Có hơn 1,4 triệu khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) đang thụ hưởng các chương trình tín dụng tại NHCSXH, với doanh số cho vay là 135.964 tỷ đồng, doanh số thu nợ là 86.061 tỷ đồng và tổng dư nợ đạt 49.617 tỷ đồng, chiếm 24,8% tổng dư nợ của NHCSXH.

100% xã, phường, thị trấn được tiếp cận vốn tín dụng chính sách

Đó là thông tin từ Hội thảo khoa học “Đánh giá hiệu quả các chương trình TDCS đối với đồng bào DTTS tại Việt Nam” do NHCSXH tổ chức ngày 25-9, tại Hà Nội. Dự hội thảo có các đồng chí: Trương Thị Mai, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Dân vận Trung ương; Lê Minh Hưng, Ủy viên Trung ương Đảng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam kiêm Chủ tịch Hội đồng quản trị NHCSXH; Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc. 

Những năm qua, dưới sự chỉ đạo của NHNN, NHCSXH đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ban, ngành và Ủy ban Dân tộc thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được Đảng và Nhà nước giao. Các chương trình TDCS xã hội từ NHCSXH được triển khai kịp thời, có hiệu quả, giúp đồng bào DTTS tại vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn nhanh chóng tiếp cận được nguồn vốn TDCS để đầu tư phát triển sản xuất, chăn nuôi, tạo việc làm, ổn định đời sống, vươn lên thoát nghèo, góp phần giảm nghèo bền vững. Vốn TDCS đã được đầu tư đến 100% xã, phường, thị trấn trên cả nước; trong đó, tập trung ưu tiên cho vay các xã vùng đồng bào DTTS, vùng đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, biên giới. 

leftcenterrightdel
Đồng vốn ưu đãi của Chính phủ đã được Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) chuyển trực tiếp đến bà con vùng cao xã Dế Xu Phình (huyện Mù Cang Chải, Yên Bái). Ảnh: MẠNH DŨNG.

Theo ông Dương Quyết Thắng, Tổng giám đốc NHCSXH, nguồn vốn TDCS xã hội đã giúp hơn 2 triệu hộ DTTS thoát nghèo, thu hút và tạo việc làm cho hơn 162.000 lao động (hơn 16.000 lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài); giúp hơn 211.000 học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn là con em hộ DTTS được vay vốn học tập; xây dựng hơn 1,3 triệu công trình nước sạch, vệ sinh môi trường nông thôn; xây dựng hơn 215.000 căn nhà ở... Vốn TDCS xã hội đã làm thay đổi căn bản nhận thức của đồng bào DTTS từ mặc cảm, tự ti, nay mạnh dạn vay vốn và làm ăn có hiệu quả; giúp đồng bào dần nâng cao chất lượng cuộc sống. Từ đó, cũng góp phần ngăn chặn tệ nạn cho vay nặng lãi ở vùng nông thôn, vùng DTTS... 

Chia sẻ về kinh nghiệm thoát nghèo nhờ TDCS xã hội, chị Triệu Thị Nga, dân tộc Dao ở thôn Nà Quang, xã Nông Hạ (Chợ Mới, Bắc Kạn) cho hay, trước đây gia đình chị thuộc diện hộ đói nghèo, không có công ăn việc làm ổn định. Mặc dù làm lụng vất vả quanh năm nhưng mỗi năm vẫn thiếu ăn 3-4 tháng, con đi học không có tiền mua sách vở. Nhờ nguồn vốn của NHCSXH, gia đình chị Nga đã mua được trâu, đầu tư vào trồng 6ha rừng keo và cho các con đi học đại học. Đến nay, kinh tế gia đình chị Nga ngày càng ổn định, đời sống được nâng cao và trả được nợ cho ngân hàng.

Nhu cầu vay vốn là rất lớn

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng như trên, các chương trình TDCS xã hội đối với đồng bào DTTS vẫn gặp phải khó khăn bởi nhiều nguyên nhân. Trước tiên, đối tượng vay vốn là hộ đồng bào DTTS thường sinh sống tại những nơi địa hình chia cắt, cách xa trung tâm kinh tế, giao thông đi lại khó khăn, cơ sở hạ tầng còn thiếu. Bên cạnh đó, hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân gặp nhiều trở ngại, chi phí sản xuất cao, lợi nhuận thấp, chưa phát huy tối đa hiệu quả vốn TDCS xã hội trong khu vực. Chất lượng tín dụng chưa đồng đều và chưa cao so với yêu cầu, tỷ lệ nợ quá hạn của các chương trình tín dụng mà hộ đồng bào DTTS đang dư nợ của một số khu vực còn cao hơn mức bình quân chung của NHCSXH.

Như vậy, mặc dù cùng quy trình quản lý tín dụng, sự khác biệt nhiều về chất lượng tín dụng này cần được kiểm tra và đánh giá cẩn trọng để xác định nguyên nhân và xử lý ngay, tránh tình trạng “lây lan” nợ xấu, đặc biệt với các khách hàng là đồng bào DTTS. Một số nơi, việc bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương các cấp chuyển sang NHCSXH hằng năm để cho vay các đối tượng chính sách trên địa bàn còn hạn chế, chưa đáp ứng được kịp thời nhu cầu vốn của hộ DTTS.

Đánh giá về hiệu quả của chương trình TDCS xã hội, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến cho rằng, cơ chế cho hộ gia đình cá nhân vay như hiện nay là rất tốt nhưng cần có chính sách thích hợp để khai thác tiềm năng, lợi thế so sánh của vùng DTTS và miền núi, tạo sản phẩm hàng hóa theo chuỗi giá trị (tiếp cận với nhu cầu của thị trường)... Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến đề nghị NHCSXH phối hợp với Ủy ban Dân tộc đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu cho các hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp khởi sự kinh doanh ở vùng DTTS và miền núi vay TDCS với cơ chế đặc thù về thủ tục, mức vốn, lãi suất phù hợp đủ sức hấp dẫn để phát huy hiệu quả và xung lực mới thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội vùng DTTS và miền núi. 

Góp phần đẩy lùi tín dụng đen

Tại hội thảo, Trưởng ban Dân vận Trung ương Trương Thị Mai yêu cầu NHCSXH tiếp tục nâng cao chất lượng tín dụng, gắn với việc cải thiện, nâng cao đời sống của người dân và các yếu tố hỗ trợ như tư vấn, chuyển giao... "Nếu chỉ cho vay đơn thuần thì khó có khả năng cải thiện, thay đổi sinh kế mà không gắn với thị trường thì cũng khó khăn. Chất lượng chính sách tín dụng phải hướng đến chất lượng cuộc sống và thoát nghèo có tính bền vững hơn. Nếu chúng ta giải quyết cuộc sống của đồng bào DTTS tốt hơn thì đó chính là giải quyết câu chuyện về mục tiêu công bằng xã hội. Qua đó, nâng cao tính bền vững trong chính sách giảm nghèo, đặc biệt là đối với giảm nghèo đa chiều. Tập trung nguồn lực, nâng cao hiệu quả chính sách tín dụng xã hội, tín dụng tiêu dùng để chấm dứt triệt để tình trạng tín dụng đen", đồng chí Trương Thị Mai nhấn mạnh.

Nhằm hoàn thiện chương trình TDCS xã hội đối với đồng bào DTTS tại Việt Nam, PGS, TS Lê Thanh Tâm, Trưởng Bộ môn Ngân hàng Thương mại (Viện Ngân hàng Tài chính-Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) đưa ra một số khuyến nghị: Đầu tiên là NHCSXH cần tối ưu hóa, kết hợp chặt chẽ hơn với các tổ chức chính trị-xã hội, UBND cấp xã, các trưởng thôn, bản… cùng vào cuộc giám sát việc sử dụng vốn của hộ DTTS, bảo đảm người dân sử dụng vốn đúng mục đích và có các biện pháp xử lý hợp lý, phù hợp. Tuyên truyền các chương trình TDCS để các khách hàng hiện tại cũng như khách hàng tiềm năng biết, tiếp cận với nguồn TDCS xã hội. Từ đó tránh việc để các đối tượng xấu lợi dụng cho vay nặng lãi; tăng cường hiệu lực, hiệu quả của chương trình này tại các vùng sâu, vùng xa, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là các cán bộ tín dụng trực tiếp làm việc tại các vùng DTTS. Khuyến khích việc chia sẻ, trao đổi trực tiếp giữa cán bộ tín dụng với người dân, có thể tăng cường sử dụng cán bộ tín dụng là người trực tiếp tại địa phương đó; ưu tiên ứng viên là người DTTS hoặc biết ngôn ngữ địa phương...

NGUYỄN ANH VIỆT