Theo đó, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế được đề xuất là 15,5 triệu đồng/tháng, thay cho mức 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng lên 6,2 triệu đồng. So với mức 11 triệu đồng được áp dụng từ năm 2020 đến nay, quy định mới phản ánh sự lắng nghe và điều chỉnh kịp thời nhằm xóa bỏ sự bất hợp lý, giảm áp lực cho NLĐ trong bối cảnh giá cả, chi phí sinh hoạt tăng. Chỉ trong vài năm qua, chi phí sinh hoạt, đặc biệt ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh đã tăng hơn nhiều. Giá cả hàng hóa, dịch vụ, tiền thuê nhà, học phí... đều tăng, khiến mức 11 triệu đồng không còn đủ để trang trải cho những nhu cầu thiết yếu của một cá nhân. Nếu không điều chỉnh, chính sách thuế sẽ mất đi tính công bằng, vô tình đánh thuế vào một phần thu nhập mà NLĐ phải dùng để đáp ứng nhu cầu sống tối thiểu.

Công nhân làm việc tại Công ty Cổ phần PRIME Phổ Yên (Thái Nguyên). Ảnh: NGUYỄN HUYỀN 

Dự thảo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ được xem xét, nếu thông qua sẽ áp dụng cho kỳ tính thuế năm 2026. Theo tôi, lộ trình này là không phù hợp và thiếu tính cấp bách. Nếu năm 2026 mới áp dụng mức mới thì người nộp thuế sẽ phải chịu thêm ít nhất một kỳ tính thuế với mức thuế không còn phù hợp thực tiễn. Việc áp dụng mức giảm trừ mới ngay từ kỳ tính thuế năm 2025 là cần thiết. Một chính sách thuế hiệu quả phải có tính kịp thời. Trong bối cảnh kinh tế có những khó khăn, lạm phát tăng, một chính sách hỗ trợ kịp thời như tăng mức giảm trừ gia cảnh sẽ giúp người dân có thể có tích lũy sau nộp thuế, kích thích tiêu dùng và gián tiếp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

Một số ý kiến cho rằng việc áp dụng mức giảm trừ mới ngay từ kỳ tính thuế năm 2025 là không khả thi về mặt pháp lý. Tuy nhiên, theo tôi, điều này là hoàn toàn có thể. Tại khoản 1, Điều 55 Luật Ban hành văn bản quy định pháp luật 2025 ghi rõ: “Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội thì văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Trung ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mới được quy định hiệu lực trở về trước”.

Như vậy, trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội thì văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Trung ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ được quy định hiệu lực trở về trước. Việc áp dụng chính sách hồi tố là cần thiết trong trường hợp này, đặc biệt là khi chính sách liên quan đến an sinh xã hội và quyền lợi của người dân. Việc áp dụng mức mới ngay từ kỳ tính thuế năm 2025 không chỉ đúng quy định pháp luật mà còn thể hiện sự chủ động, linh hoạt và thấu hiểu của cơ quan quản lý.

Bên cạnh vấn đề thời điểm áp dụng, việc xác định mức giảm trừ gia cảnh cũng là một câu hỏi lớn. Cơ sở để tính toán mức 15,5 triệu đồng và 6,2 triệu đồng liệu đã thực sự phù hợp với chi phí sinh hoạt thực tế của người dân, đặc biệt ở các thành phố lớn hay chưa? Theo Bộ Tài chính, mức giảm trừ này được xây dựng trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng (CPI) từ năm 2021 đến 2025 có thể đạt 21,24%. Tuy nhiên, CPI của Việt Nam gồm 752 mặt hàng, trong đó có các loại thiết yếu như thực phẩm, đồ uống, nhà ở, giáo dục, di chuyển, y tế... Nhưng thực tế chi phí sống của người dân thường liên quan mật thiết với số ít nhóm hàng hóa đáp ứng nhu cầu cơ bản như ăn, mặc, ở... Các mặt hàng này đã tăng rất mạnh 5 năm qua, chẳng hạn giá gạo tăng thêm gần 40%, thịt lợn hơn 60%, nhà chung cư hơn 50%. Do đó, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế nên tăng tương ứng 50%, lên 16,5 triệu đồng/tháng, người phụ thuộc lên 6,6 triệu đồng/tháng. Mức này cũng tạo sự ổn định theo thời gian sau điều chỉnh, thay vì vừa áp dụng đã bị coi là lạc hậu.

Tôi tin rằng việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh là một chính sách cần thiết và nhân văn, thể hiện sự thấu hiểu của cơ quan quản lý trước những biến động của đời sống. Tuy nhiên, nếu chậm trễ trong việc áp dụng, chính sách này sẽ không phát huy hết ý nghĩa của nó, vô hình trung tiếp tục tạo ra gánh nặng tài chính không đáng có cho NLĐ. Bên cạnh đó, để bảo đảm tính công bằng, mức giảm trừ gia cảnh cần được tính toán dựa trên những số liệu sát với thực tế đời sống hơn, có thể tham khảo từ chi phí sống tối thiểu của các thành phố lớn hoặc dựa trên chỉ số lạm phát, chi phí sinh hoạt được công bố hằng năm. 

Luật sư TRẦN HỒNG TÌNH, Giám đốc Công ty Luật TNHH Đức Trí An

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Xã hội xem các tin, bài liên quan