Hiện cả nước có gần 500.000 DN hoạt động, nhưng mới có hơn 235.000 DN đóng BHXH. Tỷ lệ người tham gia BHXH so với lực lượng lao động còn thấp (chỉ chiếm 24,09%). Tỷ lệ nợ BHXH của các DN còn lớn, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi người lao động (NLĐ). Đặc biệt, có khoảng 1.400 tỷ đồng nợ BHXH từ các DN đã ngừng hoạt động, giải thể, phá sản, hoặc chủ bỏ trốn, khó thu hồi và quyền lợi của hơn 193.000 NLĐ ở các DN này cũng chưa được giải quyết.

Theo đồng chí Trần Văn Lý, Phó chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam: Các DN chưa tham gia BHXH và nợ BHXH phần lớn do chủ DN cố tình trốn tránh trách nhiệm. Ngoài ra, nhiều DN hoạt động sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn. Mặt khác, công tác tuyên truyền về chính sách BHXH cho NLĐ ở một số DN chưa được tiến hành thường xuyên; chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Việc khởi kiện các DN nợ BHXH của tổ chức công đoàn gặp nhiều khó khăn vướng mắc do bất cập của pháp luật...

Trong khi một tỷ lệ không nhỏ DN trên cả nước vi phạm quy định, chính sách, pháp luật BHXH thì các DN quân đội (QĐ) đã thực hiện chế độ BHXH theo đúng quy trình, quy định; gắn chặt công tác thu, nộp với cấp sổ BHXH và giải quyết chế độ, chính sách BHXH, bảo đảm tốt quyền lợi cho đối tượng thụ hưởng. Đoàn giám sát của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đã đánh giá: Tình hình thực hiện chế độ, chính sách BHXH, quản lý và sử dụng quỹ BHXH của Bộ Quốc phòng đạt kết quả tốt. Để làm được điều đó, BHXH Bộ Quốc phòng đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng tham mưu cho cấp trên và hướng dẫn triển khai thực hiện chế độ BHXH đối với các đơn vị, DNQĐ kịp thời, đúng pháp luật. BHXH Bộ Quốc phòng và các cơ quan, đơn vị, DN làm tốt công tác phổ biến, tuyên truyền chế độ, chính sách pháp luật BHXH; giải quyết đúng, đủ, kịp thời chế độ chính sách BHXH đối với các đối tượng do Bộ Quốc phòng quản lý; quản lý tốt tài chính BHXH; phối hợp thanh tra, kiểm tra kịp thời...

Từ kết quả, kinh nghiệm triển khai thực hiện chế độ BHXH trong các cơ quan, đơn vị, DNQĐ, để đề xuất giải pháp góp phần tiến tới chấm dứt hiện tượng DN nợ BHXH, chúng tôi đã trao đổi với người sử dụng lao động của một số DN được BHXH Việt Nam đánh giá thực hiện tốt chính sách, pháp luật BHXH, tiêu biểu như: Công ty Cổ phần May mặc Bình Dương (Bình Dương); Công ty TNHH Pousung Việt Nam (Đồng Nai); Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam (Bắc Ninh); Công ty May Tinh Lợi (Hải Dương); Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam (Thái Nguyên)...; đồng thời trao đổi với lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam và các chuyên gia. Theo đó, các ý kiến đều cho rằng: Các ngành, địa phương, đơn vị, DN cần quán triệt nghiêm túc Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, một số vấn đề cấp bách về chính sách xã hội giai đoạn 2012-2020 và Nghị quyết của Bộ Chính trị khóa XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012-2020. Chính phủ, các bộ, ngành chức năng cần ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật BHXH và các luật chuyên ngành có liên quan đến các quy định về cơ chế, chính sách xử lý nợ BHXH; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH.

Các cơ quan quản lý Nhà nước về BHXH ở Trung ương và địa phương cần quan tâm, hướng dẫn, giải quyết kịp thời những vấn đề bất cập, phát sinh từ thực tiễn triển khai thi hành Luật BHXH. HĐND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các sở, ngành liên quan phối hợp với cơ quan BHXH cùng cấp xây dựng quy chế phối hợp trao đổi thông tin quản lý DN, lao động, tiền lương, tạo điều kiện phục vụ DN và bảo đảm NLĐ tham gia, thụ hưởng chính sách theo đúng quy định của pháp luật. Cùng với đó, Tòa án nhân dân Tối cao cần sớm hướng dẫn các cấp tòa án về giải quyết các vụ kiện liên quan đến BHXH. Các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương tạo điều kiện và cơ chế để DN phát triển bền vững, tích cực tham gia BHXH. Công đoàn Việt Nam phát huy tốt vai trò đại diện cho NLĐ, quan tâm đến việc thực hiện BHXH của DN và NLĐ, giúp NLĐ thêm yên tâm gắn bó, đồng hành với sự phát triển của DN.

PHẠM THU HẰNG