Càng lạ hơn, khi khách mua không có đơn thuốc, các cửa hàng bán thuốc tân dược vẫn bán một cách vô tư. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng kháng thuốc kháng sinh ngày càng gia tăng tại nước ta...
Thói quen tự “bốc thuốc”
Theo khảo sát của Bộ Y tế, tại cửa hàng bán thuốc tân dược ở một số địa phương, nhất là khu vực nông thôn thuộc các tỉnh phía Bắc cho thấy, nhận thức về thuốc kháng sinh và kháng kháng sinh của người bán thuốc cũng như người dân còn thấp. Trong tổng số 2.953 nhà thuốc được điều tra, chỉ có 499/2.083 hiệu thuốc ở thành thị và 257/870 hiệu thuốc ở nông thôn bán thuốc kháng sinh theo đơn thuốc của bác sĩ. Điều này đồng nghĩa với việc, hầu hết các cửa hàng bán thuốc tân dược đều bán thuốc kháng sinh theo yêu cầu của khách hàng.
Về công tác quản lý nhà nước, theo quy định của Việt Nam và quốc tế, thuốc kháng sinh được phân loại là thuốc kê đơn. Khoản 10, Điều 9, Luật Dược năm 2005 quy định rất cụ thể, cấm hành vi “Bán lẻ thuốc kê đơn không có đơn thuốc”. Đồng thời, Thông tư số 46/2011/TT-BYT ngày 21-12-2011 của Bộ Y tế ban hành nguyên tắc, tiêu chuẩn “Thực hành tốt nhà thuốc” (GPP) cũng đã quy định rất rõ việc bán thuốc theo đơn.
Mặc dù luật đã quy định rất rõ vấn đề này, thế nhưng tình trạng bán thuốc không theo đơn vẫn diễn ra thường xuyên tại các cửa hàng thuốc trên phạm vi toàn quốc. Chị Nguyễn Thu Quỳnh ở 168 Nguyễn Thái Học, TP Hà Nội, chia sẻ: Khi con bị viêm họng, tôi đến cửa hàng mua thuốc cho con 4 tuổi và được nhân viên bán hàng đưa cho uống loại thuốc Augmentin dành cho trẻ nhỏ, khi uống được 1, 2 liều thì con tôi bị tiêu chảy. Tôi ra cửa hàng thắc mắc thì được nhân viên đổi loại thuốc kháng sinh Zinnat và có bán thêm loại men tiêu hóa để uống kèm. Tôi chẳng biết thế nào là đúng, nhưng chắc chắn một điều, việc mua thuốc tân dược, nhất là các loại thuốc kháng sinh hiện nay khá đơn giản, chỉ cần đến cửa hàng thuốc kể biểu hiện của bệnh là nhân viên bán hàng sẽ tư vấn và bán các loại thuốc mình cần.
Dược sĩ chọn thuốc cho khách hàng tại phố Khâm Thiên, quận Đống Đa, TP Hà Nội.
Chị Nguyễn Tuệ Linh ở ngách 190, ngõ Thổ Quan, TP Hà Nội tiếp lời: “Con tôi bị viêm thanh quản từ hơn một tháng nay, nhưng uống thuốc kháng sinh mà bác sĩ kê đơn lẫn thuốc kháng sinh tự mua mãi cũng không khỏi. Đêm nào cháu cũng ho, gia đình tôi rất lo lắng không biết phải làm thế nào để cháu khỏi ho”.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Tất Đạt, Phó cục trưởng Cục Quản lý Dược, cho biết: "Thực tế cho thấy, ở nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới, thuốc kháng sinh được sử dụng trong ngành y tế để đề phòng và điều trị bệnh cho người. Việc lạm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng thuốc không đúng liều là nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng thuốc kháng sinh. Do vậy mới có tình trạng uống thuốc mãi mà bệnh tình cũng không thuyên giảm. Để phát huy được tối đa hiệu quả của thuốc kháng sinh, trước hết mỗi người dân phải bỏ thói quen tự chữa trị và “bắt chước” đơn thuốc của người khác. Cùng với đó, ngành y tế phải có biện pháp quyết liệt hơn trong xử lý những cửa hàng cố tình bán thuốc kháng sinh cho người tiêu dùng khi không có đơn chỉ định của bác sĩ.
Cần kiểm soát chặt các cửa hàng thuốc tây
Xuất phát từ thực trạng nêu trên, Bộ Y tế đã ban hành Kế hoạch hành động Quốc gia về phòng chống kháng thuốc giai đoạn 2013 đến năm 2010 (Phê duyệt kèm theo Quyết định số 2174/QĐ-BYT ngày 21-6-2013 của Bộ trưởng Bộ Y tế) nhằm đẩy mạnh các hoạt động phòng, chống kháng thuốc, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác phòng, chống dịch bệnh, khám bệnh, chữa bệnh để bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của nhân dân.
Theo ông Nguyễn Tất Đạt: “Hiện tại, trong Luật Dược sửa đổi số 105/2016/QH13 có hiệu lực từ 1-1-2017 quy định cấm bán lẻ thuốc kê đơn mà không có đơn thuốc vẫn tiếp tục được kế thừa Luật Dược năm 2005 (tại điểm h, khoản 5, Điều 6). Cùng với đó, ngành y tế đẩy mạnh công tác thanh, kiểm tra việc mua bán thuốc kê đơn nói chung và kháng sinh nói riêng của sở y tế các tỉnh, thành phố cũng như những nỗ lực của ngành y tế nhằm tạo điều kiện cho người dân được khám bệnh, kê đơn thuốc một cách thuận lợi như: Kế hoạch nhân rộng và phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình tại Việt Nam; chính sách bảo hiểm y tế toàn dân và những nỗ lực nhằm nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh đối với bệnh nhân có thẻ bảo hiểm y tế. Hy vọng rằng, trong thời gian tới việc mua bán lẻ kháng sinh mà không có đơn sẽ giảm dần và tiến tới được ngăn chặn”.
Được biết, thời gian vừa qua cùng với việc đẩy mạnh truyền thông đến người dân, các đơn vị thuộc Bộ Y tế đã, đang và sẽ tổ chức tập huấn lại quy định về kê đơn, bán thuốc cho chủ các cơ sở bán lẻ thuốc tân dược. Cùng với đó, ngành đã đẩy mạnh việc đấu tranh ngăn chặn các cửa hàng thuốc bán thuốc không theo đơn. Còn về phía người dân, khi có bệnh hoặc người thân bị bệnh cần phải đến khám tại các cơ sở y tế để các bác sĩ kê đơn thuốc phù hợp với từng loại bệnh; không nên tự "bắt bệnh", "bốc thuốc" cho mình và người thân. Nếu làm được như vậy, tình trạng kháng kháng sinh sẽ giảm và sức khỏe của mỗi người mới được bảo đảm, tránh "tiền mất tật mang".
Bài và ảnh: ANH THƯ