(ảnh minh hoạ. Nguồn: ngoisaoblog)

Có một giai đoạn dài, nhất là vào tháng giáp hạt, mỗi khi đi tranh thủ trở lại đơn vị, tôi thường mang theo gói bánh sắn làm quà tặng đồng đội. Với ai đó, có thể chiếc bánh sắn chẳng có gì đáng nói. Nhưng với riêng tôi, nó là kỷ niệm không chỉ của bản thân, mà còn gắn với nhiều đời người quê tôi.

Quê tôi là một vùng đất ven biển tỉnh Nam Định. Trước đây, cứ đến tháng giáp hạt, cả làng, cả xóm phải ăn cơm độn khoai, độn sắn. Sắn khô cho vào cối giã gạo hoặc cối đá giã nhỏ rồi trộn với gạo để nấu cơm. Cơm đó quê tôi gọi là cơm sắn. Còn nếu làm bánh, sắn được giã nhỏ đồ với gạo nếp trở thành một thứ bánh ngon, lạ miệng.

Giã sắn khô không dễ như giã gạo. Giã cối gạo chân cứ đằm ở cối, còn giã sắn khô thì chân bị hất ra khỏi cần cối. Nhịp chày càng vội, càng nhanh thì cả thân người cũng như nhảy tâng tâng trên cần cối. Để cối đằm xuống, một người phải cầm đầu mỏ vít xuống. Người vít mỏ cối cũng mệt chẳng kém người dận cối. Vừa vít cần cối, vừa cầm đũa cả đảo sắn. Với những nhà mà mỏ cối chưa được bịt sắt thì công việc càng vất vả hơn.

Trước khi giã sắn phải rục rịch lo nồi thổi xôi, hành, đỗ, gạo nếp. Cơm tối xong, cả nhà ngồi nhào bột sắn, vo thành từng tấm bánh như bánh rán. Mỗi nắm thêm một thìa đỗ xanh làm nhân. Sau đó, đổ một ít gạo nếp đã được ngâm kỹ để lót chõ. Rồi lần lượt xếp từng chiếc bánh lên lớp gạo nếp. Chưa hết, lại phải rải một lớp gạo nếp tiếp lên mặt bánh. Lớp bánh đầu chõ cũng rải gạo nếp.

Gà gáy canh ba, nhà nhà dậy bắc chõ xôi bánh sắn. Người làm hàng chạy chợ còn dậy sớm hơn. Từ mờ sáng, mỗi người lót dạ vài chiếc bánh sắn dẻo, thơm, dai dai ở đầu chõ rồi hối hả đội bánh sắn đến chợ.

Phiên chợ Giá, chợ Cầu Dài, chợ Quỹ, chợ Ninh Cường... hàng bán bánh sắn đang nóng hổi đông nghịt người mua. Giá bánh rẻ. Có người mua về làm quà. Có người vừa thổi bánh sắn nóng vừa ăn ngon lành. Chợt nghĩ, chẳng phải người chạy chợ đã góp sức tạo nên một niềm vui nho nhỏ ở làng quê giữa những ngày chợ đợi hạt lúa chín ư?

Những người chạy chợ ấy là ai? Là mẹ tôi, là mẹ bạn tôi, là bà cụ hàng xóm. Và còn nhiều người khác mà tôi không biết tên nữa. Bao người đã khuất bóng. Nhưng dấu chân của họ như vẫn còn in trên con đường đến chợ trên quê hương tôi, để sớm sớm bán hết chõ bánh sắn này đến chõ bánh sắn khác.

Lã Bá Tình