Không cơ quan nào nhận trách nhiệm báo tử

Bà Nông Thị Phúc, 81 tuổi, ngày ngày mong mỏi em trai mình-đồng chí Nông Văn San-sớm được công nhận là liệt sĩ.

Sau khi báo nêu, Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Ninh đã đứng ra hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ cho 3 liệt sĩ nêu trên. Tuy nhiên, sự việc vẫn lâm vào bế tắc, không tìm ra hướng giải quyết.

Nguyên nhân của sự chậm trễ

Ba TNXP người Bắc Ninh là các đồng chí: Nông Văn San, Nguyễn Đình Kỳ, đăng ký hộ khẩu thường trú tại phường Kinh Bắc; Nguyễn Văn Thanh ở phường Thị Cầu đều thuộc thành phố Bắc Ninh.

Đồng chí Nông Văn San hiện chỉ còn một người chị gái là bà Nông Thị Phúc nay đã 81 tuổi. Khi ông San hy sinh, bà Phúc là người nhận tin báo tử từ đơn vị. Nhưng phần vì điều kiện đất nước còn chiến tranh, phần vì bà không biết chữ nên việc em mình có được công nhận là liệt sĩ hay không, bà cũng không để ý. Bà cho biết: “Hồi ấy, thi thoảng thấy đơn vị cũ, rồi chính quyền mời đi gặp mặt, tặng quà, tôi cứ tưởng em tôi là liệt sĩ rồi”.

Còn ông Nguyễn Đình Thành, là em trai đồng chí Nguyễn Đình Kỳ, hiện sống ở phường Kinh Bắc (thành phố Bắc Ninh) bày tỏ: “Tôi là em nhưng tuổi kém bác Kỳ rất nhiều, lúc bác hy sinh tôi còn nhỏ. Năm 1977, khi tôi đang trong quân ngũ thì mẹ tôi viết thư cho biết là ở nhà đang làm thủ tục công nhận liệt sĩ cho anh tôi. Nhưng rồi thấy bảo thiếu giấy tờ gì đó, mà đơn vị cũ của anh tôi đã giải tán nên chưa xin được. Vừa rồi, Hội cựu TNXP của thành phố được thành lập và các anh chị ấy nói để các anh chị lo giúp việc này, tôi cũng chỉ biết trông cậy vào đó và chờ đợi thôi”.

Trường hợp đồng chí Nguyễn Văn Thanh ở phường Thị Cầu cũng tương tự. Những người thân của đồng chí cứ tưởng sau khi hy sinh, không sớm thì muộn, đồng chí Thanh sẽ được công nhận là liệt sĩ. Nhưng không ngờ lại kéo dài đã 41 năm, mà càng về sau, đòi hỏi về hồ sơ, giấy tờ của cơ quan chức năng xem ra càng... phức tạp hơn. Mẹ của đồng chí Thanh năm nay đã 97 tuổi. Cụ bảo, mấy lần lên cơ quan chức năng hỏi, họ bảo phải đợi. Thế là cụ cứ đợi trong mòn mỏi.

Lần theo địa chỉ cơ quan đang đứng ra làm hồ sơ cho các TNXP đã hy sinh, chúng tôi đã gặp bà Nguyễn Thị Mỹ, Phó chủ tịch kiêm Trưởng ban Chính sách thuộc Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Ninh. Bà Mỹ cho biết: Nguyên nhân chậm trễ, trước hết là do lịch sử để lại. Tổng đội TNXP Quyết Thắng thuộc tỉnh đoàn Hà Bắc (trước đây), trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước có khoảng 50.000 thành viên; là một tổ chức lớn nhưng biên chế không ổn định. Có trường hợp đang là TNXP thì điều động vào quân đội, rồi quân đội lại điều tăng cường trở lại làm nòng cốt cho TNXP trong bảo đảm giao thông. Có trường hợp hy sinh nhưng chính quyền chủ động làm chế độ công nhận liệt sĩ. Có những trường hợp người thân không còn hoặc còn nhưng vì mải lo cuộc sống nên không để ý. Tổ chức TNXP khi xong nhiệm vụ thì giải tán nên không ai đứng ra xác nhận, giải quyết. Năm 1996, tỉnh Hà Bắc tách làm hai tỉnh, tỉnh đoàn cũng chia đôi và những vấn đề tồn tại sau chiến tranh cũng được chia về theo đơn vị mới. Phía Bắc Giang, phần do thân nhân các liệt sĩ chủ động và tỉnh đoàn giúp đỡ tích cực nên hồ sơ sớm được hoàn tất. Còn ở Bắc Ninh, do những trục trặc như trên, đội ngũ cán bộ Đoàn lại toàn những người trẻ tuổi, không nắm chắc sự kiện nên mất rất nhiều thời gian để thẩm tra, xác minh, khôi phục hồ sơ... dẫn tới việc công nhận liệt sĩ cho các TNXP đã hy sinh bị chậm.

Nỗ lực và nguyện vọng của Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Ninh đang gặp bế tắc?

Cũng theo bà Nguyễn Thị Mỹ, năm 2006, Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Ninh được thành lập. Một trong những nội dung trọng tâm được Ban liên lạc của Hội quan tâm là khôi phục quyền lợi chính đáng cho các TNXP, nhất là làm hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ cho 3 đồng chí có tên trên. Một “tiểu ban” xúc tiến việc này là các ông, bà: Nguyễn Thị Mỹ, Nguyễn Thị Mai Thêm, Cai Xuân Phong đã làm việc với tỉnh đoàn, đề nghị cho rút lại hồ sơ của cả 3 đồng chí để bổ sung, hoàn chỉnh.

Ông Nguyễn Khắc Miên, đồng đội cũ của 3 TNXP đã hy sinh, người nắm khá rõ trường hợp hy sinh của các đồng chí này cho biết: Mỗi năm, đến ngày truyền thống của lực lượng TNXP, ông đều gặp gỡ, trình bày vấn đề công nhận liệt sĩ của 3 trường hợp trên với cấp ủy, chính quyền địa phương, đề nghị địa phương coi đó là những vấn đề cần ưu tiên giải quyết nhưng mọi việc tiến hành vẫn vướng mắc với vô vàn thủ tục, giấy tờ khó kiếm, khó tìm.

Tuy nhiên, với sự nỗ lực, cố gắng, tình nguyện của “tiểu ban chính sách” do bà Nguyễn Thị Mỹ phụ trách, bộ hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ cho 3 trường hợp trên cũng hoàn thành. Bà Mỹ đã đưa trình các cơ quan chức năng tỉnh Bắc Ninh nhưng đều nhận được câu trả lời: “Không giải quyết được vì không lưu hồ sơ gốc”.

Cực chẳng đã, bà Mỹ đem 3 bộ hồ sơ lên tận Cục Thương binh-Liệt sĩ (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) để hỏi cho ra nhẽ. Tại đây, bà đã được các cán bộ am tường về chính sách giải quyết các vấn đề tồn đọng sau chiến tranh giải thích cặn kẽ. Tuy nhiên, việc công nhận liệt sĩ năm nay lại chỉ giải quyết các trường hợp còn lưu hồ sơ gốc. Với ba thanh niên xung phong này thì chỉ có hồ sơ khôi phục lại, có các nhân chứng chứng nhận thì chưa được xem xét. Theo quy định của mấy năm trước có nhân chứng hợp lệ chứng nhận là được, còn bây giờ thì không.

Một điều nữa khiến bà Mỹ và những người đứng ra làm thủ tục cho 3 TNXP đã hy sinh nản chí là: Dù có khôi phục lại thì hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ phải có giấy báo tử của cơ quan có thẩm quyền (cấp Sở và tương đương). Bà Mỹ đã liên hệ nhưng cả 3 cơ quan có liên quan đến việc quản lý 3 TNXP đã hy sinh là tỉnh đoàn Bắc Ninh, Sở Giao thông tỉnh Bắc Ninh và UBND tỉnh Bắc Ninh đều từ chối làm giấy báo tử với chung một lý do: hồ sơ thất lạc, không có giấy tờ gốc nên chưa giải quyết được.

Bà Mỹ buồn rầu tâm sự với chúng tôi: Hội cựu TNXP tỉnh Bắc Ninh với tinh thần, trách nhiệm vì đồng đội đã ngã xuống là người đứng ra khôi phục hồ sơ, đề nghị công nhận liệt sĩ cho 3 TNXP. Nhưng gõ cửa nhiều nơi, mất nhiều công sức mà vẫn chưa có kết quả.

Các cơ quan chức năng có thẩm quyền của tỉnh Bắc Ninh cần tích cực hơn nữa để giải quyết dứt điểm sự việc đã kéo dài 41 năm. Vẫn biết, giải quyết các vụ việc tồn đọng sau chiến tranh là rất phức tạp. Song, nếu có cách xem xét đúng đắn và đặc biệt nếu có trách nhiệm cao với những người đã hy sinh và thân nhân của họ vẫn có thể có cách giải quyết có tình, có lý. Chúng tôi đề nghị Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bắc Ninh trực tiếp chỉ đạo để sớm giải quyết công nhận liệt sĩ cho 3 TNXP.

Bài và ảnh: NGUYỄN HỒNG