QĐND - Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một trong những vấn đề trọng tâm, là tư tưởng kinh tế cốt lõi trong dự thảo các Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng.

Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã nghiêm túc đánh giá: “Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chậm được hoàn thiện, chưa có cơ chế đột phá để thúc đẩy phát triển” (1). Cũng trong Dự thảo Báo cáo chính trị, Ban Chấp hành Trung ương đã dành hẳn một phần (phần IV) về “Hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Phần này có độ dài thứ hai sau phần “Xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng”.

Trong dự thảo Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2011-2015 và phương hướng nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2016-2020, vấn đề hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được đề cập khá đậm nét. Quan điểm phát triển kinh tế-xã hội đầu tiên (quan điểm số 1) được Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta khẳng định trong Báo cáo này là: “Tiếp tục đổi mới và sáng tạo trong lãnh đạo, quản lý phát triển kinh tế-xã hội. Tập trung hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo quy luật thị trường, cạnh tranh bình đẳng, minh bạch. Đồng thời, Nhà nước sử dụng các nguồn lực, công cụ điều tiết, chính sách phân phối để phát triển văn hóa và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; bảo đảm an sinh xã hội, từng bước nâng cao phúc lợi xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu-nghèo, cải thiện đời sống nhân dân” (2).    

Tôi nhất trí cao với các quan điểm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI trong dự thảo các văn kiện Đại hội XII của Đảng về đánh giá cũng như các giải pháp để hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nếu so sánh vấn đề này trong các văn kiện Đại hội X, Đại hội XI của Đảng thì dự thảo các văn kiện trình Đại hội XII của Đảng đã có sự kế thừa và phát triển mới. Đặc biệt đã làm rõ hơn những vấn đề cốt lõi về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, về xử lý mối quan hệ giữa Nhà nước với thị trường, giữa phát triển kinh tế trên tinh thần độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế... Đây là kết quả sau nhiều năm nghiên cứu, tìm tòi, tổng kết thực tiễn; và là bước phát triển mới về tư duy lý luận của Đảng ta trên lĩnh vực kinh tế.

Tuy nhiên, nếu như trên thế giới, kinh tế thị trường đã có lịch sử hàng mấy trăm năm, thì kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta là một mô hình kinh tế hoàn toàn mới, chưa có tiền lệ trong lịch sử và thời gian phát triển chưa đầy 30 năm. Cho nên, trong quá trình phát triển, chúng ta gặp không ít trở ngại, khó khăn và cả thiếu sót. Quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường ở nước ta còn chưa hoàn tất; những thách thức và rào cản còn rất lớn trong cả tư tưởng, nhận thức, cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện. Xây dựng thể chế, chế độ sở hữu, quản lý, phân phối chưa bắt kịp những yêu cầu và đòi hỏi của công cuộc đổi mới toàn diện và hội nhập quốc tế. Các yếu tố thị trường và các loại thị trường mới phát triển chậm, manh mún, thiếu đồng bộ, vận hành chưa thông suốt. Các nguồn lực của quốc gia như đất đai, tài nguyên, lao động, vốn, nhất là ngân sách Nhà nước, chưa được quản lý và phân bổ, sử dụng một cách hợp lý, tiết kiệm và có hiệu quả. Tăng trưởng kinh tế vẫn dựa nhiều vào các yếu tố phát triển theo chiều rộng, chủ yếu dựa trên đầu tư vốn và tăng trưởng tín dụng, trong khi chậm chuyển sang phát triển theo chiều sâu-phương thức phát triển dựa trên năng suất các yếu tố tổng hợp với các trụ lực căn bản là khoa học công nghệ, tri thức và lao động có kỹ năng; vì thế nền kinh tế dù tăng trưởng nhưng vẫn chưa bền vững, chất lượng tăng trưởng chưa cao, năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh thấp; các cân đối vĩ mô chưa thật sự vững chắc; hệ thống tài chính đang bộc lộ nhiều bất cập, rủi ro.

Qua 30 năm đổi mới, bối cảnh trong nước và quốc tế đã có nhiều thay đổi, sự tác động của toàn cầu hóa đối với mỗi quốc gia ngày càng sâu sắc, để xác định con đường phát triển tiếp theo của đất nước, chúng ta cần phải làm rõ hơn những căn cứ lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế thị trường phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam và về những yếu tố cốt lõi bảo đảm định hướng XHCN trong phát triển kinh tế thị trường. Vì thế, theo tôi, trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII cần bổ sung, làm rõ thêm hướng điều chỉnh trong mô hình tổng quát phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN của nước ta để phù hợp với việc đất nước sẽ hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu vào năm 2018. Xác định những đặc trưng mang tính phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại để tham chiếu, vận dụng vào việc xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn tới phù hợp với bối cảnh quốc tế và điều kiện mới của đất nước.

Trên cơ sở thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Dự thảo báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã tiếp tục cụ thể hóa, nêu ra phương hướng, mục tiêu và nhiệm vụ phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn tới. Đó là: “Đến năm 2020, phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo các tiêu chuẩn phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, với phát triển văn hóa, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển xã hội bền vững; chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế gắn với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ; bảo đảm tính công khai, minh bạch, tính dự báo được trong xây dựng và thực thi thể chế kinh tế, tạo điều kiện ổn định, thuận lợi cho phát triển kinh tế-xã hội” (3).

Tôi nhất trí với quan điểm nêu trên, nhưng đề nghị chuyển đổi vị trí cụm từ “bảo đảm an sinh xã hội” lên trên phát triển văn hóa và bổ sung cụm từ “tốt hơn” thành: “Đến năm 2020, phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa… bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, với bảo đảm tốt hơn an sinh xã hội, phát triển văn hóa, phát triển con người ...”. Lý do mà tôi đề nghị vì trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN bên cạnh việc Nhà nước định hướng, kiến tạo phát triển thị trường, tạo lập môi trường thuận lợi cho đầu tư, kinh doanh, khuyến khích cạnh tranh, vừa thúc đẩy hội nhập và phát triển thì việc bảo đảm toàn dân được hưởng thành quả của sự tăng trưởng, thịnh vượng là rất quan trọng. Do đó cần nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc bảo đảm tốt hơn an sinh xã hội. Nhà nước không làm thay thị trường, nhưng những mặt trái của thị trường và nhất là khi những thất bại của thị trường xuất hiện, Nhà nước sẽ có những thể chế kiến tạo phát triển, các công cụ điều tiết và kiểm soát nhằm khắc phục các khuyết tật và sửa chữa những bất cập, hạn chế này. Bảo đảm tốt hơn an sinh xã hội chính là một nội dung trong định hướng xã hội chủ nghĩa.

---------

(1) Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đăng trên phụ trương Báo Quân đội nhân dân ngày 15-9-2015, trang A, cột 1.

(2) Dự thảo Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển KT-XH 5 năm 2011-2015 và phương hướng nhiệm vụ phát triển KT-XH 5 năm 2016-2020 đăng trên phụ trương Báo Quân đội nhân dân ngày 15-9-2015, trang G, cột 1.

(3) Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đăng trên phụ trương Báo Quân đội nhân dân ngày 15-9-2015, trang B, cột 4.

LÊ THỊ THÚY (Bí thư Chi bộ khu dân cư số 6, phường Kim Giang, quận Thanh Xuân, Hà Nội)