Kinh tế phát triển, đời sống người dân không ngừng cải thiện là điều đáng mừng ở làng Hạ Thái (xã Duyên Thái-Thường Tín-Hà Tây). Nhưng tất cả dân trong thôn hằng ngày, hằng giờ phải sống chung với bụi và ngửi mùi sơn mài. Đó chính là mặt trái của sự phát triển thiếu quy hoạch, coi thường việc gìn giữ môi trường.

Sản phẩm của làng nghề chủ yếu là bình hoa, tranh, đĩa… được làm từ gỗ, tre, thậm chí là gốm. Các sản phẩm đều có chung đặc điểm là được phun sơn và gắn các mảnh trai sau khi đã được mài. Theo người già trong làng kể lại, nghề làm sơn mài có từ cách đây 200 năm. Đến nay, sản phẩm của làng đã được thị trường trong nước cũng như thế giới ưa chuộng. Vì thế, cả thôn có 600/700 hộ tham gia làm nghề sơn mài.

Nhiều năm nay, các hộ dân chuyển sang dùng sơn Nhật Bản, Hàn Quốc pha dung môi bay hơi để giảm thời gian và chi phí sản xuất. Nhưng cũng từ đó, thứ sơn này gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của người dân trong xã, đặc biệt là trẻ nhỏ: “Có tới 90% các cháu trong trường mẫu giáo mắc bệnh về đường hô hấp và viêm họng”, cô Nguyễn Thị Kim Anh, giáo viên trường mầm non cho biết: Ngay sát nhà trẻ mẫu giáo là hai hộ làm nghề sơn mài và phun sơn, hằng ngày thải vào không gian bụi và mùi sơn gây ô nhiễm không khí và nước. “Chúng tôi sợ nhất những hôm trời ẩm bởi khi đó các hộ phun sơn nhiều hơn”-cô giáo bức xúc.

Ông Lê Hùng cũng khẳng định: “Môi trường nước và không khí ở Hạ Thái bị ô nhiễm tương đối lớn. Nước thải từ sơn và dầu được thải trực tiếp ra hệ thống tiêu thoát nước. Năm 2002, trạm y tế xã Duyên Thái khám sức khỏe cho 63 cháu thì có tới 80% các cháu bị viêm phổi, viêm phế quản trong khi tại các làng không có làng nghề tỷ lệ này chỉ khoảng 30%. Đối diện với trường mẫu giáo là ao làng. Đây là cái ao duy nhất còn lại nhưng nó cũng bị ô nhiễm nặng. Nước ao có màu xanh đen đặc khét mùi sơn mài do các hộ xả nước thải ra khi làm nghề”. “Đã mấy năm nay, chúng tôi không ai dám ăn cá ở trong ao này”, bà bán hàng nước gần ao cho biết. Được biết, trong thành phần của các dung môi pha sơn bị phát tán ra không khí đều có thành phần những ô-xít sắt (tạo màu đỏ), crôm kẽm (tạo màu vàng), crôm chì (vàng cam), axeton… Những chất này khi vào cơ thể có thể gây bệnh ung thư, giảm trí nhớ, giảm thị lực, đặc biệt là các bệnh liên quan đến đường hô hấp, viêm họng, viêm phế quản.

Cuối năm 2002, hệ thống xử lý bụi sơn và hơi dung môi đầu tiên được lắp đặt tại xưởng sơn mài Mỹ Thái nhưng chỉ sau một tuần nó đã phải ngừng hoạt động. Chị Nguyễn Thị Hồi, Chủ tịch hiệp hội làng nghề sơn mài Hạ Thái cho biết, tại một số xưởng đã lắp đặt hệ thống ống khói nhằm đẩy khí thải lên không trung. Tuy nhiên, việc này vẫn không thể hạn chế được tình trạng ô nhiễm môi trường. Bởi ống cao nhất là 8m cũng không phát tán được hơi dung môi độc hại ra khỏi Hạ Thái quá 4km.

Hiện nay, lãnh đạo UBND xã Duyên Thái đang cho quy hoạch một điểm làng nghề nhằm đưa một số hộ sản xuất lớn ra khỏi khu dân cư. Tuy nhiên, theo ông Lê Hùng, điểm làng nghề này cũng chỉ có thể đáp ứng một số hộ sản xuất lớn còn các hộ làm ăn nhỏ lẻ vẫn phải tập trung trong dân cư. Do đó, tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn không thể giải quyết triệt để.

PHẠM THÚY