Tổng thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương nói gì về những điểm mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng?

PGS, TS Nguyễn Viết Thông, Tổng thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, Ủy viên thường trực Tổ biên tập của Tiểu ban Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Khát vọng, tầm nhìn và định hướng phát triển đất nước

Phóng viên (PV): Thưa PGS, TS Nguyễn Viết Thông, trong quá trình nghiên cứu chúng ta thấy rằng, có nhiều điểm mới nổi bật trong Dự thảo các văn kiện tại Đại hội XIII của Đảng, PGS có thể khái quát những điểm mới đó?

PGS.TS Nguyễn Viết Thông: Như chúng ta đã biết, Hội nghị lần thứ 14 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã cho ý kiến lần cuối vào Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng, phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 14, đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: Các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng được chuẩn bị một cách bài bản, công phu, qua nhiều bước, ngày càng hoàn thiện, có nhiều điểm mới, điểm nhấn, có tiến bộ về chất so với trước. Có thể khái quát những điểm mới nổi bật như sau:

Điểm mới đầu tiên là về chủ đề của Đại hội. Kế thừa các thành tố của Đại hội XII, Dự thảo các văn kiện nêu chủ đề của Đại hội XIII có 5 thành tố:

Một là, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. So với Đại hội XII, thành tố thứ nhất đã bổ sung xây dựng hệ thống chính trị cùng với xây dựng Đảng là tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Thành tố thứ hai là bổ sung một nội dung rất quan trọng, đó là khơi dậy khát vọng phát triển đất nước và phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; bổ sung ở thành tố mục tiêu là tầm nhìn của Đại hội XIII này, xác định mục tiêu đến giữa thế kỷ XXI nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng XHCN. Đây là điểm mới rất đáng chú ý, thể hiện ngay trong chủ đề của Đại hội XIII.

Điểm mới đáng chú ý thứ hai là đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII và tiến trình đổi mới. Cụ thể, Đại hội XIII này sẽ kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, đánh giá 10 năm thực hiện Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011 cũng là 10 năm thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 – 2020. Đại hội XII đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XI đạt được những thành quả quan trọng. Lần này chúng ta thay chữ những bằng chữ nhiều và thay chữ thành quả bằng chữ thành tựu, thêm chữ rất là nhiều thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện, tạo nhiều dấu ấn nổi bật. Lần này chúng ta cũng khẳng định 5 dấu ấn nổi bật. Dấu ấn về phát triển kinh tế xã hội, dấu ấn về Đảng, dấu ấn về phòng, chống đại dịch của Covid-19. Một vấn đề nữa là các dự thảo văn kiện nhìn lại 30 năm đổi mới và 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH. Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, uy tín và vị thế quốc tế như ngày nay. Đấy chính là một đánh giá khái quát sau 35 năm đổi mới và 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH.

Điểm mới thứ ba và rất đáng chú ý đó là dự báo về tình hình thế giới, khu vực, trong nước. Một là chúng ta dự báo hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn song, đang đứng trước nhiều trở ngại, thách thức so với Đại hội XII, lần này chúng ta bổ sung cụm từ song đang đứng trước nhiều trở ngại, khó khăn, thách thức để thấy rằng, tình hình thế giới tới đây sẽ diễn biến phức tạp hơn.

Dự báo thứ hai về thế giới rất đáng lưu ý, đó là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 vừa tạo ra thời cơ, thuận lợi nhưng đặt ra khó khăn, thách thức cho các nước, nhất là những nước đang phát triển.

Dự báo thứ ba rất đáng lưu ý, so với Đại hội XII, kinh tế thế giới lâm vào khủng hoảng và suy thoái nghiêm trọng do tác động của đại dịch Covid-19 và dự báo có thể còn kéo dài. Một dự báo về vấn đề khu vực là vấn đề tranh chấp chủ quyền, trong đó tranh chấp chủ quyền biển đảo sẽ phức tạp hơn.

Một điểm rất mới, rất đáng lưu ý, được các tổ chức Đảng, nhân dân rất đồng tình là lần đầu tiên trong báo cáo chính trị có một mục riêng đề cập đến là năm quan điểm chỉ đạo. Đây là một trong những điểm mới nhất trong dự thảo các văn kiện Đại hội XIII.

Quan điểm thứ nhất là quan điểm tổng thể phát triển đất nước thì đến Hội nghị 14 chúng ta khẳng định 4 kiên định. Một là kiên định vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Hai là kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Ba là kiên định đường lối đổi mới. Bốn là kiên định các nguyên tắc xây dựng, để xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Quan điểm thứ hai là về định hướng phát triển đất nước, dự thảo văn kiện cho rằng bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc, tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, trong đó phát triển kinh tế xã hội là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên. Đây cũng là quan điểm rất quan trọng. Quan điểm thứ ba về nguồn lực phát triển đất nước. Quan điểm thứ tư là động lực phát triển đất nước. Quan điểm thứ năm, đó là phải tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng hệ thống chính trị, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Một điểm mới nữa là cách tiếp cận xác định mục tiêu, các dự thảo văn kiện xác định mục tiêu tổng quát và đề ra đến giữa thế kỷ XXI trở thành nước phát triển theo định hướng XHCN. Và lần này chúng ta xác định được mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, đến năm 2030, đến năm 2045.

Một điểm mới nữa, Báo cáo chính trị lần này nêu ra 12 định hướng phát triển đất nước năm 2021 – 2030. Căn cứ vào báo cáo trung tâm này thì báo cáo về kinh tế, cụ thể là xây dựng chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm tới 2021 – 2030. Đây cũng là một điểm mới.

Một điểm mới nữa có thể khái quát là những định hướng phát triển trên các lĩnh vực chủ yếu 5 năm tới, về kinh tế là chuyển đổi mô hình tăng trưởng về công nghiệp, phải xây dựng một nền công nghiệp quốc gia vững mạnh. Chúng ta nhấn mạnh đến phát triển một nền kinh tế số, một nền kinh tế xanh, một nền kinh tế tuần hoàn. Đó là những điểm mới về kinh tế. Về văn hóa - xã hội cũng có rất nhiều điểm mới, làm sao để xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu mới.

Điểm nhấn xây dựng Quân đội hiện đại

Trong Dự thảo các văn kiện có nhấn mạnh một số nhiệm vụ, giải pháp mới. Về vấn đề xã hội, trong các văn kiện Đại hội XIII lần này nhấn mạnh đến vấn đề đảm bảo định hướng XHCN, nhấn mạnh đến đảm bảo phúc lợi xã hội. Về vấn đề giáo dục - đào tạo phải đẩy mạnh và thực hiện có hiệu quả chủ trương đã đề ra trong các Nghị quyết của Đảng trước đây. Đó là đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo và phát triển khoa học công nghệ để giáo dục - đào tạo cùng với khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu. Về quốc phòng - an ninh, đối ngoại, dự thảo các văn kiện Đại hội XIII đã tiếp thu ý kiến của các tổ chức Đảng và nhân dân, Hội nghị 14 vừa rồi đã thống nhất là xác định như sau: Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại và phấn đấu từ năm 2030 xây dựng Quân đội hiện đại.

Như vậy, so với Đại hội XII chúng ta thay chữ nhanh bằng tiến thẳng và đặc biệt là bổ sung một chủ trương mà được dư luận, cán bộ, đảng viên, nhân dân nhất trí rất cao, đó là tất cả hiện đại, tất cả tiến lên hiện đại vào năm 2030. Về đối ngoại, thứ nhất phải tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong vấn đề giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước và huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước. Thứ hai là ngoại giao hiện đại. Đây là điểm mới về về định hướng đối ngoại 5 năm tới.

Về Đảng, lần này Dự thảo bổ sung dân giám sát và dân thụ hưởng, phương châm này được các tổ chức Đảng và nhân dân đồng tình rất cao, tôi cho đấy là điểm mới trong vấn đề để phát huy được vai trò của dân.

Về Nhà nước, lần này cũng có nhiều điểm mới, trong đó nhấn mạnh phải xây dựng Nhà nước thực sự của dân, do dân, vì dân; phải xây dựng Chính phủ số, một Chính phủ điện tử; rồi cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Trong đó, nhấn mạnh đến nâng cao chất lượng lập pháp.

Nhiều điểm mới về xây dựng Đảng

Về Đảng thì có nhiều cái mới. Một là chúng ta khẳng định tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách toàn diện. So với Đại hội XII, lần này chúng ta xác định là xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh trên 5 vấn đề. Một là xây dựng Đảng về chính trị. Hai là về tư tưởng. Ba là về đạo đức. Bốn là về tổ chức. Năm là về cán bộ. Một điểm mới nữa là về 6 nhiệm vụ trọng tâm lần này Dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội XIII thêm một cái nhiệm vụ trọng tâm là về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Nội dung các nhiệm vụ trọng tâm khác là căn cứ vào thực tế 5 năm tới đều có điều chỉnh. Đấy là trọng tâm. Về đột phá chiến lược thì khâu đột phá thứ nhất là hoàn thiện thể chế phát triển, không chỉ là hoàn thiện thể chế kinh tế mà về cả chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng - an ninh, đối ngoại rộng hơn, tập trung vào hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, đúng với quan điểm phát triển kinh tế là trung tâm. Đột phá thứ hai là về nguồn nhân lực.

Lần này Hội nghị 14 đã xác định là tập trung phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, ưu tiên nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và một số lĩnh vực then chốt. Đột phá thứ ba, lần này chúng ta thu gọn hơn về kết cấu hạ tầng, xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ. Đấy là một số điểm mới nhất mà nếu như khái quát lại thì có thể thấy rằng các văn kiện trình Đại hội XIII này có nhiều điểm mới nhưng điểm nhấn trong Dự thảo văn kiện lần này là chúng ta nhấn mạnh đến vấn đề hoàn thiện thể chế. Dấu ấn thứ hai đó là sáng tạo. Theo yêu cầu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, để phát triển được thì phải đổi mới sáng tạo. Cụm từ đổi mới sáng tạo tần số xuất hiện rất nhiều trong các văn kiện, các dự thảo văn kiện trình Đại hội XIII. Một điểm nhấn nữa là về khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Với một khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc nên chúng ta có đủ điều kiện để đưa vào văn kiện là đến giữa thế kỷ XXI nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng XHCN. Theo tôi đấy là những điểm nhấn và nếu so với Đại hội XII thì Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII này như tôi trình bày khái quát có rất nhiều điểm mới, rất nhiều điểm nhấn so với các văn kiện Đại hội XII của Đảng.

Phiên thảo luận về quan hệ hợp tác giữa LHQ và ASEAN trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế dưới sự chủ trì của Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Bảo an tháng 1-2020. Ảnh: TRÀ NGUYỄN.

Kiên định con đường đã chọn

PV: Theo như ông vừa phân tích, so với các đại hội trước đó, Dự thảo Báo cáo chính trị đã nêu quan điểm chỉ đạo nổi bật, trong đó tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trong giai đoạn tới là “kiên định vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”. Vì sao nội dung này lại quan trọng như vậy?

PGS,TS Nguyễn Viết Thông: Như chúng ta biết, ngay từ ngày thành lập Đảng, Đảng ta đã xác định lấy chủ nghĩa Mác Lênin làm nền tảng tư tưởng. Tại Đại hội VII của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1991, Đảng ta đã khẳng định lấy chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng. Tại Đại hội IX của Đảng, Đảng ta có một bước tiến làm rõ khái niệm, nguồn gốc, nội dung, vị trí, vai trò của tư tưởng Hồ Chí Minh và đến Đại hội XI, Đại hội đã thông qua Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011, một lần nữa đã xác định rõ hơn, đầy đủ hơn vị trí, vai trò của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng Hồ Chí Minh là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của nước ta giành thắng lợi. Điều này đã được thực tiễn chứng minh. Các Đại hội trước chúng ta cũng đã khẳng định điều này.

Đại hội XIII lần này đề ra 5 quan điểm chỉ đạo. Quan điểm đầu tiên, quan điểm có tính chất xuyên suốt, quan điểm tổng thể đó là kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên định là đường lối đổi mới, kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Tôi cho rằng khẳng định này đã được thực tiễn kiểm nghiệm trong thực tế từ khi Đảng ra đời đến nay, từ khi Đảng cầm quyền, nhất là trong 35 năm đổi mới. Ngay trong nhiệm kỳ này, qua sự việc Việt Nam khống chế thành công đại dịch Covid-19, thực hiện thành công nhiệm vụ kép, nó đã khẳng định cái ưu việt của chủ nghĩa xã hội. Tại sao đến giờ phút này, ở các nước có thu nhập bình quân đầu người rất cao, những nước phát triển có y tế phát triển lại có số ca nhiễm và số ca tử vong cao đến như vậy, trong khi đó Việt Nam chúng ta kiểm soát tốt dịch Covid-19? Đấy là ưu việt của chủ nghĩa xã hội, chúng ta vì con người, lo cho con người, thời kỳ đầu diễn ra đại dịch Covid-19, những người xét nghiệm không mất tiền, những người cách ly không mất tiền ăn, không mất tiền ngủ. Khi mà quy mô nền kinh tế như năm 2020 chỉ là 268,4 tỷ USD, bình quân thu nhập đầu người 2.750 USD. Đấy là ưu việt chủ nghĩa xã hội, chúng ta không còn con đường lựa chọn nào khác. Không chỉ có nhiệm kỳ 5 năm, khẳng định rất lâu dài là phải tiếp tục kiên định vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tiếp tục kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kiên định đường lối đổi mới, kiên định thì mới đảm bảo cho cái sự phát triển bền vững của đất nước và đảm bảo hạnh phúc của nhân dân. 

(Còn nữa)

PHƯƠNG CHI – HUYỀN ANH – KHÁNH LY (thực hiện)