1. Trên những cung đường đèo vén mây ngược núi, tôi lên vùng Tây Bắc vào mùa hoa ban, hoa mơ, hoa mận... nở trắng núi rừng. Sắc hoa khoe với sắc trời. Mùa xuân của đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc rực rỡ sắc màu, rộn rã âm thanh vang vọng núi rừng. Trong tiết trời giá rét, màu hoa, màu mây, màu khói sương bảng lảng của núi rừng nhuộm mơ màu tóc trên mái đầu của những bà mế vùng cao. Tiếng hát, điệu múa của đồng bào các dân tộc rộn rã đón chào xuân mới làm cho không gian trở nên ấm áp hơn. Cùng những loại nhạc cụ ấy, cùng những sợi dây căng vuốt trên những phím đàn ấy, cùng tiếng trống ấy... nhưng mỗi nơi lại có cách thể hiện cảm xúc, trao gửi thông điệp qua tiếng đàn bằng những tâm trạng, tâm thế riêng. Chỗ tưng bừng rạo rực, chỗ cung bổng vút cao như núi, chỗ cung trầm sâu lắng như sông, chỗ dạt dào như tiếng suối, chỗ êm êm như cánh đồng lúa xanh màu mạ non... Tiếng đàn như lời ru của mẹ, nuôi dưỡng tâm hồn con khôn lớn. Tiếng đàn giục nhanh bước chân bà con các bản làng xuống phiên chợ Tết. Tiếng đàn khua vườn đào bung nụ đơm bông đón chào năm mới. Tiếng đàn thúc nhịp chân mùa gái trai hò hẹn, trao gửi lời thương trước ngày lớp thanh niên tuổi mười tám lên đường nhập ngũ...
Đi trong thanh âm núi rừng, hòa cùng sắc màu đất trời Tây Bắc trước ngưỡng cửa mùa xuân thênh thênh, cảm thấy như có ai đó đang níu giúp mình một khoảng thanh xuân rực rỡ. Tôi ngồi bên dòng Nậm La, con sông chảy giữa lòng TP Sơn La đẹp như bức tranh thủy mặc, nghe tiếng khèn bè, tiếng pí pặp, đàn môi, tính tẩu... đưa cảm thức ngược thời gian về miền cổ tích. Chợt nghe tâm hồn dậy lên nỗi thấu cảm sâu xa. Trong tiếng đàn rộn rã giai điệu kết đoàn của những chàng trai, cô gái dân tộc Thái, tôi nghe có tiếng đàn Thạch Sanh vang lên từ đá núi trầm tích. Từ tuổi mục đồng trang sách thấm mùi rạ rơm, bùn đất, vắt vẻo lưng trâu, tôi đã mê chàng Thạch Sanh chất phác, hiền lành mà có sức mạnh thần thánh. Từ trong ngục tối, tiếng đàn của chàng thánh thót vượt không gian, thời gian, đánh thức những miền u tối trong đạo lý làm người và khát vọng tự do của ông cha vạn thuở. Tiếng đàn của chàng có sức mạnh thần kỳ khiến đám giặc ngoại xâm thõng tay buông vũ khí. Tiếng đàn Thạch Sanh vừa thể hiện ước mơ, khát vọng ngàn năm của ông bà mình, vừa là lời răn cho muôn đời hậu thế. Tiếng đàn ấy tích tụ nền văn hiến đất Việt, truyền thống văn hóa các thế hệ người Việt. Dựng nước và giữ nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thời nào cũng vậy, phải lấy văn hóa soi đường, lấy giải pháp hòa bình làm kế sách, lấy quan hệ bang giao, hòa hiếu làm trọng. Tất cả những điều ấy đều đã ngân lên trong tiếng đàn Thạch Sanh ngày xửa ngày xưa, ngân lên những giai điệu hòa bình trong cung đàn Tổ quốc hôm nay. Chấn hưng văn hóa, củng cố vững chắc mối quan hệ hòa bình, hữu nghị với các quốc gia, vùng lãnh thổ là sách lược bền vững để giữ nước từ lúc nước chưa nguy, để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa...
Mùa xuân Quý Mão đang đến! Khắp đất nước rạo rực khúc khải hoàn ca khát vọng dân tộc hùng cường. Ngẫm về thông điệp và sự gửi gắm niềm tin, kỳ vọng của tiên tổ, ông cha truyền tải trong miền dân gian, càng thấy vững tâm, vững tin với con đường chúng ta đã chọn. Với tư duy, tầm nhìn chiến lược trong bối cảnh trật tự thế giới diễn biến phức tạp, khó lường, Đảng ta đã kế thừa, vận dụng sáng tạo, phát triển kế sách dựng nước và giữ nước của cha ông; chủ động các giải pháp ngăn ngừa những nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa. Để kế sách ấy cụ thể hóa thành phương châm hành động, mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi công dân và kiều bào yêu nước, trong bầu không khí xuân đoàn viên, hãy cùng nhắc nhau, giúp nhau gảy một nốt nhạc vui, cho cung đàn Tổ quốc ngân dài giai điệu phồn vinh, thắm tình bầu bạn...
* * *
2. Tôi trở lại đất phương Nam khi hoa xuân đã bung nở, khoe sắc rực rỡ trong nắng ấm trải vàng. Lại nhớ ca từ, giai điệu mượt mà: “Hôm qua còn ở bến sông Hồng mà chiều nay đã tới Cửu Long quê dừa...”! Tôi theo dòng xuồng, ghe từ Long An, Tiền Giang, cùng người quen ở vùng sông nước miệt vườn lựa kỳ con nước lớn chở hoa xuân về bến Bình Đông, đưa về đường hoa Nguyễn Huệ. Trong nắng vàng trải rộng phố phường, hoa mai trổ sắc phồn vinh, no ấm khắp các con hẻm, góc phố. Đón Xuân Quý Mão, mừng Đảng quang vinh, người dân Thành phố mang tên Bác rộn ràng sắc âm lễ hội. Nhiều tỉnh vùng Tây Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ, miền Trung... phối hợp với ngành văn hóa, du lịch TP Hồ Chí Minh lần lượt tổ chức các chương trình kết nối bằng mô hình “Tuần văn hóa”. Ở đó, trong không gian lễ hội truyền thống dân tộc mang sắc thái vùng miền, trong thời gian vài tuần lễ, người dân và du khách muôn phương được trải nghiệm các sắc màu Tết Việt đặc trưng.
Tôi đi cùng mấy người bạn nhà thơ quê Tây Bắc, hòa mình vào không gian văn hóa Lai Châu tại TP Hồ Chí Minh. Trong tiếng khèn, giai điệu đàn tính, hát then, điệu múa sạp, múa xòe... chúng tôi vừa thưởng thức nghệ thuật truyền thống vừa nhâm nhi thịt trâu bản gác bếp, nhớ những ngày rong ruổi đường đèo Tây Bắc trong tiết trời giá rét. Kỳ vĩ và kỳ tích không còn là những thuật ngữ trong miền cổ tích, mà nó hiện hữu khắp nơi trong cuộc sống thường ngày, nhất là trong môi trường du lịch. Từ cái mâm thần của chàng tiều phu muốn ăn gì có nấy đến niêu cơm Thạch Sanh càng ăn càng đầy, trí tưởng tượng và khát vọng của ông cha từ ngày xửa ngày xưa nay đã thành sự thật. Cầm điện thoại lên, muốn có sơn hào hải vị gì cũng được giao đến tận nơi. Đa số dân mình bây giờ, từ ước mơ ăn no, mặc ấm đã vươn lên ăn ngon, mặc đẹp. Hơn thế, ăn còn là một nhu cầu khám phá văn hóa ẩm thực. Cái niêu cơm của chàng Thạch Sanh tượng trưng cho khát vọng dân giàu, nước mạnh, đã và đang hiện hữu. Ước mơ về một cánh chim thần, trong khoảnh khắc đưa chàng công tử đẹp trai, tài giỏi đến gặp nàng công chúa cách xa ngàn dặm, nay không còn là cổ tích, thần thoại nữa. Các đường bay quốc nội, quốc tế nhộn nhịp đón người dân và kiều bào về quê ăn Tết. Bình minh ăn sáng bằng hủ tiếu Nam Bộ, buổi trưa đã ấm áp bên mâm cơm tất niên cùng người thân trong tiết trời miền Bắc se lạnh. Các dự án giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường không... liên tục được xây dựng, mở rộng, đưa vào phục vụ quốc kế dân sinh. Diện mạo đất nước hôm nay, đúng như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhấn mạnh: Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay... Xây dựng đất nước phồn vinh, hùng cường chính là xây dựng tiềm lực, hạ tầng kinh tế vững mạnh. Cùng với sức mạnh của văn hóa, ngoại giao, xây dựng tiềm lực kinh tế đất nước giàu mạnh cũng chính là kế sách để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Mỗi vùng miền trên dọc dài đất nước thân yêu mang một sắc thái văn hóa đặc trưng, cùng giao thoa, hòa quyện, thống nhất trong cung đàn Tổ quốc, trong đậm đà bản sắc dân tộc, trong lắng sâu tiếng mẹ Việt Nam. 6 nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển 6 vùng trên cả nước vừa ban hành cuối năm 2022 là góc nhìn mới về tiềm năng, vị thế riêng của từng vùng. Những sắc thái văn hóa, những thế mạnh về kinh tế, địa lý, nguồn nhân lực... của từng vùng cần được khai mở bằng cơ chế, chính sách mới nhằm kết nối nội vùng và liên vùng, tạo nền tảng, động lực để xây dựng cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín của đất nước ngày càng vững mạnh, phồn vinh.
Năm Nhâm Dần 2022 đã chính thức trở thành một phần của lịch sử. Chúng ta có nền tảng từ thành tựu vượt bậc của đà phục hồi kinh tế-xã hội sau đại dịch Covid-19 và sự củng cố vững chắc niềm tin trong lòng dân về công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta vững niềm tin, động lực bước sang năm mới Quý Mão 2023 với quyết tâm mới, khí thế mới, chờ đón những thành tựu mới!
Nắng mưa, ấm lạnh là thuộc tính của trời đất. Ngàn đời đất mẹ bao dung ôm trọn vào lòng. Sướng khổ, vui buồn là hành trang cuộc sống. Tình yêu thương, nghĩa đồng bào giữ cho trăm năm mặn muối cay gừng. Nâng chén tất niên, cùng chăm chút cho những mầm non hé mở, cùng trân quý những giá trị trên mỗi chặng hành trình, mừng vui với thành tựu, đương đầu thách thức, khó khăn để cùng vượt qua. Có niềm tin, có đoàn kết và khát vọng, chúng ta sẽ vững bước hướng đích hùng cường. Cùng tha thiết trong cung đàn Tổ quốc. Hòa thanh âm với sông biển, non ngàn. Xuân giục giã nhịp phồn vinh đất nước. Tết sum vầy bên mái ấm an khang...
Tùy bút của PHAN TÙNG SƠN