Theo báo cáo của Văn phòng Quốc gia giảm nghèo, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), đến cuối năm 2018, tỷ lệ hộ nghèo bình quân cả nước giảm còn khoảng 5,35% (giảm 1,35% so với cuối năm 2017). Đặc biệt, năm 2018, bình quân tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm còn dưới 35% (giảm khoảng 5% so với cuối năm 2017). Bình quân tỷ lệ hộ nghèo ở các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo, các xã biên giới, xã an toàn khu vùng dân tộc và miền núi giảm khoảng 3-4% so với năm 2017.

Ông Võ Văn Bảy, Vụ trưởng, Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình 135, Ủy ban Dân tộc, cho biết: “Đã có 8/64 huyện thoát nghèo theo Nghị quyết 30a; 14 huyện hưởng cơ chế theo Nghị quyết 30a thoát khỏi tình trạng khó khăn. Ước tính đến cuối năm 2018, tỷ lệ nghèo cả nước còn dưới 6%. Dự kiến hộ nghèo dân tộc thiểu số (DTTS) giảm 3,06% so với cuối năm 2017”. Thực tế báo cáo của Chính phủ về kết quả hai năm (2017 và 2018) thực hiện Nghị quyết số 76/2014/QH13 về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020 cũng cho thấy, tình trạng tái nghèo được kiềm chế và có xu hướng giảm tích cực; tỷ lệ tái nghèo trung bình cả nước giảm từ 0,13% (năm 2016) xuống 0,1% (năm 2017). Đặc biệt, có 10 tỉnh, thành phố duy trì được tình trạng không tái nghèo.

Gia đình anh Vàng Văn Lưu (thứ hai, từ trái sang), thôn Nà Sát (Thanh Thủy, Vị Xuyên, Hà Giang) đã thoát nghèo từ sự hướng dẫn canh tác của Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 313 (Quân khu 2). Ảnh: HÀ MY

Có thể thấy trong năm qua, lĩnh vực giảm nghèo đã đạt một số thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, công tác giảm nghèo vẫn đứng trước không ít khó khăn, thách thức. Ông Võ Văn Bảy cho biết thêm: “Sự bất cập, chênh lệch giảm nghèo giữa các vùng, đặc biệt đối với đồng bào DTTS thể hiện rất rõ. Đây là một trong những vấn đề mà các bộ, ngành vô cùng trăn trở, đặc biệt là đối với Ủy ban Dân tộc. Việc giảm nghèo của cả nước đã đạt một số thành tựu lớn, tuy nhiên số hộ nghèo còn lại tập trung ở vùng đồng bào DTTS”.

Ở góc độ khác, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng: "Vẫn còn hiện tượng một số hộ đã thoát nghèo nhưng vẫn được xác nhận là hộ nghèo khiến nhiều người dân thắc mắc. Điều này thể hiện sự không dân chủ, công bằng. Do vậy, quá trình xóa đói giảm nghèo và giảm nghèo bền vững phải tạo sự đồng thuận trong xã hội, tạo sự đoàn kết, thương yêu chia sẻ".

Không thể phủ nhận nguồn lực dành cho công tác giảm nghèo còn hạn chế, chính sách dàn trải, một số người dân chưa thực sự muốn vươn lên thoát nghèo… là những nhân tố khiến công tác giảm nghèo chưa thực sự bứt phá trong những năm gần đây. Song thực tế từ các vùng lõi nghèo, huyện khó khăn cho thấy, người dân địa phương nơi đây hầu như không có nghề phụ, không có việc làm ổn định. Cuộc sống mưu sinh chỉ quanh quẩn dựa vào trồng trọt, chăn nuôi tự cung, tự cấp. Nhà nào vươn lên thoát nghèo chủ yếu nhờ có người đi làm ăn xa. Nhà nào không có nguồn lao động trẻ, khỏe thì dù hằng năm có nhận hỗ trợ vẫn không thể vươn lên thoát nghèo.

Theo báo cáo của Ủy ban Dân tộc, hiện số lao động người DTTS được đào tạo nghề còn thấp (chủ yếu thuộc hộ nghèo, hộ bị thu hồi đất nông nghiệp), số được đào tạo chỉ chiếm 14% trong tổng số người DTTS trong độ tuổi lao động và chủ yếu học nghề ngắn hạn. Theo ông Võ Văn Bảy, mạng lưới giáo dục nghề nghiệp ở vùng DTTS và miền núi còn mỏng, một số nơi cách tổ chức lớp học chưa phù hợp với tập quán sản xuất, văn hóa và địa bàn nên không thu hút được người dân. Nhiều địa phương chưa chú trọng công tác tuyên truyền, tư vấn, vận động người DTTS học nghề, hỗ trợ tìm kiếm việc làm, hướng dẫn vay vốn sau đào tạo và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm, do đó tình trạng thiếu việc làm của thanh niên DTTS đang là vấn đề bức xúc, tỷ lệ thất nghiệp là 5,76% (cao gấp hơn 2 lần so với tỷ lệ thất nghiệp của cả nước là 2,34%).

Năm 2019, Bộ LĐ-TB&XH đặt mục tiêu phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo cả nước bình quân 1-1,5%/năm. Riêng các huyện nghèo, xã nghèo giảm 4%/năm; hộ nghèo là người DTTS giảm 3-4% theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều giai đoạn 2016-2020. Cải thiện sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo, bảo đảm thu nhập của hộ nghèo cả nước cuối năm 2020 tăng lên 1,5% lần so với cuối năm 2015… Để đạt được mục tiêu này, theo các chuyên gia, bên cạnh những giải pháp, như thiết kế lại chính sách, tạo nguồn lực cho người dân vươn lên thoát nghèo thì tạo việc làm tại chỗ cần được xem là nhiệm vụ trong phát triển kinh tế-xã hội của mỗi địa phương.

LAN HƯƠNG