Ngày 26-1, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và tệ nạn ma túy, mại dâm đã tổ chức Hội nghị triển khai kế hoạch hoạt động năm 2007. Đồng chí Trương Vĩnh Trọng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng Chính phủ chủ trì Hội nghị. Các đại biểu thực sự lo lắng trước dấu hiệu lây lan ra cộng đồng của HIV/AIDS.

Phần lớn người nhiễm HIV là thanh niên

Tính đến ngày 31-12-2006, toàn quốc đã có 116.565 người nhiễm HIV, trong đó có 20.195 trường hợp đã chuyển thành bệnh nhân AIDS và 11.802 bệnh nhân đã tử vong do AIDS. Trong năm 2006, toàn quốc đã phát hiện thêm 12.454 trường hợp nhiễm HIV mới, trong đó có 2.906 bệnh nhân AIDS và 1.731 trường hợp bị tử vong do AIDS.

Như vậy, tốc độ lây nhiễm đã giảm hơn so với những năm trước, không có sự đột biến trong phân bố lượng người nhiễm tại các tỉnh. 10 tỉnh, thành phố có tỷ lệ người nhiễm HIV cao nhất nước là Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, Bà Rịa-Vũng Tàu, thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Cần Thơ, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn.

Hiện nay dịch đã có dấu hiệu lây lan ra cộng đồng. Một số tỉnh, thành phố xuất hiện những dấu hiệu đáng lo ngại về dịch trong thời gian tới như thành phố Hồ Chí Minh có một lượng lớn người nghiện ma tuý hồi gia. Tỷ lệ HIV trong nhóm này khá cao, nếu không có biện pháp can thiệp tích cực sẽ làm bùng phát dịch từ nhóm này ra cộng đồng dân cư. Nổi lên trong năm 2006 là tỉnh Sơn La, hiện đã phát hiện thêm hơn 3000 trường hợp nhiễm HIV trong số các đối tượng nghiện, nâng tổng số người nhiễm HIV của tỉnh lên hơn 5000 người.

Trong các trường hợp nhiễm HIV thì đối tượng tiêm chích chiếm tỷ lệ cao nhất với 51,68%, bệnh nhân lao chiếm 5,06%, gái mại dâm chiếm 2,57%… Đáng chú ý, tỷ lệ nam giới nhiễm HIV cao gấp 6 lần nữ giới (85,19% so với 14,54%). Đa phần người nhiễm HIV/AIDS ở lứa tuổi rất trẻ, trong đó tuổi từ 20 đến 39 chiếm 78,94%.

Nguyên nhân do tệ nạn ma túy, mại dâm ngày càng có xu hướng phức tạp. Số lượng người nghiện ma túy ngày càng gia tăng. Trong khi đó, hiểu biết về HIV còn ở mức độ thấp do vậy làm gia tăng lây nhiễm HIV/AIDS trong nhóm người nghiện chích ma túy, mại dâm và từ nhóm này ra cộng đồng. Sự đan xen các hình thái lây truyền như gái mại dâm có tiêm chích ma túy, nhóm nghiện chích ma túy có quan hệ tình dục với gái mại dâm và tỷ lệ sử dụng bao cao su còn ở mức độ thấp dẫn đến khó khăn cho công tác phòng, chống. Một nguyên nhân khác là do UBND các cấp ở một số địa phương ít quan tâm và chưa coi HIV là tệ nạn xã hội chưa chỉ đạo sâu sát, sự phối hợp liên ngành tại cơ sở quá mờ nhạt.

Ngân sách giúp điều trị như muối bỏ bể

Theo số liệu mà Bộ Y tế cung cấp, trung bình viện phí cho mỗi bệnh nhân HIV/AIDS là 500.000đ/ngày. Toàn quốc có 20.195 bệnh nhân. Như vậy, nếu các bệnh nhân này nằm viện thì mỗi ngày cần hơn 10 tỷ đồng, mỗi năm cần hơn 3.650 tỷ đồng. Trong khi đó dù đã rất cố gắng, ngân sách hoạt động đã được Chính phủ chi cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS năm 2006 là 82 tỷ đồng. Vì vậy, hiện các bệnh viện đang phải gánh chịu một khoản thất thu viện phí rất lớn do các bệnh nhân AIDS đều thuộc diện nghèo, không có khả năng chi trả viện phí. Số tiền rất lớn này các bệnh viện phải chịu. Hiện nay ngân sách mới chỉ được dùng để mua thuốc điều trị, còn tiền để xét nghiệm, tiền thù lao cho người theo dõi, điều trị chưa có. Do đó, tâm lý các bác sĩ không thích làm ở khu vực chăm sóc bệnh nhân AIDS do công việc nguy hiểm mà chế độ đãi ngộ lại chưa thỏa đáng.

Hiện việc can thiệp giảm tác hại của HIV/AIDS chưa được triển khai trên diện rộng do thiếu sự đồng thuận của các cấp. Đặc biệt là nhận thức của người dân đối với chương trình phân phát bơm kim tiêm sạch còn hạn chế, nguồn kinh phí thực hiện chủ yếu từ các dự án. Độ bao phủ của các chương trình còn hạn chế: 97% người nghiện chích ma túy tại Hà Nội không nhận được bơm kim tiêm miễn phí trong 6 tháng qua, con số này tại Cần Thơ là 88%, Đà Nẵng 97%, Quảng Ninh 88%. Chỉ 20-30% người nghiện tiếp cận với dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV tự nguyện. Các chương trình can thiệp hiện đang tập trung triển khai tại các địa bàn trọng điểm, dưới dạng thí điểm, chưa có khả năng nhân rộng. Nhiều người dân còn hiểu biết sai về HIV/AIDS (tỷ lệ trả lời sai về con đường lây truyền HIV của những người độ tuổi 15-24 là 17,4%). 21,7% người nhiễm HIV/AIDS sau khi “biết chuyện” vẫn tiếp tục quan hệ với gái mại dâm và chỉ 63,1% người trong số này sử dụng bao cao su.

Cần 350 tỷ đồng mỗi năm

Phát biểu tại hội nghị, Phó thủ tướng Trương Vĩnh Trọng nêu rõ, Đảng và Chính phủ luôn coi trọng và tập trung chỉ đạo quyết liệt nhiệm vụ phòng, chống “căn bệnh thế kỷ AIDS”, tệ nạn ma túy, mại dâm và các tệ nạn xã hội khác. Tuy nhiên, một số địa phương chưa thật sự quan tâm chỉ đạo sâu sát, kịp thời trước diễn biến phức tạp của đại dịch AIDS, sự tinh vi, xảo quyệt của các hành vi tàng trữ, mua bán, vận chuyển, sử dụng các chất ma túy cũng như hoạt động trá hình của tệ nạn mại dâm. Mặt khác, hệ thống bộ máy, cơ chế quản lý điều hành về công tác trên chưa đồng bộ, chưa huy động hết sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của các lực lượng xã hội và quần chúng nhân dân.

Ngoài biện pháp tăng cường giáo dục, truyền thông, theo đề nghị của Bộ Y tế, cần nâng mức đầu tư cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS lên 350 tỷ đồng mỗi năm thì mới bảo đảm thực hiện thành công Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Ngoài nguồn ngân sách Trung ương cấp, Bộ Y tế đề nghị các địa phương tăng cường đầu tư cho chương trình với mức ít nhất đạt 25% tổng ngân sách dành cho chương trình, tạo điều kiện, cơ sở vật chất cho trung tâm phòng, chống HIV/AIDS hoạt động.

QUANG PHƯƠNG