QĐND - Các chiến sĩ giải phóng và nhân dân từng đặt thành vè: “Nhất Củ Chi, nhì Gò Nổi”, ý để ngợi ca những con người dũng cảm, gan dạ, bất khuất trong chiến đấu ở 2 địa phương này. Gò Nổi là vùng đất địa linh nhân kiệt của Quảng Nam, gồm 3 xã cù lao: Điện Trung, Điện Phong, Điện Quang, thuộc huyện Điện Bàn, là hành lang và chiếc nôi của cách mạng Khu 5, nơi in bao dấu tích bi hùng đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa. Ở đây, hồi kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trong một ngày mà không thấy địch pháo kích, đi càn, máy bay trinh sát, ném bom… thì là “không bình thường”! Cũng vì thế, tình người dân ở đây, tự nó có “năng lượng” kỳ diệu để giúp họ vượt qua tất cả.

Bữa cơm "kết giao" bên dòng sông Thu Bồn

Sau mấy chục năm hòa bình lập lại, một nhóm cựu chiến binh (CCB), gồm: Nguyễn Văn Đức, Nguyễn Hữu Chỉnh, An Văn Gia, Phạm Xuân Thiều, ở tỉnh Hải Dương, về lại miền đất Quảng thăm chiến trường xưa. Khi đi, vì lên đường sớm và háo hức nên mấy bác quên cả cơm sáng. Giữa trưa, đoàn tới thôn 1, xã Quế Trung, huyện Nông Sơn, bên dòng sông Thu Bồn, ai cũng đói meo. Vào một nhà dân, các CCB ngại ngùng trước căn nhà lụp xụp, nhưng không còn cách nào khác, đành phải trình bày: “Chúng tôi là CCB ở ngoài Bắc vào thăm lại nơi mình chiến đấu trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, nhờ gia đình nấu giúp bữa cơm thường, cốt qua cơn đói, chúng tôi sẽ trả tiền”. Không ngờ, người chồng khẳng khái: “Em, Tạ Duy Vũ, sinh 1954. Vợ em đây (ông chỉ vào người phụ nữ đang rửa bát) là Nguyễn Thị Minh, dù phải "bán cả nhà" đi để đón tiếp các bác đã từng không tiếc máu xương để giải phóng quê hương này, thì chúng em cũng chẳng nề hà”. Thế là, có con gà mái đang đẻ trứng, vợ chồng ông bắt xuống làm cơm... Bữa cơm ấy, đến tận bây giờ các CCB vẫn nhớ. Sự trân trọng 2 bên dành cho nhau từ đó đã thành kết giao như "anh em trong nhà".

Các CCB miền Bắc tại gia đình ông Tạ Duy Vũ (người bế cháu nhỏ) bên dòng sông Thu Bồn.

Đó là câu chuyện của 10 năm về trước, còn mới đây, ông Tạ Duy Vũ đi xe gắn máy ra đường cách nhà gần một ki-lô-mét, tay bắt mặt mừng đón những người “anh em trong nhà” mà ông từng gặp và tiếp đón 10 năm trước. Gia cảnh ông đã khá hơn, năm 2010 đã làm được nhà khang trang nhìn ra dãy Trường Sơn, có vườn cây xanh mướt và tiếng bìm bịp kêu trong rặng cây phía chân đồi. Bánh đậu xanh đặc sản Hải Dương của các CCB từ ngoài Bắc mang vào được đặt lên ban thờ các cụ. Các “bà xã cựu chiến binh” xúm vào cùng bà Minh quét nhà, làm cơm... Cơm có thịt gà, thịt bò xào, sa lát dưa chuột, canh cá, rượu, bia... Họ trò chuyện và thêm hiểu nhau hơn. Ông Vũ đã nghỉ nghề sửa xe gắn máy để cùng vợ trông cháu, vì các con trai, gái, dâu, rể, người thì bận công tác ở cơ quan huyện, người thì đi làm ăn ở tận trong Nam. Các CCB lại thêm nhớ bữa cơm ghi dấu sự kiện kết giao 10 năm trước...

Người trẻ tri ân     

Hồ Khe Tân trong vắt, nằm trên trục đường 14B từ Đà Nẵng lên Đường Hồ Chí Minh, thuộc xã Đại Chánh (huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam). Nơi đây trong những năm chiến tranh ác liệt, có nhiều căn cứ như: Khe Rèn, Khe Rúc, dốc Gió, dốc Ông Thủ… gắn liền với tên đất, tên làng: Tập Phước, Thọ Lâm, Phúc Hương, Hữu Niên-từng là cơ quan, là nhà, là quê hương của nhiều chiến sĩ cách mạng. Trước năm 1975, quân ta từ trên điểm cao 530 thuộc núi Bàn Cờ vượt qua khu lòng hồ, sang xã Lộc Thành (nay là Đại Chánh) đánh giặc. Bởi vậy, hồ Khe Tân hôm nay, ngoài chức năng là nguồn dự trữ cung cấp nước tưới cho hàng nghìn héc-ta lúa và hoa màu ở 7 xã vùng B, huyện Đại Lộc, còn là điểm du lịch lý tưởng với du khách gần xa.

Bờ hồ bên xã Đại Chánh cách đập Khe Tân chừng 1km với biết bao kỷ niệm chiến tranh, hôm nay có một ngôi nhà luôn đông vui chủ-khách. Chủ nhà là anh Cao Văn Tư, sinh sau ngày Đại thắng mùa Xuân năm 1975. Học gần xong lớp 12 thì anh nhập ngũ, phục vụ tại Trường Quân chính Quân khu 5 (nay là Trường Quân sự Quân khu 5). Trước khi hoàn thành nghĩa vụ, anh được đơn vị cho đi học nghề nấu ăn. Vợ anh Tư là Võ Thị Ánh, 34 tuổi, xinh xắn; 2 con trai khôi ngô và hiếu động. Tìm hiểu kỹ về địa điểm lịch sử này, vợ chồng anh Tư đầu tư mở quán ăn, giải khát phục vụ khách du lịch và người dân địa phương… Các CCB đến đây lúc chiều tà. Biết các CCB đã từng hoạt động, chiến đấu tại khu vực bến đò này và trực tiếp tham gia giải phóng Đại Lộc, vợ chồng anh Tư xúc động nói: “Vợ chồng cháu đều ra đời sau khi đất nước đã sạch bóng quân xâm lược, được sinh sống, làm ăn trong điều kiện hòa bình… Là chủ quán bán hàng, chúng cháu coi các bác, các chú CCB và bà con các địa phương đến đây tìm kiếm hài cốt liệt sĩ là “thượng đế của thượng đế”. Các bác, các chú cần gì, vợ chồng cháu sẽ hết lòng phục vụ ạ!".

Trên cao, những ngọn phi lao đua nhau vi vút, như tán đồng câu nói mộc mạc, giàu tình cảm của đôi vợ chồng trẻ lập nghiệp bên hồ.

Bài và ảnh: PHẠM XƯỞNG