80 năm Ngoại giao Việt Nam: Hành trình kết nối đại đoàn kết toàn dân tộc, dấu ấn kiều bào trong kỷ nguyên mới​

Trải qua 80 năm xây dựng và trưởng thành, ngoại giao Việt Nam luôn khắc ghi lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà ngoại giao kiệt xuất, vị Bộ trưởng Bộ Ngoại giao đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, về đại đoàn kết dân tộc, nỗ lực góp phần gắn kết đồng bào ta ở trong và ngoài nước, cùng nhau kiến tạo nguồn lực bảo vệ và xây dựng Tổ quốc trong kỷ nguyên mới.

Đại đoàn kết – cội nguồn sức mạnh dân tộc

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh vai trò, sứ mệnh, sức mạnh của tinh thần đoàn kết, đại đoàn kết toàn dân tộc: Ta đoàn kết để đấu tranh cho thống nhất và độc lập của Tổ quốc; ta còn phải đoàn kết để xây dựng nước nhà. Ai có tài, có đức, có sức, có lòng phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân thì ta đoàn kết với họ.[1] Ngay sau khi nước nhà vừa giành được độc lập, Bác Hồ đã gửi nhiều thư, điện cho kiều bào báo tin nước nhà độc lập, cảm ơn kiều bào đã gửi thư, điện chúc mừng, quyên góp xây dựng đất nước và kêu gọi hãy phát huy truyền thống con Hồng cháu Lạc yêu nước, thương nòi, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau ổn định cuộc sống và làm cho thế giới văn minh nghe thấy tiếng nói của Tổ quốc....

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng. Ảnh: Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài

Đầu năm 1946, trong thư chúc Tết kiều bào, Người đánh giá cao những tấm lòng yêu mến Tổ quốc, đồng thời khẳng định: “Tổ quốc và Chính phủ cũng luôn luôn nhớ thương các đồng bào, như bố mẹ thương nhớ những người con đi vắng. Đó là nhân tâm thiên lý, đó là tình nghĩa một nhà”.[2] Tư tưởng đó không chỉ gửi gắm tình cảm thiêng liêng đối với đồng bào ở xa Tổ quốc, mà đã trở thành nền tảng cho chính sách đại đoàn kết dân tộc xuyên suốt hành trình 80 năm ngoại giao Việt Nam.

Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng bào trong nước nêu cao tinh thần “thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước”, còn kiều bào ở nước ngoài dù ở hoàn cảnh nào cũng hướng về Tổ quốc, vận động quốc tế, ủng hộ chính nghĩa của Việt Nam. Bước sang thời kỳ đổi mới, công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) được thể chế hóa, trở thành một nội dung quan trọng trong đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước…

Có thể nói, xuyên suốt 80 năm qua, từ lời căn dặn của Bác Hồ đến các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng, chính sách đối với NVNONN luôn mang tinh thần nhất quán, xuyên suốt và ngày càng hoàn thiện hơn, phù hợp với yêu cầu của từng giai đoạn phát triển của đất nước.

Những dấu ấn nổi bật

Sự phát triển cũng như những đóng góp của cộng đồng NVNONN trong hành trình 80 năm qua với những dấu ấn nổi bật chính là minh chứng sống động của đường lối, chính sách đại đoàn kết nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta.

Củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc

Nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của NVNONN trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng được nâng cao. Công tác đối với NVNONN không chỉ nhận được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo mà còn thu hút sự tham gia mạnh mẽ của các ban, bộ, ngành, địa phương. Các văn bản chỉ đạo của Đảng, Chính phủ nhấn mạnh vai trò, vị trí và tầm quan trọng của kiều bào trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc; thống nhất khẳng định tinh thần “người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa nước ta với các nước”.

Có thể khẳng định từ khi thành lập Đảng và thành lập nước, sự nghiệp cách mạng của đất nước và nhân dân ta đã luôn nhận được sự ủng hộ, hỗ trợ nhiệt tình và đóng góp quý báu của bà con đồng bào ở khắp nơi trên toàn thế giới. Nhiều bà con, đồng bào trí thức, doanh nhân nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc và Bác Hồ, phát huy trí tuệ, đóng góp công sức cho sự nghiệp kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm đầu đổi mới, đóng góp của bà con cả về vật chất lẫn tri thức đã góp phần giúp đất nước vượt qua khó khăn để có được thế và lực như ngày nay.

Đông đảo kiều bào tham dự Hội nghị Người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới lần thứ IV và Diễn đàn tri thức và chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài năm 2024. Ảnh: Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài

Trong thập niên 1950-1960, phong trào quyên góp “Vì miền Nam ruột thịt” lan rộng trong cộng đồng Việt kiều ở Lào, Thái, Campuchia, Pháp, Liên Xô…. Những thùng thuốc, kiện hàng tuy nhỏ bé nhưng chan chứa tình yêu Tổ quốc, góp phần tiếp thêm sức mạnh cho hậu phương kháng chiến. Bước vào thời kỳ đổi mới, các phong trào quyên góp, cứu trợ nhân đạo từ kiều bào ngày càng bài bản, quy mô hơn. Mỗi khi có địa phương trong nước chịu thiên tai, bão lũ, dịch bệnh… cộng đồng kiều bào ở khắp nơi trên thế giới đều hưởng ứng, phát động chiến dịch quyên góp, gửi hàng chục tỷ đồng và nhu yếu phẩm về nước. Một hoạt động giàu ý nghĩa khác là chương trình “Vì Trường Sa thân yêu – Vì tuyến đầu Tổ quốc”, được đông đảo kiều bào tham gia. Hàng chục tỷ đồng đã được quyên góp để xây dựng nhà văn hóa, trường học, trạm xá cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên quần đảo Trường Sa.

Đến nay, cộng đồng NVNONN ngày càng lớn mạnh về số lượng và mở rộng hơn về địa bàn, với hơn 6 triệu người ở trên 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, có địa vị pháp lý, điều kiện kinh tế, vai trò, vị thế và uy tín của cộng đồng trong xã hội sở tại ngày càng được nâng cao. Đồng bào ta ở nước ngoài gắn kết, đoàn kết với nhau và ngày càng gắn bó với quê hương đất nước. Các hội đoàn NVNONN được thành lập, củng cố và phát triển, góp phần tăng cường đoàn kết trong cộng đồng, gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc, là cầu nối hữu nghị giữa Việt Nam và các nước, đồng thời đóng vai trò nòng cốt, tổ chức nhiều hoạt động hướng về Tổ quốc.

Đóng góp kinh tế – sự tin tưởng và tình cảm gắn bó với quê hương

Ngay sau ngày đất nước thống nhất, kiều hối từ cộng đồng NVNONN đã trở thành một nguồn lực quan trọng giúp gia đình, người thân trong nước vượt qua khó khăn của giai đoạn này. Đặc biệt từ thập niên 1990, khi chính sách đổi mới và hội nhập được triển khai mạnh mẽ, lượng kiều hối gửi về nước tăng đều đặn, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Đội ngũ doanh nhân kiều bào cũng ngày càng khẳng định vai trò trong phát triển kinh tế đối ngoại. Các hiệp hội doanh nhân Việt Nam tại các nước trở thành cầu nối xúc tiến thương mại, đầu tư, góp phần quảng bá thương hiệu hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đối với trong nước, đến nay, kiều bào từ 35 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đầu tư vào 421 dự án tại khắp các tỉnh, thành trong nước, với tổng số vốn đăng ký là 1,72 tỷ USD. Riêng trong giai đoạn 2021-2024, đã có 59 dự án đầu tư với tổng số vốn đăng ký là 118,38 triệu USD, tăng 21% về số lượng dự án và 75% về số vốn đăng ký so với giai đoạn 2018-2020. Bên cạnh đó, còn các nguồn vốn đầu tư của kiều bào về nước theo các hình thức gián tiếp khác. Các hoạt động đầu tư, kinh doanh của NVNONN đã góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội, tạo thêm nhiều việc làm, góp phần giải quyết vấn đề an sinh xã hội.

Các doanh nhân kiều bào trở thành cầu nối quan trọng đưa nông sản Việt Nam như gạo, cà phê, trái cây vào hệ thống phân phối tại các siêu thị của các nước; thường xuyên tổ chức hội chợ thương mại, hội thảo kết nối, đưa nhiều sản phẩm công nghiệp phụ trợ và dịch vụ Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt, nhiều doanh nhân kiều bào không chỉ làm giàu cho bản thân mà còn quay về đầu tư tại quê hương. Một số dự án lớn trong lĩnh vực bất động sản, du lịch, năng lượng tái tạo ở Phú Quốc, Bình Thuận, Quảng Ninh… có sự góp vốn của doanh nhân kiều bào từ Mỹ, Australia, Singapore…., cho thấy niềm tin và trách nhiệm gắn bó của cộng đồng doanh nhân xa xứ với sự phát triển của đất nước.

Kết nối tri thức và đổi mới sáng tạo toàn cầu

Bên cạnh nguồn lực tài chính, cộng đồng NVNONN còn có một tài sản vô giá, đó là tri thức. Hiện nay có khoảng 600.000 trí thức, chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài, nhiều người đang làm việc trong các viện nghiên cứu, trường đại học, tập đoàn hàng đầu thế giới.

Những năm gần đây, Bộ Kế hoạch và đầu tư đã phối hợp với Ủy ban Nhà nước về NVNONN thành lập Mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam. Từ năm 2018, mạng lưới này đã quy tụ các trí thức, chuyên gia, nhà khoa học trẻ người Việt toàn cầu, kết nối với các cơ quan trong nước để triển khai các dự án về trí tuệ nhân tạo, big data, công nghệ sinh học, y dược, năng lượng tái tạo… Các dự án tiêu biểu về hợp tác trí tuệ nhân tạo, thành lập các trung tâm nghiên cứu tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh… đều có sự đồng hành của kiều bào.

Ngoại giao nhân dân – nhịp cầu hữu nghị và đoàn kết quốc tế

Ngay từ thời kháng chiến, các hội đoàn Việt kiều tại Pháp, Mỹ, Liên Xô, Đông Âu… đã tổ chức nhiều phong trào phản chiến, vận động chính giới, trí thức quốc tế ủng hộ Việt Nam. Các cuộc biểu tình phản đối chiến tranh, những bản kiến nghị gửi tới Liên hợp quốc, quốc hội các nước đã tạo hiệu ứng lớn, giúp dư luận quốc tế hiểu rõ hơn về cuộc đấu tranh chính nghĩa của Nhân dân Việt Nam.

Trong giai đoạn hiện nay, Ngoại giao Nhân dân thông qua đồng bào ta ở nước ngoài tiếp tục được phát huy mạnh mẽ. Các hội đoàn NVNONN thường xuyên phối hợp với các cơ quan đại diện của ta ở nước ngoài tổ chức “Ngày Văn hóa Việt Nam”, “Tuần lễ Ẩm thực Việt”, “Liên hoan Áo dài Việt Nam”... Những hoạt động này không chỉ duy trì tình yêu quê hương trong thế hệ trẻ mà còn góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế. Với vị thế, vai trò và ảnh hưởng ngày càng được nâng cao ở xã hội sở tại, NVNONN trở thành cầu nối, là những sứ giả trực tiếp quảng bá văn hóa, ẩm thực, du lịch, đất nước và con người Việt Nam ra khắp thế giới.

Bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh và thịnh vượng của dân tộc, người Việt Nam ở trong và ngoài nước đều là sợi dây kết nối trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Sức mạnh của dân tộc không chỉ đến từ những giá trị truyền thống mà còn từ trí tuệ, sáng tạo và khát vọng vươn lên của từng con người Việt Nam. Chính tình yêu nước, sự gắn bó và trách nhiệm mỗi chúng ta sẽ là nguồn lực quyết định để Việt Nam bứt phá, hội nhập, phát triển thịnh vượng bền vững.

---------------------------------------

[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 9, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự Thật, Hà Nội, 2011, tr.244