điểm Tua Hai của Sư đoàn 21 Quân đội Việt Nam Cộng hòa. Đồng chí Nguyễn Văn Linh thay mặt Xứ ủy về tận căn cứ trực tiếp nghe báo cáo và trao đổi lại kỹ lưỡng kế hoạch tiến công. Ngày 26-1-1960, lợi dụng sơ hở của địch, ta tiến công cứ điểm Tua Hai. Đây là trận thắng lớn đầu tiên của LLVT, đạt được các yêu cầu về chính trị và quân sự do Xứ ủy Nam Bộ đề ra, là một trong những trận đột phá của phong trào Đồng Khởi ở miền Nam, khích lệ nhân dân các tỉnh Đồng bằng Nam Bộ vùng lên phá ách kìm kẹp, giành quyền làm chủ.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh còn có nhiều cống hiến xuất sắc trong việc giữ gìn và bảo vệ lực lượng cách mạng, xây dựng tổ chức cơ sở cách mạng ở Sài Gòn-Chợ Lớn và cả Nam Bộ. Sau cú sốc lớn từ phong trào Đồng Khởi, đế quốc Mỹ buộc phải chuyển chiến lược chiến tranh, từ chiến lược “chiến tranh một phía” sang chiến lược “chiến tranh đặc biệt”. Nhằm đối phó kịp thời với âm mưu của địch, đồng thời thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) tháng 1-1961 và chủ trương của Bộ Chính trị về tăng cường bộ máy chỉ đạo trực tiếp đối với cách mạng miền Nam, Trung ương Đảng quyết định giải thể Xứ ủy Nam Bộ, lập lại Trung ương Cục miền Nam, cử đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Bí thư Trung ương Cục. Trên cương vị mới, đồng chí đã triển khai thực hiện những nhiệm vụ trước mắt của cách mạng miền Nam, trong đó nổi lên là việc thống nhất các LLVT thành Quân Giải phóng miền Nam; lập lại các tổ chức quần chúng như: Nông hội giải phóng, Công hội giải phóng, Phụ nữ giải phóng, Thanh niên và trí thức yêu nước… Đồng chí có nhiều ý kiến chỉ đạo rất sát với tình hình thực tiễn miền Nam, nhất là trong thực hiện phương châm “hai chân, ba mũi”, vận dụng linh hoạt theo vùng chiến lược.

Nhằm tăng cường sự chỉ đạo của Trung ương cho cách mạng miền Nam, đồng chí Nguyễn Chí Thanh, Ủy viên Bộ Chính trị được cử vào Nam làm Bí thư Trung ương Cục (tháng 9-1964), đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Phó Bí thư Trung ương Cục trực tiếp phụ trách Khu ủy Sài Gòn-Gia Định. Để cứu nguy cho Quân đội Việt Nam Cộng hòa đang bị thất bại trên chiến trường miền Nam, năm 1965, đế quốc Mỹ chuyển sang thực hiện chiến lược “chiến tranh cục bộ”, ồ ạt đưa quân Mỹ và quân đồng minh vào miền Nam và mở rộng chiến tranh bằng không quân và hải quân ra đánh phá miền Bắc.

Trước những âm mưu, thủ đoạn mới của địch, đồng chí Nguyễn Văn Linh nhận định phong trào cách mạng ở đô thị đóng một vai trò hết sức quan trọng. Tại Hội nghị Khu ủy (tháng 1-1966), đồng chí đã đưa ra 10 kết luận về khả năng đánh được Mỹ của chiến tranh nhân dân địa phương, sau này trở thành nội dung cụ thể của công tác tư tưởng, tổ chức và chỉ đạo chiến đấu của Đảng bộ Sài Gòn-Gia Định, góp phần quan trọng vào phong trào thi đua đánh Mỹ trên chiến trường miền Nam. Sau một thời gian trực tiếp phụ trách Khu ủy Sài Gòn-Gia Định, đồng chí Nguyễn Văn Linh lại được điều về Trung ương Cục miền Nam.

Trước khí thế mạnh mẽ của phong trào cách mạng miền Nam, tháng 10-1967, Thường vụ Trung ương Cục miền Nam và Khu ủy Sài Gòn-Gia Định họp bàn kế hoạch tiến hành tổng công kích-tổng khởi nghĩa giành thắng lợi quyết định. Trung ương Cục quyết định giải thể Quân khu VII và Quân khu Sài Gòn-Gia Định, tổ chức lại chiến trường miền Đông theo yêu cầu nhiệm vụ mới. “Khu trọng điểm” được thành lập gồm 6 phân khu. Ban lãnh đạo “Khu trọng điểm” và những phân khu do các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Cục miền Nam và Khu ủy Sài Gòn-Gia Định trực tiếp phụ trách gồm các đồng chí: Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Trần Văn Trà. Đảng ủy “Khu trọng điểm” do đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Bí thư.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo cụ thể, chặt chẽ của Trung ương Cục miền Nam, theo một kế hoạch chung thống nhất toàn miền, trong các ngày 30 và 31-1-1968, LLVT giải phóng và đồng bào miền Nam nhất tề nổi dậy và tấn công vào 43 thành phố, thị xã, 100 thị trấn, 45 sân bay và hàng trăm căn cứ quân sự của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 giành được thắng lợi về nhiều mặt đã góp phần làm phá sản chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ, buộc chúng phải xuống thang chiến tranh, chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán với ta ở Hội nghị Pa-ri.

Đầu năm 1971, trước yêu cầu của phong trào cách mạng Sài Gòn-Gia Định, Trung ương Cục miền Nam điều đồng chí Nguyễn Văn Linh trở lại phụ trách Bí thư Thành ủy Sài Gòn-Gia Định, nhằm đưa cuộc đấu tranh của nhân dân nơi đây phát triển lên một bước mới, chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tiến công chiến lược năm 1972, tạo bước chuyển biến chiến lược làm thay đổi cục diện chiến trường. Đồng chí Nguyễn Văn Linh đã cùng các đồng chí trong Thành ủy thống nhất nhận thức và quan điểm chỉ đạo công tác, tổ chức, xây dựng lực lượng phù hợp với tình hình mới, góp phần đưa phong trào cách mạng ở đô thị đi vào chiều sâu, hạn chế tổn thất.

Trước những thắng lợi liên tiếp của quân và dân ta trên khắp các chiến trường, đầu năm 1975, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng hạ quyết tâm giải phóng miền Nam trước mùa mưa và quyết định thành lập Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh. Đồng chí Nguyễn Văn Linh được Trung ương giao nhiệm vụ phụ trách công tác nổi dậy của quần chúng. Đồng chí đã khẩn trương, tích cực chuẩn bị về mọi mặt, lập ra các ban công tác để lãnh đạo từng mặt của phong trào như: Ban Phụ vận, Ban Trí vận, Ban Hoa vận, Ban Tuyên huấn... lập kế hoạch nổi dậy cho mỗi tầng lớp, lo in cờ, truyền đơn, biểu ngữ, lo công tác tiếp quản. Dưới sự chỉ đạo sâu sát của đồng chí Nguyễn Văn Linh, quân và dân Sài Gòn-Gia Định đã bước vào chiến dịch với một khí thế sôi sục và quyết tâm cao. Đặc biệt, trong hai ngày 7 và 8-4-1975, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có cuộc họp quan trọng tại căn cứ Lộc Ninh với đoàn cán bộ Trung ương từ miền Bắc vào chỉ huy chiến trường. Quyết tâm của Bộ Chính trị là giải phóng Sài Gòn trước mùa mưa, bởi khi mùa mưa đến ta sẽ không thể sử dụng lực lượng lớn binh lực và hỏa lực mạnh để tấn công; hơn nữa, nếu chậm giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam tình hình chính trị quốc tế có thể có nhiều diễn biến phức tạp. Sau khi phân tích kỹ mọi tình huống, Bộ Chính trị đã đồng ý với phương án do đồng chí Nguyễn Văn Linh cùng đoàn cán bộ miền Bắc vào chỉ huy chiến trường đề xuất, góp phần vào thắng lợi hoàn toàn của sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc Việt Nam.

Trên các cương vị lãnh đạo, đồng chí Nguyễn Văn Linh rất chú trọng xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; giữ vững các nguyên tắc trong sinh hoạt của Đảng, bảo đảm cho Đảng đủ sức lãnh đạo cách mạng miền Nam đi đến thắng lợi hoàn toàn. Đặc biệt, tấm gương tận tụy, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, bám sát cơ sở, gần dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, chú trọng tổng kết thực tiễn, quyết đoán… của đồng chí Nguyễn Văn Linh trong lãnh đạo, chỉ đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam đã góp phần quan trọng để Đảng ta xây dựng, điều chỉnh kịp thời đường lối kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, góp phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Trong suốt những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đầy gian khổ ác liệt, dù ở đâu, trên bất kỳ cương vị và hoàn cảnh nào, đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng nêu cao chủ nghĩa cách mạng, tận tụy trong công việc, chủ động, sáng tạo đề xuất chủ trương biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo phong trào, qua đó góp phần đưa các mạng miền Nam phát triển từng bước vững chắc, lần lượt đánh bại các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ, đi đến ngày toàn thắng. Đánh giá cống hiến xuất sắc của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam tại Lễ truy điệu đồng chí đã khẳng định: “Thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc thuộc về toàn Đảng, toàn dân ta, trong đó có công lao to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh”.

Đại tá, TS NGUYỄN VĂN BẠO (Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam)