Nhiều thành tựu được thế giới ghi nhận

Với chủ đề “30 năm ứng phó và cơ hội chấm dứt đại dịch AIDS tại Việt Nam”, Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm nay là dấu mốc quan trọng để Việt Nam nhìn lại các thành quả mà chương trình phòng, chống HIV/AIDS đã đạt được trong suốt 30 năm qua. Chia sẻ với các phóng viên, ông Hoàng Đình Cảnh, Phó cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, trường hợp đầu tiên nhiễm HIV tại Việt Nam được phát hiện vào năm 1990. Người phụ nữ này lây nhiễm HIV từ chồng sắp cưới (người này nhiễm HIV vì có quan hệ tình dục không an toàn với bạn tình trước đó). Khi đó, bà vừa tròn 30 tuổi. Từ khi phát hiện nhiễm HIV, bà được theo dõi định kỳ và đến năm 1997, bà bắt đầu uống thuốc kháng virus (ARV). Đây là một trong những trường hợp minh chứng cho chất lượng điều trị tốt tại Việt Nam. “Việt Nam đã được ghi nhận là một trong 4 quốc gia cùng với Anh, Đức, Thụy Sĩ có chất lượng điều trị HIV/AIDS tốt nhất thế giới với tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế đạt 96%, góp phần giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng", ông Hoàng Đình Cảnh nhấn mạnh.

leftcenterrightdel
 Lấy mẫu xét nghiệm virus HIV/AIDS tại nhà. 

Việt Nam có cam kết chính trị rất mạnh mẽ trong công tác phòng, chống AIDS và thường xuyên là quốc gia đầu tiên hưởng ứng các mục tiêu, chủ trương chiến lược của cộng đồng quốc tế trong phòng, chống AIDS. Việt Nam đã triển khai việc xét nghiệm sàng lọc HIV bao phủ 100% tuyến huyện và xét nghiệm khẳng định HIV bao phủ 100% tỉnh/thành phố. Xét nghiệm khẳng định HIV được mở rộng xuống tuyến huyện. Hệ thống phòng xét nghiệm khẳng định HIV cũng đang được triển khai thí điểm sử dụng 3 test nhanh tại các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa. Mở rộng điều trị ARV qua BHYT, phấn đấu tỷ lệ bệnh nhân điều trị ARV (thuốc kháng virus gây ức chế sự phát triển của virus HIV) có tải lượng virus HIV dưới ngưỡng ức chế đạt 95% trở lên.

Về dự phòng, chúng ta có phân phát bơm kim tiêm, bao cao su, điều trị Methadone và gần đây chúng ta triển khai điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP). Vấn đề đặt ra là làm sao để nâng cao nhận thức về PrEP đối với các đối tượng hơn nữa, mở nhanh dịch vụ ở những tỉnh, thành phố có tỷ lệ lây nhiễm trong nhóm MSM cao, thu hút được nhiều khách hàng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV vào điều trị PrEP, kết nối tốt hơn nữa giữa các nhóm cộng đồng và cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP, duy trì tỷ lệ điều trị cao, sàng lọc và đưa được nhiều khách hàng bị đồng nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, viêm gan virus B, C đến các chuyên khoa liên quan để được điều trị kịp thời.

Về điều trị, chúng ta triển khai điều trị ngay những người phát hiện nhiễm HIV và cấp phát thuốc trong nhiều tháng. Những sáng kiến, mô hình đó đã mang lại hiệu quả cao và được cộng đồng quốc tế đánh giá là một trong những quốc gia có biện pháp điều trị HIV rất tốt. Trong bối cảnh các nguồn tài trợ của quốc tế bị cắt giảm thì Việt Nam đã có những giải pháp tài chính trong nước để bù đắp bằng ngân sách Trung ương, địa phương, BHYT và các nguồn xã hội hóa.

Sẵn sàng đối mặt với nhiều khó khăn

Mỗi năm, Việt Nam vẫn có 10.000 người mắc mới với khoảng 2.000-3.000 người tử vong, gấp 10 lần số tử vong của 28 bệnh truyền nhiễm thường gặp ở Việt Nam. Đáng nói là số trường hợp tử vong đều rơi vào nhóm tuổi rất trẻ (dưới 30 tuổi). Do đó, thời gian tới vẫn cần tiếp tục chú trọng các biện pháp phòng, chống để bảo đảm kết quả bền vững và tiến tới sớm kết thúc được dịch AIDS. Về vấn đề này, PGS, TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2030; trong đó có mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Việc xây dựng chiến lược mới là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm cụ thể hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng về công tác phòng, chống HIV/AIDS và phù hợp với tình hình mới. Hiện Việt Nam có khoảng 230.000 người nhiễm HIV còn sống nhưng chỉ có 190.000 người biết được tình trạng nhiễm HIV của mình. Cả nước có 153.000 bệnh nhân đang điều trị thuốc ARV. Nếu được uống thuốc sớm, liên tục, tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc điều trị, người bệnh sẽ giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, giảm nguy cơ tử vong.

30 năm qua, mặc dù chúng ta đã giảm được 2/3 dịch nhưng để đạt được mục tiêu loại trừ HIV/AIDS trong năm 2030 còn nhiều khó khăn phải đối mặt. Chúng ta phải giảm được số nhiễm mới, phát hiện số nhiễm hằng năm xuống dưới 1.000 trường hợp (hiện nay, Việt Nam đang ở mức 10.000 trường hợp). Những yếu tố nguy cơ khác diễn biến phức tạp hơn như tăng số người nhiễm HIV trong nhóm MSM, sử dụng ma túy tổng hợp... Trong khi đó, bắt đầu xuất hiện tư tưởng chủ quan là HIV nay đã giảm, vẫn còn khó khăn về vấn đề tài chính. Cùng với đó là sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV vẫn còn phổ biến ở cả cộng đồng, nơi học tập, nơi làm việc, tại các cơ sở y tế... Do đó, người có nguy cơ cao e ngại trong tiếp cận sớm với các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS.

Bài và ảnh: HÀ VŨ