Đây là những nội dung mà nhiều đại biểu đặt câu hỏi trong buổi họp báo diễn ra sáng 20-2, tại Hà Nội, do Tổng cục Thống kê (TCTK), Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức thông tin về "Đề án Thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát" vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Nhằm phản ánh toàn diện hơn quy mô của nền kinh tế

Thông tin về khu vực kinh tế chưa được quan sát, Phó tổng cục trưởng TCTK Nguyễn Thị Hương cho biết: Nghiên cứu của các tổ chức quốc tế, như: Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Tổ chức Lao động quốc tế (ILO)… cho thấy, phạm vi của khu vực kinh tế chưa được quan sát gồm 5 nhóm là: Kinh tế ngầm; kinh tế bất hợp pháp; kinh tế phi chính thức chưa được quan sát; hoạt động kinh tế tự sản, tự tiêu; hoạt động kinh tế bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê.

Đối với Việt Nam, trong 5 thành tố kinh tế chưa được quan sát, hiện ngành thống kê mới chỉ thực hiện thống kê được 3 thành tố nhưng chưa đầy đủ là: Kinh tế phi chính thức chưa được quan sát; hoạt động kinh tế tự sản, tự tiêu; hoạt động kinh tế bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê. Còn hai thành tố là: Kinh tế ngầm (hoạt động kinh tế hợp pháp, nhưng bị giấu giếm một cách có chủ ý nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế, tránh thực hiện các thủ tục pháp lý, thủ tục hành chính và trách nhiệm xã hội) và kinh tế bất hợp pháp (hoạt động kinh tế bị pháp luật cấm và các hoạt động kinh tế hợp pháp, nhưng hoạt động khi chưa được cấp phép) chưa thống kê được.

Kinh tế Việt Nam đang phát triển rất năng động. Ảnh minh họa / VOV.

Khẳng định tính cấp thiết của việc thống kê khu vực kinh tế chưa quan sát, theo Tổng cục trưởng TCTK Nguyễn Bích Lâm: GDP là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp quan trọng, phản ánh quy mô và tiềm lực kinh tế của một quốc gia và là cơ sở để tính toán các chỉ tiêu kinh tế-xã hội (KT-XH) quan trọng, như: Tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, năng suất lao động, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, tỷ lệ huy động GDP vào ngân sách Nhà nước, tỷ lệ nợ công và nhiều chỉ tiêu khác. Tuy nhiên, ở nước ta, vẫn còn không ít hoạt động kinh tế chưa cập nhật được đầy đủ kết quả sản xuất kinh doanh do còn bị bỏ sót trong các chương trình thu thập dữ liệu thống kê. “Việc thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát nhằm phản ánh đầy đủ, toàn diện hơn phạm vi, quy mô của nền kinh tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước đối với nền kinh tế”, ông Nguyễn Bích Lâm nhấn mạnh.

Tại cuộc họp báo, trước lo ngại việc đưa khu vực kinh tế chưa được quan sát vào GDP sẽ dẫn tới nguy cơ tiếp tục làm tăng nợ công, ông Nguyễn Bích Lâm khẳng định, nếu thống kê đầy đủ khu vực kinh tế chưa được quan sát thì GDP của Việt Nam có thể sẽ cao hơn. Đây là trách nhiệm phản ánh trung thực bức tranh KT-XH của TCTK chứ không phải để “làm đẹp số liệu” hay tạo điều kiện để Việt Nam gia tăng vay nợ, chi tiêu, đầu tư… Hiện tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam đang quanh mức 61%, nằm trong phạm vi cho phép của Quốc hội là không vượt quá 65%. “Các chỉ tiêu về nợ công hay chi tiêu công là chính sách của Chính phủ, được quyết định theo từng giai đoạn. Còn trách nhiệm của TCTK đánh giá đúng tình hình KT-XH, đây là căn cứ quan trọng phục vụ kịp thời, hiệu quả cho cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác xây dựng chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển KT-XH của đất nước, các ngành, lĩnh vực và địa phương”, ông Nguyễn Bích Lâm thông tin.

Với ý kiến cho rằng việc thống kê này là tận thu thuế với cả từ "ông lái xe ôm, bà bán hàng rong", Phó vụ trưởng Vụ Kê khai và Kế toán thuế, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính Lê Thu Mai cho rằng cần phải hiểu đúng bản chất của việc thu thập thông tin lần này. Bà Lê Thu Mai phân tích, ngưỡng thu thuế thu nhập cá nhân với một người là có thu nhập từ hơn 100 triệu đồng/năm, Vì thế, nếu các đối tượng trên dù vẫn ở mức thu thập thông tin nhưng ngưỡng thu nhập dưới 100 triệu đồng/năm thì vẫn không phải là đối tượng thu thuế. “Đây không phải là việc tận thu thuế mà cần thiết để tổ chức sản xuất tốt hoạt động kinh doanh từ hộ cá thể nhỏ lẻ đến các tập đoàn kinh tế”, bà Lê Thu Mai cho biết.

Năm 2020 sẽ thống kê khu vực kinh tế phi chính thức vào GDP

Theo ông Nguyễn Bích Lâm, việc thống kê hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp là rất phức tạp. Ví dụ, một số nước trên thế giới, hoạt động mại dâm là hoạt động được coi là rất bình thường và được đưa vào tính toán. Nhưng Việt Nam không thừa nhận hoạt động này. Vì vậy, hoạt động này có thể sẽ được xác định là hoạt động trong nhóm bất hợp pháp, nhưng chưa chắc Việt Nam đưa vào để tính toán. Hay riêng với tham nhũng, đây không phải hoạt động sản xuất. Tham nhũng chỉ được phát hiện sau khi điều tra vụ án nên hoạt động này không nằm trong mục tiêu thu thập thông tin tính toán.

Đề cập tới cách thực hiện đề án, ông Nguyễn Bích Lâm thông tin: Trong năm 2019, TCTK sẽ phối hợp với các bộ, ngành để hoàn thành nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm quốc tế; xác định phạm vi, quy mô của khu vực kinh tế chưa được quan sát trong nền kinh tế; nhận diện hoạt động kinh tế chính của từng thành tố; lựa chọn phương pháp thu thập thông tin từ bên sản xuất hay bên sử dụng; tiến hành đo lường thử nghiệm, đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm. Từ năm 2020 bắt đầu đo lường chính thức. “Mặc dù có khó khăn, thách thức nhưng với sự phối hợp của các bộ, ngành, chúng tôi sẽ có giải pháp, lộ trình khả thi để triển khai thực hiện, từng bước tính toán đầy đủ hơn quy mô chỉ tiêu GDP trong những năm tới”, ông Nguyễn Bích Lâm nói.

Nhìn nhận về tính khả thi của đề án, ông Dương Mạnh Hùng, Vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia, TCTK thừa nhận: “Rất khó để xác định phạm vi, ranh giới các thành tố của kinh tế chưa được quan sát”. Do vậy, TCTK rất cần sự vào cuộc của tất cả bộ, ngành, địa phương. Hiện đã có 16 bộ, ngành tham gia. Cùng với đó, nếu các đề án như hạn chế chi tiêu tiền mặt của Ngân hàng Nhà nước, mở rộng cơ sở thuế, chống thất thu thuế của Tổng cục Thuế được thực hiện đồng bộ sẽ là yếu tố thuận lợi đối với TCTK trong thực hiện đề án này.

VŨ DUNG