    |
 |
|
Người khuyết tật làm tranh ghép bằng vụn vải tại hợp tác xã Vụn Art (Hà Đông, Hà Nội). |
Tới Trung tâm bảo tồn lụa ở làng lụa Vạn Phúc (Hà Đông, Hà Nội), gian hàng gắn biển Vụn Art thu hút chúng tôi với các bức tranh làm từ vải lụa vụn với màu sắc tươi tắn, rực rỡ, hình ảnh đa dạng. Đặc biệt hơn, những lao động làm ra sản phẩm trên hầu hết đều là NKT. Qua đôi bàn tay khéo léo và sự nỗ lực vượt lên chính mình của NKT, những mảnh vụn vải trở thành tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa Việt. Vụn Art là hợp tác xã cung cấp sản phẩm thủ công mỹ nghệ của NKT, do anh Lê Việt Cường, Chủ tịch Hội NKT quận Hà Đông sáng lập. Chia sẻ về quyết định thành lập Vụn Art, anh Cường cho biết: “Chúng tôi là NKT và chúng tôi cũng là người khác biệt. Mục đích thành lập Vụn Art xuất phát từ việc thương mại hóa sản phẩm để tạo ra các giá trị việc làm bền vững cho NKT”. Là một NKT dạng nhẹ, anh Cường nhận thấy hầu hết sản phẩm do NKT làm ra đều bị gắn với hình ảnh chất lượng thấp và đa số mọi người mua vì ủng hộ. Chính vì vậy, với quyết tâm thay đổi điều đó, anh Cường đặt ra mục tiêu khi thành lập hợp tác xã phải phát triển được nghề cho NKT và tạo ra sản phẩm có tính cạnh tranh. Để đa dạng hóa sản phẩm và tận dụng nguồn vải vụn từ làng lụa Vạn Phúc, Vụn Art sáng tạo thêm nhiều sản phẩm mới, như: Bưu thiếp vải, túi vải... đồng thời trở thành điểm thu hút các bạn trẻ, học sinh, sinh viên, khách du lịch. Ngoài công việc trên xưởng, anh Cường cũng tổ chức các hoạt động ngoại khóa và học chữ cho lao động NKT.
Với mong muốn cải thiện khả năng di chuyển cho NKT, anh Lê Hữu Tích, một NKT chi dưới đã sáng tạo ra sản phẩm đầu kéo xe lăn đầu tiên tại Việt Nam mang thương hiệu Etic. Từ năm 2015 đến nay, gần 1.000 đầu kéo xe lăn chạy điện được đem ra thị trường. Etic sản xuất và phân phối đầu kéo riêng biệt, có thể dễ dàng tháo lắp với xe lăn. Đầu kéo gọn nhẹ, trang bị pin dự phòng giúp NKT di chuyển đường dài. Tại xưởng lắp ráp của Etic, 6/8 lao động là NKT, họ hoàn toàn có thể tự mình sửa chữa, gia công chi tiết mà không cần tới sự trợ giúp của người khác. Trong tương lai, Etic tiếp tục xây dựng mô hình chuỗi sản phẩm đầu kéo xe lăn với nhiều tính năng hơn, tăng cường tiếp cận cho NKT và người cao tuổi.
Nhận định về mô hình hoạt động của các doanh nghiệp khởi nghiệp do NKT thành lập, trợ lý đại diện quốc gia Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), bà Catherine Phương cho rằng: "NKT không cần từ thiện, thay vào đó, họ cần những sản phẩm mới, những dịch vụ mới để phục vụ cuộc sống hằng ngày. Thực tế cho thấy, tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp không đơn thuần chỉ hoạt động vì lợi nhuận, thay vào đó, họ tích cực tìm các giải pháp hỗ trợ NKT. Nhóm doanh nghiệp này là nhân tố quan trọng giúp Việt Nam hoàn thiện những mục tiêu phát triển bền vững 2030".
Đồng tình với quan điểm trên, bà Võ Thị Hoàng Yến, Phó giám đốc Liên hiệp Hội NKT Việt Nam chia sẻ: “Với những ý tưởng khởi nghiệp, ý tưởng công nghệ, cộng đồng NKT sẽ không bị bỏ lại phía sau. Ngược lại, họ có cơ hội để phát triển hết khả năng của mình, hòa nhập vào xã hội và trở thành những người đóng góp cho xã hội”.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp do NKT làm chủ cũng gặp phải không ít rào cản trong quá trình vận hành. Cụ thể là khó khăn trong việc đào tạo nghề cho NKT, năng lực quản trị kinh doanh còn hạn chế. Đặc biệt, thiếu nguồn lực về vốn và nhân lực lao động cũng như công nghệ sản xuất.
Để có thêm nguồn vốn duy trì hoạt động, các doanh nghiệp sử dụng lao động là NKT thường kêu gọi vốn từ các tổ chức, diễn đàn hoặc tham dự các cuộc thi, như: Thử thách SDG Việt Nam (cuộc thi khởi nghiệp về giải pháp cho NKT). Tuy nhiên, đó chỉ là giải pháp ngắn hạn. Về lâu dài, nhóm doanh nghiệp này đều nhận định chung rằng, cơ quan chức năng cần xem xét, bố trí nguồn vốn dành riêng cho vay ưu đãi đối với NKT và các doanh nghiệp sử dụng lao động là NKT. Cơ chế liên quan đến đầu ra cho sản phẩm của nhóm doanh nghiệp này cần được quan tâm và giải quyết; các quy định liên quan đến thuế cũng cần được điều chỉnh phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là tính đặc thù của NKT khi tham gia vào môi trường kinh doanh.
Bài và ảnh: KHÁNH LINH