Chặng đầu đã xuôi…

Tại Hà Nội, Bộ Tài chính và Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) vừa ký hợp đồng cung cấp dịch vụ Dự án “Hạ tầng truyền thông ngành Tài chính”. Đây được coi là bước đi đột phá trong công cuộc phổ cập Chính phủ điện tử tại Việt Nam. Trước đó, ngày 10-1-2006, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức phát lệnh đưa trang tin điện tử Chính phủ lên mạng Internet toàn cầu. Ngành Hải quan đã tổ chức thông quan điện tử. Lãnh đạo một số Bộ, ngành cũng đã giao lưu trực tuyến với nhân dân qua mạng Internet và vào ngày 9-2 tới Thủ tướng Chính phủ sẽ giao lưu trực tuyến với nhân dân. Có thể nói hành trình đến với Chính phủ điện tử ở Việt Nam phần đầu đã xuôi, lợi ích của Chính phủ điện tử đã quá rõ, con đường đi đến với Chính phủ điện tử còn rất gần. Tuy nhiên, chặng cuối này sẽ còn không ít gian nan...

Từ ước mơ...

Cách đây gần hai chục năm, khi ấy để xin được giấy đăng ký kết hôn tại Ủy ban nhân dân phường, tôi phải tốn mất gần chục ngày về quê xin giấy chứng nhận của UBND xã về việc chưa kết hôn lần nào, đến chỉ huy đơn vị xin xác nhận chưa kết hôn với ai… Vợ tôi cũng phải mất gần chục ngày cho cái công việc xác nhận ấy. Lúc đó, chúng tôi ước ao giá như có cái máy nào đó phát hiện tình trạng hôn nhân của từng người thì sẽ tiết kiệm không ít thời gian và tiền bạc. Ước mơ nói trên sẽ trở thành hiện thực khi có Chính phủ điện tử. Tình trạng hôn nhân của từng người sẽ được quản lý vào máy tính nối mạng, chỉ cần gõ họ tên, ngày tháng năm sinh, quê quán, máy sẽ cho biết đã kết hôn chưa hoặc đã kết hôn với ai. Không cần phải có giấy xác nhận, máy cũng sẽ phát hiện ra người vi phạm chế độ một vợ, một chồng.

Không kể hết được lợi ích của Chính phủ điện tử mang lại. Từ khai sinh, khai tử, đổi hộ chiếu, xin cấp lại chứng minh thư, sao giấy khai sinh, sao bằng tốt nghiệp, sao học bạ, xin học cho con, xin sửa chữa nhà, xin giấy phép xây dựng, đăng ký nhà ở và đất ở, đăng ký thi lái xe… nếu có Chính phủ điện tử thì người dân chẳng phải đến các cơ quan quản lý Nhà nước “xin” mà cứ “đẩy” các thông tin lên mạng, các cơ quan Nhà nước phải có trách nhiệm cung cấp… Chẳng hạn, nếu chẳng may bị mất chứng minh thư, người bị mất không phải về nơi đã đăng ký hộ khẩu thường trú để làm lại qua rất nhiều thủ tục mà có thể làm lại ở bất cứ đâu.

Do người dân không phải đi lại nên tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông cũng sẽ được hạn chế.

Đến hiện thực từng phần

Đi tiên phong trong lĩnh vực “điện tử hóa” là Tổng cục Hải quan thuộc Bộ Tài chính. Ngay từ năm 2005, Tổng cục đã thực hiện quy trình thí điểm thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Thủ tục hải quan được thực hiện bằng các phương tiện điện tử thông qua hệ thống xử lý dữ liệu điện tử của cơ quan hải quan. Hồ sơ hải quan điện tử bảo đảm sự toàn vẹn và có giá trị pháp lý như hồ sơ hải quan giấy. Cơ quan hải quan thực hiện thủ tục hải quan trên cơ sở hồ sơ hải quan điện tử do doanh nghiệp gửi tới; quyết định thông quan dựa trên hồ sơ điện tử do doanh nghiệp khai; quyết định việc kiểm tra hải quan dựa trên kết quả phân tích thông tin từ cơ sở dữ liệu của hải quan và các nguồn thông tin khác.

Thông quan điện tử không phải là một ưu đãi về thuế hay về thủ tục mà là thay đổi phương pháp quản lý. Từ việc quản lý thủ công từng lô hàng xuất nhập khẩu chuyển sang quản lý bằng trang, thiết bị hiện đại. Điều đó sẽ thuận tiện cho cả cơ quan hải quan và doanh nghiệp. Cách làm này giúp cơ quan hải quan chuyển từ kiểm tra, kiểm soát từng lô hàng sang quản lý toàn bộ thông tin về quá trình hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại và hạn chế thất thu thuế, giảm sự ách tắc trong quá trình làm thủ tục thông quan hàng hóa. Thay vì phải đến từng chi cục hải quan cửa khẩu để khai báo lô hàng xuất nhập khẩu, doanh nghiệp sẽ khai báo qua hệ thống mạng điện tử. Trung tâm dữ liệu thông tin hải quan tỉnh, thành phố sẽ tiếp nhận và xử lý dữ liệu. Các khâu kiểm tra, giám sát tại cửa khẩu được trợ giúp bằng máy móc, hạn chế việc kiểm hóa tràn lan.

Sau khi thực hiện thí điểm thành công ở Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh và Cục Hải quan thành phố Hải phòng, dự kiến đến năm 2008, hầu hết các cục hải quan trong nước sẽ thực hiện quy trình hải quan điện tử.

Với mục tiêu tin học hóa ngành Tài chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý, điều hành mạng lưới tài chính quốc gia, Bộ Tài chính và Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) cũng vừa ký kết hợp đồng cung cấp dịch vụ Dự án “Hạ tầng truyền thông ngành Tài chính”. Đây được coi là bước đi đột phá trong công cuộc phổ cập Chính phủ điện tử tại Việt Nam.

VNPT cùng các công ty thành viên cũng đã ký với các đơn vị trực thuộc là cục Tin học thống kê, Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước thông qua các hợp đồng nguyên tắc và hợp đồng chi tiết để triển khai dự án này. VNPT và các công ty thành viên sẽ cung cấp dịch vụ Mega WAN với việc thiết lập hơn 3.000 kênh IP VPN trên lên mạng NGN tại 600 huyện thuộc 64 tỉnh, thành phố; triển khai mạng trục tại các trung tâm miền, trung tâm tỉnh và các đơn vị cấp Trung ương cho Bộ Tài chính; cho thuê thiết bị đầu cuối và cung cấp cho Bộ Tài chính dịch vụ tích hợp mạng trục.

Trao đổi với các nhà báo bên lề lễ ký kết này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết: Bộ Tài chính đang tiến dần tới mục tiêu trở thành Bộ điện tử trong Chính phủ điện tử Việt Nam.

Vẫn còn không ít trở ngại

Theo một chuyên gia về công nghệ thông tin (xin được giấu tên) thì con đường đến Chính phủ điện tử ở Việt Nam sẽ còn rất gian nan bởi nhiều người chưa muốn có Chính phủ điện tử do lợi ích thiển cận của họ. Chẳng hạn như Chính phủ điện tử sẽ căn bản xoá bỏ cơ chế “xin-cho”, như thế một số cán bộ công chức sẽ mất đi nguồn thu nhập. Do vậy, chừng nào chưa thay đổi được cốt lõi của quy trình làm việc, chưa thay đổi được các thủ tục hành chính theo hướng tốt hơn thì chừng đó Chính phủ điện tử vẫn chưa thể ra đời được. Sự phức tạp về thủ tục hành chính hiện đang là mảnh đất màu mỡ cho một số người lợi dụng tư lợi. Do đó, mấu chốt của việc ra đời Chính phủ điện tử không phải là kỹ thuật vi tính, công nghệ thông tin mà là cải cách hành chính. Lực cản lớn nhất không nằm ở công nghệ hay tài chính, mà nằm ở chính vấn đề con người. Vì vậy, để đi đến được mục tiêu Chính phủ điện tử, ngay từ lúc này, cần phải đào tạo và đào tạo lại, bồi dưỡng kỹ năng cho các cán bộ, công chức, cách xử lý thông tin, văn bản, xử lý công việc… theo đúng nghĩa “điện tử”. Mặt khác cũng cần phải gấp rút đào tạo lại hệ thống quản trị nhân sự để họ thực sự hiểu nghề và hoạt động một cách chuyên nghiệp.

Chúng ta đã tốn khá nhiều tiền của để thực hiện đề án tin học hóa quản lý hành chính (Đề án 112) làm cơ sở cho việc thực hiện Chính phủ điện tử. Thế nhưng, hiệu quả mang lại không tương xứng. Mới đây, khi kiểm tra việc thực hiện đề án 112 tại Bình Dương, Đoàn giám sát Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã đánh giá: Còn rất nhiều sở, ngành chưa thực hiện Đề án tin học hóa quản lý hành chính, thậm chí còn chậm ứng dụng công nghệ thông tin thông thường, các đường truyền tư liệu còn rất hạn chế; chưa phổ biến thông tin hành chính lên mạng. Việc đào tạo cán bộ, nhất là lãnh đạo cấp tỉnh về quản lý hành chính bằng công nghệ thông tin... chưa đầy đủ.

Một trong những việc trọng tâm của Bộ Bưu chính-Viễn thông trong năm 2007, theo Bộ trưởng Đỗ Trung Tá là triển khai đề án Chính phủ điện tử phục vụ cho nhu cầu quản lý cũng như hiện đại hóa nền hành chính quốc gia.

Được biết, trong việc triển khai nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội năm 2007, Chính phủ đã xác định cải cách hành chính là khâu đột phá. Trong Nghị quyết số 03/2007/NQ-CP của Chính phủ ngày 19-1-2007 về những giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch kinh tế-xã hội và ngân sách nhà nước năm 2007, Chính phủ đã yêu cầu các Bộ quản lý chuyên ngành, UBND các cấp tiếp tục rà soát để loại bỏ ngay những giấy phép, quy định không còn phù hợp, đang gây ách tắc, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh. Xử lý nghiêm, thay thế ngay những người thiếu trách nhiệm hoặc cố tình gây phiền hà, chậm trễ trong việc cấp phép, giải quyết thủ tục đăng ký hoạt động, thực hiện các quy định về tài chính, thuế đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, trong việc giải quyết các thủ tục hành chính với dân. Đây sẽ là điều kiện rất thuận lợi để mục tiêu xây dựng Chính phủ điện tử của ta mau tới đích.

ĐỖ PHÚ THỌ