Những con số đáng suy nghĩ       

Tại diễn đàn, Cục trưởng Cục Báo chí Lưu Đình Phúc cho biết, năm 2018, số lượng phát hành và quảng cáo của báo in tiếp tục giảm, ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn thu của các cơ quan báo chí này. Thị phần quảng cáo trực tuyến ở Việt Nam có tỷ lệ khoảng 70/30, trong đó gần 70% thị phần thuộc về công ty nước ngoài, như Facebook, Google... Chỉ trong 10 năm, chúng ta mất khoảng 50% thị phần quảng cáo. Hiện nay, các kênh quảng cáo số, đặc biệt là Facebook, Google... chiếm đa số chi phí quảng cáo của doanh nghiệp. Vì vậy, nguồn thu của báo chí nói chung sẽ ngày một thu nhỏ lại đến mức các báo không còn nguồn thu. Nhiều tờ báo có nguy cơ phải tự giải thể hoặc thu hẹp. Số khác buộc phải xoay xở bằng những hoạt động ngoài mặt báo, như tổ chức sự kiện, sản xuất nội dung cho Google, Facebook... và vì thế dẫn đến không ít cơ quan báo chí lại “câu view” với việc triệt để khai thác, tăng tần suất các thông tin tầm phào như một giải pháp kinh tế, cùng với những hành vi tiêu cực khác.

leftcenterrightdel
 Diễn đàn với chủ đề "Báo chí và Công nghệ" được Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) tổ chức gần đây đã “gãi đúng chỗ ngứa” của nhiều tờ báo.

Trong báo chí truyền thống có một nguyên tắc: "Nội dung là vua" (Content is King). Để thực hiện nguyên tắc đó, các nhà báo phải “lao tâm khổ tứ”, bất chấp vất vả, khó khăn, nguy hiểm để viết ra những bài báo có nội dung hay phục vụ độc giả. Trong khi đó, những nhà lập trình, chỉ với một vài thuật toán đã tạo ra được chương trình ứng dụng biến tất cả những nội dung ấy là của mình. Có con số thống kê với phần mềm đọc báo của một tờ báo có thể mang lại thu nhập 144.000USD/năm cho một triệu lượt tải ứng dụng (download) và quan trọng hơn đó là “thu nhập bền vững” năm này qua năm khác dành cho nhà lập trình mà không cần có thêm bất cứ sự sáng tạo nào. Có nhà báo ví von một cách hài hước rằng: “Nếu nội dung là vua thì “vị vua” ấy trong kỷ nguyên số lại “chót” có quá nhiều "nữ hoàng" và đa phần đều là những kẻ tham lam, ăn bám”.

Trong thực tế, hiện tại có rất nhiều phần mềm “quét” thông tin trên các tờ báo và bằng cách đó thông qua những ứng dụng này, các nhà lập trình đã “ăn trên lưng” người làm báo. Điều đó thật bất công!

Để công nghệ thành “người vợ đảm”

Diễn đàn đã thu hút hơn 200 đại biểu đến từ các cơ quan báo chí, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, báo chí, truyền thông, marketing, quảng cáo... Các đại biểu đã trình bày nhiều tham luận về xu hướng và ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực báo chí, truyền thông. Trong đó đáng chú ý có bài phát biểu của Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng, khẳng định công nghệ số là lĩnh vực có nhiều ảnh hưởng đến báo chí và truyền thông. Tuy nhiên vào thời điểm hiện tại, báo chí đang ở vị trí đuổi theo công nghệ. Trước những thách thức khác nhau của nhu cầu đổi mới công nghệ, nhiều cơ quan báo chí đã lỗi hẹn, bỏ cuộc hoặc chưa từng bắt đầu áp dụng, đổi mới công nghệ.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, với công nghệ kỹ thuật số hiện đại, báo chí sẽ tiếp cận được những kho dữ liệu quan trọng, kho báu tri thức nhưng ai mới là người được hưởng lợi từ công nghệ? Tất nhiên phải là những nhà báo, người tạo ra nội dung cho các bài báo. Bộ trưởng cam kết, Việt Nam có nhiều công ty công nghệ số mạnh sẽ cung cấp hạ tầng viễn thông, hạ tầng công nghệ thông tin, hạ tầng ứng dụng cho báo chí. Để hiện thực hóa những bước đi ngay tại diễn đàn, đại diện Cục Báo chí, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) đã cùng Tập đoàn Vinamilk ký kết bản ghi nhớ dự án "Phát triển Báo chí Việt Nam giai đoạn 2020-2024". Mục tiêu của dự án là hỗ trợ sự phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam, hòa nhập với sự phát triển của báo chí thế giới, góp phần thực hiện tốt vai trò trong việc xây dựng khát vọng về một Việt Nam hùng cường và vươn cao hơn nữa.

Một số công ty đã cam kết đồng hành cùng báo chí trong tiến trình chuyển đổi số, đó là Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel), Công ty Cổ phần Tập đoàn công nghệ CMC, Yeah1. Đặc biệt, Viettel và CMC sẽ có đội ngũ chuyên biệt phát triển hạ tầng và ứng dụng cho báo chí. Các doanh nghiệp viễn thông vừa qua đã có sự hỗ trợ thiết thực với báo chí, về kết nối và hỗ trợ dịch vụ lưu trữ trực tuyến (hosting) cho báo điện tử. Đây là lần đầu tiên các doanh nghiệp viễn thông và công nghệ thông tin Việt Nam chung tay hỗ trợ báo chí nước nhà. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng kỳ vọng: "Công nghệ số sẽ thay đổi báo chí và ảnh hưởng đến báo chí trong một chặng đường dài. Nhưng chúng ta có niềm tin vững chắc rằng, công nghệ số sẽ giúp cho báo chí thực hiện sứ mạng của mình tốt hơn". Với những cam kết này, trong tương lai gần, những nhà lập trình sẽ phải chia lại lợi nhuận cho các cơ quan báo chí. Sự bất công sẽ phải chấm dứt.

Một nội dung cũng rất quan trọng khác được trình bày tại diễn đàn, đó là nắm bắt xu hướng của báo chí hiện đại. Theo đó, nhiều nước đã ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong truyền thông hiện đại. Cụ thể đó là những phần mềm chuyển đổi từ báo in, báo điện tử sang báo nói; những công nghệ kích hoạt các phần mềm bằng giọng nói cùng những nguy cơ và thách thức từ an ninh mạng. Tất cả gợi ra nhiều ý tưởng làm báo mới trong không gian mạng của kỷ nguyên kỹ thuật số 4.0.

Bài và ảnh: ĐÔNG ANH