Đổi mới phương thức cầm quyền của Đảng, đưa đất nước vươn mình trong trong kỷ nguyên mới - Bài 3: Từ lãnh đạo đến cầm quyền

Quá trình phát triển nhận thức của Đảng

 Trong những năm đầu thế kỷ XXI, trong các văn kiện Đảng đề cập nhiều đến phương thức lãnh đạo (PTLĐ), đổi mới PTLĐ của Đảng. Đặc biệt, Đảng đã ban hành, lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa X về tiếp tục đổi mới PTLĐ của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị (HTCT) đạt kết quả quan trọng. Bên cạnh đó, cũng xuất hiện những điểm đề cập về phương thức cầm quyền (PTCQ), đổi mới PTCQ của Đảng.

Đến Đại hội XII, nhận thức của Đảng về Đảng cầm quyền, PTCQ và đổi mới PTCQ của Đảng có bước phát triển lớn, với nhiều nội dung toàn diện hơn. Văn kiện Đại hội XII của Đảng xác định nhiệm vụ: “Tiếp tục tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về đảng cầm quyền, xác định rõ mục đích cầm quyền, phương thức cầm quyền, nội dung cầm quyền, điều kiện cầm quyền; vấn đề phát huy dân chủ trong điều kiện một đảng duy nhất cầm quyền; các nguy cơ cần phải phòng ngừa đối với đảng cầm quyền”[1].

Như vậy, lần đầu tiên những vấn đề chủ yếu về Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền, trong đó, PTCQ của Đảng, là vấn đề quan trọng hàng đầu được đề cập và ghi trong văn kiện Đại hội Đảng cần tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ. Đến Đại hội XIII, Đảng kết hợp những vấn đề về sự lãnh đạo với những vấn đề về sự cầm quyền của Đảng, trong đó, vấn đề rất quan trọng là kết hợp phương thức lãnh đạo với PTCQ thành phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng nhận định: "Phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội có nhiều đổi mới, hiệu lực, hiệu quả hơn. Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiều nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ những nút thắt, điểm nghẽn, ứng phó nhanh, rất kịp thời, hiệu quả với các tình huống khó khăn, phức tạp, chưa từng có tiền lệ, được cán bộ, đảng viên, nhân dân đồng tình, đánh giá cao". Cũng trong dự thảo này, Đảng ta đưa lý luận về đường lối đổi mới trở thành một bộ phận cấu thành của nền tảng tư tưởng, tiếp tục dẫn dắt đất nước phát triển trong kỷ nguyên mới của dân tộc. Đây là sự phát triển vượt bậc trong nhận thức của Đảng về nội dung, phương thức cầm quyền.

Như vậy, đổi mới PTCQ của Đảng trong những năm qua là sản phẩm của một quá trình vận động liên tục của công tác lý luận và thực hành cầm quyền của Đảng. Kết quả của sự đổi mới có thể được đánh giá với các chỉ dấu sau đây.

Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Ảnh: TTXVN

Đổi mới phương thức cầm quyền bằng cương lĩnh, chiến lược, nghị quyết

Việc đổi mới phương thức cầm quyền bằng Cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn, nghị quyết, quyết định… của Đảng, pháp luật của Nhà nước có nhiều tiến bộ, đạt kết quả quan trọng. 

Đảng đã lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng Cương lĩnh chính trị, duy trì tốt việc định kỳ bổ sung, phát triển Cương lĩnh phù hợp sự biến đổi của thực tiễn cách mạng nước ta. Điển hình là Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991), Cương lĩnh này được bổ sung, phát triển năm 2011. Trong các nhiệm kỳ Đại hội Đảng, Đảng luôn coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng ban hành chiến lược phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), các chiến lược khác và các chính sách, chủ trương lớn; xác định nhiệm vụ trọng tâm, khâu đột phá của từng nhiệm kỳ. Trong các nhiệm kỳ, Đảng đã ban hành, lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các nghị quyết nhằm thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng. Nhiều quyết định, chỉ thị, kết luận của Đảng về quy chế, quy định, quy trình, ra nghị quyết, tổ chức thực hiện nghị quyết; thủ tục công tác tổ chức, cán bộ, đảng viên, công tác tư tưởng, dân vận, kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật trong Đảng… được ban hành, lãnh đạo, chỉ đạo và hướng dẫn thực hiện đạt kết quả. Đặc biệt, trong quá trình chuẩn bị Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Đảng đã có đổi mới quan trọng là việc xây dựng Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội được tiến hành cùng với việc xây dựng chương trình hành động để tổ chức thực hiện ngay sau Đại hội, khi các văn kiện này, được Đại hội thông qua. Đồng thời, Bộ Chính trị đã lựa chọn những vấn đề lớn, trọng tâm đã được xác định rõ và sẽ được thể hiện trong Văn kiện Đại hội XIV để xây dựng, ban hành một số nghị quyết để thực hiện.

Việc đổi mới PTCQ của Đảng bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động; bằng việc tác động vào tâm trạng của nhân dân có nhiều đổi mới quan trọng, đạt hiệu quả.

Các hoạt động nêu trên phù hợp với từng nhóm đối tượng, tầng lớp nhân dân; phong tục, tập quán, văn hóa từng dân tộc thiểu số; qua các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao; sử dụng mạng xã hội; phát huy vai trò của các tổ chức trong HTCT tổ chức xã hội, cán bộ, đảng viên để chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tình hình thế giới, trong nước và những vấn đề thiết thực đến nhân dân…

Phát huy tốt hơn vai trò của Nhà nước và chính quyền các cấp

Đổi mới PTCQ của Đảng bằng việc tác động, chi phối hoạt động của Nhà nước và chính quyền các cấp có nhiều đổi mới đáng ghi nhận, phát huy tốt vai trò của Nhà nước và chính quyền các cấp về quản lý nhà nước mọi hoạt động trong cả nước và ở các địa phương.

Các chủ trương lớn, các nghị quyết của Đảng được Nhà nước cụ thể hóa, thể chế hóa kịp thời, đầy đủ, chính xác hơn, thành luật, cơ chế, chính sách, quy định của Nhà nước, chương trình, đề án quốc gia của Chính phủ để tổ chức thực hiện trong xã hội và nhân dân. Hoạt động của Quốc hội, Chính phủ bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị; tập trung chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra thực hiện quyết liệt các chủ trương lớn của Đảng, như: Xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện “Ba đột phá chiến lược” do Đại hội XIII của Đảng xác định, gồm thể chế; nguồn nhân lực và hạ tầng; thực hiện “Sáu trụ cột chiến lược”, thể hiện trong các nghị quyết của Bộ Chính ban hành gần đây. Việc chỉnh sửa, bổ sung một số luật liên quan đến việc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp, kể cả Hiến pháp được tiến hành kịp thời, đạt hiệu quả.   

Đổi mới bằng công tác tổ chức, cán bộ

Việc đổi mới PTCQ của Đảng bằng công tác tổ chức, cán bộ có nhiều đổi mới nổi bật, đạt hiệu quả.

Trong các nhiệm kỳ Đảng đều tập trung lãnh đạo, chỉ đạo ban hành và thực hiện các nghị quyết, quyết định, quy định, kết luận về công tác tổ chức, cán bộ. Đặc biệt, Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII của Đảng về HTCT được tổ chức thực hiện quyết liệt đạt kết quả cao, được coi như một cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy. Thể hiện ở việc đổi mới, sắp xếp các cơ quan trung ương, sáp nhập cấp tỉnh, cấp xã, kết thúc hoạt động của cấp huyện, hình thành hệ thống chính quyền địa phương hai cấp, hoạt động hiệu quả bước đầu Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, các nghị quyết về công tác cán bộ được ban hành, tổ chức thực hiện đạt kết quả khả quan.

Việc đổi mới PTCQ của Đảng thông qua các tổ chức đảng, đảng viên và bằng hành động gương mẫu của đảng viên được các cấp ủy coi trọng và có nhiều đổi mới, hiệu quả. Chất lượng của phần lớn tổ chức đảng, đảng viên được nâng lên. Nhiều đảng viên thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương, là những tấm gương sáng để đảng viên và nhân dân noi theo.          

Việc đổi mới PTCQ của Đảng bằng việc phát huy vai trò của MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân tham gia vào sự cầm quyền của Đảng có những đổi mới căn bản về nội dung, phương pháp tiến hành, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của đông đảo nhân dân, được nhân dân đồng tình; nhiều tổ chức và nhân dân tích cực tham gia giám sát, phản biện xã hội, phòng chống suy thoái, tiêu cực trong cán bộ, đảng viên.            

Việc đổi mới PTCQ của Đảng bằng công tác kiểm tra, giám sát tác động, chi phối công tác thanh tra, kiểm toán của các cơ quan Nhà nước có nhiều đổi mới quan trọng, đạt kết quả to lớn. Nhờ đó, đã phát hiện, xử lý được nhiều cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng tiêu cực, suy thoái nghiêm trọng, trong đó có nhiều cán bộ chủ chốt và một số cán bộ cấp cao.

Vấn đề đặt ra

Vấn đề đặt ra cho đổi mới phương thức cầm quyền của Đảng chính là khắc phục những hạn chế chủ yếu, gồm: Công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động và việc tác động vào tâm trạng của nhân dân chưa được đổi mới mạnh mẽ, ở nhiều nơi, nội dung còn nghèo, ít thiết thực, chủ yếu sử dụng hình thức, phương pháp cũ. Vẫn còn tình trạng cấp ủy bao biện làm thay công việc của chính quyền và buông lỏng lãnh đạo, nhất là ở cơ sở. Ở khá nhiều nơi đang nổi lên tình trạng cấp ủy, kể cả một số cấp ủy cấp trên cơ sở buông lỏng lãnh đạo, tác động, chi phối hoạt động của chính quyền cùng cấp, khi cán bộ chính quyền mắc sai phạm nghiêm trọng bị xử lý, kể cả hình sự, cấp ủy mới biết và phải chịu trách nhiệm liên đới.

Việc đổi mới PTCQ của Đảng bằng công tác tổ chức, cán bộ còn không ít hạn chế, nhất là về quản lý, đánh giá, kiểm tra, giám sát, bổ nhiệm cán bộ. Ở nhiều nơi, việc thực hiện những công việc này rất yếu, khá nhiều cán bộ thăng tiến nhanh lên cán bộ cấp trên, kể cả cấp cao. Nhiều cán bộ, kể cả một số cán bộ cấp cao bị xử lý kỷ luật rất nặng do sai phạm và suy thoái nghiêm trọng cách đó nhiều năm, khi cán bộ làm việc tại cơ sở, địa phương.

Việc bổ nhiệm cán bộ giữ chức vụ cao hơn, ở nhiều nơi được thực hiện đúng, nghiêm quy trình theo quy định của Đảng, song vẫn lọt một số cán bộ suy thoái được giao chức vụ cao hơn. Khá nhiều cán bộ chủ chốt, kể cả một số cán bộ cấp cao không thực hiện trách nhiệm nêu gương, suy thoái nghiêm trọng, gây bức xúc trong nhân dân và dư luận. Việc kiểm tra, kết luận, xử lý một số cán bộ suy thoái nghiêm trọng, nhất là tham nhũng, lãng phí, “lợi ích nhóm” làm trái quy định của của Đảng, pháp luật của Nhà nước ở khá nhiều nơi chưa nghiêm minh, còn chậm trễ kéo dài, gây bức xúc trong nhân dân. Ở một số nơi, tình trạng này, đã phát triển thành “điểm nóng”, khiếu kiện kéo dài, đông người, vượt cấp. Tình trạng này không phải nhân dân không tin tưởng vào sự cầm quyền của Đảng, mà nhân dân mong muốn Đảng xử lý kịp thời, nghiêm minh những cán bộ thoái hóa, biến chất để Đảng trong sạch, vững mạnh, cầm quyền đưa đất nước phát triển, vững mạnh, nhân dân đến ấm no, hạnh phúc. Công tác kiểm tra, giám sát còn nhiều hạn chế, nhất là kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm chất lượng rất thấp, công tác giám sát còn hình thức.

(còn nữa)