Các nghiên cứu của chuyên gia Leandro Medina (thuộc Ủy ban Phụ trách châu Phi của IMF) và Friedrich Schneider (thuộc Trường Đại học Kepler) đã được công bố trong hàng loạt báo cáo của IMF là ứng dụng hệ thống đầu tiên được phát triển từ năm 2010 đến năm 2017 trong khoa học kinh tế có sử dụng các phương pháp thống kê mới để đánh giá “kinh tế đen”.

Trong nghiên cứu của Medina và Schneider có ba phương pháp mới cơ bản, đó là mô hình MIMIC cho phép tính toán một vài yếu tố và loại bỏ vấn đề “tính nhân đôi” của “kinh tế đen”, vốn làm sai lệch đáng kể các đánh giá; mô hình nhu cầu thị trường tiền tệ (CDA) và “mô hình dự báo” (PMM).

leftcenterrightdel
"Kinh tế đen" là hoạt động kinh tế nằm ngoài hệ thống các quy định nhà nước, hệ thống thuế và hệ thống giám sát của nhà nước. Ảnh: Business Line

Theo tính toán đó, có ba yếu tố cơ bản để xác định nền “kinh tế đen” của quốc gia, bao gồm: Kiểm soát tham nhũng, trách nhiệm dân chủ và tăng trưởng GDP. Các chuyên gia xác định “kinh tế đen” như một hoạt động kinh tế và kết quả thu được từ hoạt động kinh tế đó nằm ngoài hệ thống các quy định nhà nước, hệ thống thuế và hệ thống giám sát của nhà nước.

Các chuyên gia cho rằng, “kinh tế đen” là các nền kinh tế khó hoặc không thể xác định con số cụ thể. Theo ước tính của các chuyên gia Hiệp hội Kế toán chứng nhận (ACCA), quốc gia có tỷ lệ “kinh tế đen” trong GDP lớn nhất thế giới hiện nay là Azerbaijan (66,12%), đứng thứ hai là Nigieria với 46,99% và Ukraine với 46,1%. Vị trí thứ 5 là Sri-Lanka với 36,46%. Nhiều quốc gia châu Âu, thậm chí đối với cả các quốc gia Đông Âu cũng sở hữu những con số quá cao, ví dụ như ở Rumani và Bulgaria. Có mức độ “kinh tế đen” tương tự là những nước như Pakistan.

Ở các nước phát triển hơn, con số “kinh tế đen” dao động từ 7% cho tới 15% GDP, gồm: Mỹ, Hà Lan, Nhật Bản, Thụy Sĩ, Singapore. Còn với một số quốc gia, việc đánh giá luôn có sự dao động. Như đối với Nga, việc đánh giá nền “kinh tế đen” đưa ra các kết quả rất khác nhau và sử dụng các phương pháp khác nhau cũng sẽ có những kết quả khác nhau.

Mức độ “kinh tế đen” tăng một cách mạnh mẽ vào năm 1997, lên tới 48,7%, sau cuộc khủng hoảng năm 1998 đã giảm xuống còn 40% trong vòng 2 năm và đến năm 2003 đã ổn định ở mức này, sau đó giảm xuống mức 32% GDP vào năm 2008. Chỉ số “kinh tế đen” ghi nhận mức thấp nhất vào năm 2014 ở mức 31%./.

XUÂN VINH