Ông ngồi phía sau chỉ dẫn rành rọt từng khúc cua, lối rẽ. Ông bảo, nơi bến sông quê nhiều đồng đội đã nằm lại. Ngày ấy giặc về làng đóng bốt lập đồn, bà con bị kìm kẹp trong vùng tạm chiếm. Đường cái quan giặc kiểm soát ngặt nghèo, muốn ra sông phải đợi đêm xuống đi theo lối tắt. Ông tham gia đội du kích xã phối hợp với bộ đội địa phương thực hiện kế hoạch công phá đồn tổng có tên chỉ huy nổi tiếng gian ác. Đêm xuống, lợi dụng lúc địch sơ hở, lựu đạn thủ pháo nhất tề tung vào, tiếng súng nổ vang đồn giặc. Tên chỉ huy đồn phải đền tội.
Bị tổn thất nặng nề, giặc điều thêm lực lượng, tăng cường càn quét. Chúng lùng sục các trục đường, đêm đêm bắn ra khu vực xung quanh nghi có du kích. Tại bến sông Hồng, ta cử một lực lượng sang sông tham gia lớp bồi dưỡng chính trị, phổ biến chủ trương của trên. Chuyến đò đêm ấy được chuẩn bị kỹ để đưa cán bộ qua sông. Đò đi đến giữa dòng thì tiếng súng nổ. Do bị chỉ điểm, địch phục kích bắn phá. Cán bộ, du kích lao nhanh xuống mặt nước. Sóng to, gió lớn, nhiều đồng chí chơi vơi giữa dòng. Ông lặn một hơi rồi vớ được khúc gỗ trôi xuôi lựa theo sóng dạt sang bờ bên kia.
Lần đó, các đồng chí đi trên chuyến đò hy sinh gần hết. Con sông quê đã ôm trọn những người con ưu tú vào lòng. Ông cùng hai đồng đội sống sót trở lại làng tiếp tục chiến đấu. Giặc biết được, chúng tiếp tục rêu rao sẽ bắt sống những người “du kích đỏ”. Đã nhiều lần chạm trán địch nhưng ông vẫn vượt qua. Có hôm đi đưa công văn từ vùng giải phóng ra, từ xa thấy bóng giặc, ông lao nhanh xuống ruộng gần đó vùi tài liệu dưới bùn rồi bôi bẩn khắp người giả như đang làm đồng.
Qua nhiều lằn sinh tử, ông càng thương nhớ bạn chiến đấu đã ra đi mãi mãi: Người bị giặc bắt chôn sống, người ngã xuống khi phá bốt, công đồn, người hy sinh trong lao tù khổ ải... Thế nên mỗi dịp thăm lại những nơi đã từng nếm mật nằm gai năm xưa, ông lại bồi hồi nhớ về đồng đội và những ký ức bi tráng hào hùng. Con đường xanh mướt hiền hòa hôm nay phải đánh đổi bằng máu xương của bao lớp người đi trước. Nơi nghĩa trang quê hương khắc ghi tên những người con ưu tú đã ngã xuống vì quê hương. Tôi thắp nén hương thơm thành kính dâng lên hương hồn các liệt sĩ. Nghe chuyện ông kể, lòng tôi thêm trân quý giá trị của độc lập tự do được hưởng ngày hôm nay.
HẢI YẾN (Xưởng X203, Cục Xe-Máy, Tổng cục Kỹ thuật)