Thông tin bị bóp méo từ một ca phẫu thuật ở Tuyên Quang

Ngày 1-8-2019, trang Facebook Bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang đăng tải thông tin “Phẫu thuật thành công khối u xơ tử cung khổng lồ nặng hơn 2kg”. Thông tin cho biết, Khoa Phụ sản và khoa Phẫu thuật – Gây mê hồi sức của Bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang vừa phối hợp phẫu thuật thành công khối u xơ tử cung nặng hơn 2kg cho bệnh nhân Nguyễn Thị H, 47 tuổi, trú tại TP Tuyên Quang.

Bệnh nhân H cho biết: Cách đây khoảng 2 năm, bệnh nhân thấy đau bụng, đã đi khám và phát hiện có 1 khối u nhỏ bằng quả trứng gà, nên để theo dõi thêm. Khoảng 1 năm trước đến nay, bệnh nhân bắt đầu uống khoảng 350ml nước mầm đậu nành mỗi ngày và thường xuyên ăn các thức ăn từ đậu nành (như đậu phụ…), gần đây, để ý thấy bụng dưới nổi khối u to, nên ngày 18-7, bệnh nhân đã đến Bệnh viện đa khoa tỉnh để khám lại, kết quả siêu âm cho thấy khối u có kích thước 88x145x147mm… 

Ca phẫu thuật một phụ nữ cắt khối u ở Tuyên Quang.

Trong bài viết có trích đăng ý kiến của Bác sĩ CKI Phạm Thị Lan Hương, Trưởng khoa Phụ sản, Bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang cho biết, nguyên nhân phụ nữ bị u xơ tử cung hiện nay vẫn chưa rõ, nhưng nhiều chuyên gia giả thuyết do cường nội tiết tố nữ estrogen (estrogen tiết ra nhiều và hoạt động mạnh). Với giả thuyết u xơ là do cường estrogen, u xơ tử cung sẽ không phát triển khi phụ nữ mãn kinh (cơ thể bị suy giảm thậm chí không tiết ra estrogen nữa). Từ đó, có quan điểm cho rằng nên tránh xa những yếu tố làm gia tăng sự hiện diện estrogen trong cơ thể người phụ nữ có u xơ tử cung, trong đó có đậu nành, vì nó có nhiều phytoestrogen, một hợp chất có các đặc tính tương tự estrogen. Việc uống sữa đậu nành có tác dụng rất tốt cho sức khỏe của các chị em phụ nữ. Tuy nhiên, đối với người bệnh có u xơ tử cung thì nên uống mầm đậu nành với liều lượng phù hợp, không nên ăn hoặc uống quá nhiều chế phẩm từ đậu nành mỗi ngày. Bởi chất estrogen thực vật có trong đậu nành có thể làm tăng kích thước của khối u lên to hơn khiến cho bệnh càng trở nên nghiêm trọng, sẽ không tốt cho sức khỏe của bệnh nhân” (hết trích).

Từ nội dung thông tin trên, từ ngày 2-8-2019 đến nay, rất nhiều tờ báo vội vã đưa thông tin với nội dung quy kết, thổi phồng nguy cơ làm tăng khối u xơ tử cung là uống nước mầm đậu nành. Theo thống kê của một số đơn vị sản xuất kinh doanh các sản phẩm liên quan tới đậu nành, có hàng loạt bài báo rút tít giật gân gây hoang mang dư luận như: “U xơ tử cung từ bé tý 'lớn' bằng quả bưởi vì ăn nhiều đậu nành”; “Uống 350ml nước mầm đậu nành mỗi ngày để chữa u xơ, không ngờ khối u lên đến 2kg”; “U xơ tử cung lớn nhanh như thổi vì uống nhiều mầm đậu nành”; “U xơ tử cung "lớn nhanh như thổi" vì uống mầm đậu nành”; “Uống mầm đậu nành diệt u xơ, khối u vẫn ngày càng to”; “Người phụ nữ có khối u "khổng lồ" do uống quá nhiều nước mầm đậu nành”; “Chữa u xơ tử cung bằng nước mầm đậu nành bệnh nhân nữ giật mình khi biết khối u to nhanh bất thường”; “Dùng đậu nành mỗi ngày, khối u xơ tử cung bé như quả trứng gà bỗng tăng lên 2kg sau 1 năm”; “U xơ tử cung phát triển nhanh, nặng 2kg nghi do nước mầm đậu nành mỗi ngày”…

Trong công văn gửi Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông ngay sau khi xảy ra sự việc, một đơn vị sản xuất kinh doanh đặt dấu hỏi có sự nghi vấn tái diễn một chiêu trò truyền thông bẩn để thổi phồng nguy cơ các sản phẩm từ đậu nành, tinh chất đậu nành, gây hoang mang dư luận. Chiêu trò này từng xảy ra nhiều lần và có đơn vị vi phạm đã bị các cơ quan chức năng xử lý nhưng đến nay có nguy cơ tái diễn.

Tháng 5-2018 vừa qua, một tờ báo điện tử từng đăng tới 8 bài với nội dung cảnh báo về tác hại của tinh chất mầm đậu nành”, mục đích nhằm vào một số sản phẩm làm đẹp có nguồn gốc nguyên liệu từ tinh chất đậu nành…Song tiếc thay,  những thông tin trên được xào nấu từ một trang web đăng bản dịch 3 bài báo nghiên cứu khoa học trên website của Cục Quản lý Dược và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) cách đây 3 năm với nhiều phân tích đa chiều về vấn đề này nhưng đã bị người viết chủ yếu cắt ghép thông tin thổi phồng nguy cơ không đúng thực tế. Thông tin trên đã gây hoang mang, lo lắng cho một số khách hàng của công ty và nhiều nông dân trồng đậu nành ở các địa phương.

Trước đó, cách đây 3 năm, từng xuất hiện thông tin tương tự trên báo chí và mạng xã hội về việc sử dụng đậu nành, hay những sản phẩm từ đậu nành có khả năng mắc bệnh ung thư, làm tăng kích thước khối u, chống chỉ định với trường hợp có u xơ, u nang, u tuyến giáp...

Nhưng ngay sau đó, các nhà khoa học trong nước và thế giới đã có nhiều ý kiến về vấn đề này, được hàng chục cơ quan báo chí đăng tải như Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo Công an nhân dân, Vnexpress.net, Báo An ninh thủ đô, Báo Pháp luật Việt Nam…Các bài báo đều khẳng định đó là những thông tin không có cơ sở khoa học. Báo chí đã đăng tải ý kiến tại một số hội thảo khoa học, rất nhiều chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực dinh dưỡng, nội tiết và ung bướu đều đã lên tiếng phản bác thông tin sai sự thật về đậu nành.

Các nhà khoa học khẳng định không có cơ sở nói đậu nành gây ung thư

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Bá Đức, nguyên Giám đốc Bệnh viện K Trung ương khẳng định: Đậu nành là một trong nhiều thực phẩm chứa “kích thích tố nữ” estrogen. Gọi là “kích thích tố nữ” vì estrogen là một yếu tố hóa học chi phối sự phát triển sinh dục của phụ nữ. Trong thời kỳ còn khả năng sinh sản, estrogen là một kích thích tố quan trọng đóng vai trò điều hòa các hoạt động sinh học của cơ thể, kể cả sinh hoạt tình dục. Nhưng sau thời kỳ mãn kinh, buồng trứng không còn sản xuất estrogen nữa và gây ra thay đổi tâm sinh lý trong người phụ nữ.

“Thông tin đậu nành hay sữa đậu nành gây ung thư chưa có bằng chứng khoa học. Nếu nghi ngờ mầm đậu nành chứa một chất tương tự như estrogen và cho rằng estrogen có thể gây ung thư là không có cơ sở”, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Bá Đức khẳng định.

Nông dân ở Thịnh Long (Hải Hậu, Nam Định) từng điêu đứng vì thông tin đậu nành gây ung thư. 

Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia khẳng định: “Estrogen trong mầm đậu nành là estrogen thực vật hay còn gọi là phytoestrogen, không phá vỡ chức năng nội tiết, cũng không gây nguy cơ ung thư như lời đồn. Ngược lại, nhiều nghiên cứu trên thế giới còn chứng minh: Đậu nành và các chế phẩm từ đậu nành có tác dụng giảm nguy cơ ung thư”.

Phó giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Văn Thiệp, Chủ nhiệm Bộ môn Ung thư học, Trường Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh, Trưởng khoa Ngoại 3, Bệnh viện Ung Bướu TP Hồ Chí Minh khẳng định: “Isoflavone trong đậu nành cũng có tác dụng kháng lại tế bào ung thư và có lợi cho tim mạch. Nghiên cứu gần đây nhất (năm 2011) cho thấy đậu nành và các thực phẩm làm từ đậu nành tốt cho bệnh nhân sau điều trị ung thư vú”.

Ngay tại Mỹ, năm 1998, Cục quản lý Thực phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã công bố trên trang http://www.fda.gov khẳng định tinh chất mầm đậu nành và hiệu quả tích cực hỗ trợ sức khỏe con người về: Tim mạch, xương khớp, hỗ trợ phụ nữ, chống lại sự oxy hóa. Nhiều công trình khoa học sau đó đã phủ định hoàn toàn những quan điểm cũ kỹ, lạc hậu về tác hại của đậu nành hay tinh chất mầm đậu nành và khẳng định tinh chất mầm đậu nành rất tốt đối với sức khỏe, đặc biệt là đối với các triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh ở phụ nữ.

Cần xử lý nghiêm việc tung tin gây hoang mang dư luận

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đậu nành là sản phẩm nông nghiệp chủ lực, liên quan đến sản xuất và thu nhập của hàng triệu nông dân Việt Nam, quy mô sản xuất ngày càng mở rộng. Cụ thể: Năm 2016, tổng diện tích canh tác cây đậu nành là 94 nghìn ha, cho sản lượng hơn 147 nghìn tấn. Năm 2017, tổng diện tích canh tác cây đậu nành ước tính 100 nghìn ha, cho sản lượng 157 nghìn tấn. Năm 2018, tổng diện tích canh tác cây đậu nành ước tính 105 nghìn ha, ước tính cho sản lượng 168 nghìn tấn.

Những thông tin trên giống như kịch bản năm 2016 từng gây thiệt hại to lớn không chỉ cho doanh nghiệp sản xuất mỹ phẩm mà còn thiệt hại cho rất nhiều nông dân. Việc trồng và sản xuất cây đậu nành đã tạo công ăn việc làm cho hàng triệu hộ nông dân và cây đậu nành cũng là cây chủ lực cứu cánh cho người nông dân. Thông tin xấu về đậu nành cùng những sản phẩm của nó đã gây nên sự hoang mang cho những hộ nông dân làm đậu phụ ở các làng nghề nổi tiếng như làng đậu An Vĩ (Khoái Châu, Hưng Yên), Đậu Mơ (Hà Nội)...

Đậu tương được nông dân trồng quy mô lớn ở Hà Giang. Ảnh: PHI ANH.

Báo Quân đội nhân dân từng có nhiều bài viết về vấn đề này. Để làm rõ thông tin, Báo Quân đội nhân dân từng làm việc với PGS, TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế). Lãnh đạo Cục đã giao Phòng Quản lý tiêu chuẩn và kiểm nghiệm, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) kiểm tra thông tin, làm rõ và có văn bản trả lời Báo Quân đội nhân dân nêu rõ: “Tinh chất mầm đậu nành đã được Nhật Bản nghiên cứu, sử dụng từ rất lâu và được họ khẳng định có tác dụng tích cực với sức khỏe. Chúng tôi cũng khẳng định tinh chất đậu nành là sản phẩm có tác dụng tốt cho da và giúp bổ sung và cân bằng estrogen (nội tiết tố nữ) cho phụ nữ… Đây là sản phẩm an toàn tuyệt đối với người sử dụng. Thông tin sản phẩm làm từ tinh chất mầm đậu nành gây ung thư là những thông tin xuyên tạc không có cơ sở khoa học, cần phải xử lý nghiêm. Từ bao đời nay người dân vẫn sử dụng đậu nành như một món ăn mà sức khỏe đều rất tốt. Nếu sản phẩm này ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thì chắc chắn đã bị thu hồi và hàng loạt các sản phẩm làm từ đậu nành khác như sữa đậu nành cũng sẽ phải dừng lại”. 

Như vậy, những thông tin thất thiệt về vấn đề đậu nành, tinh chất đậu nành, nước đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành có thể gây ung thư là không có cơ sở, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực của Việt Nam. Đề nghị các cơ quan chức năng, cơ quan pháp luật cần tiếp tục làm rõ, xử lý nghiêm việc đưa tin không đúng sự thật, gây thiệt hại cho người nông dân. Đối với Bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang, cần xem lại việc bác sĩ thông tin về sự việc, tránh gây hiểu sai và gây thiệt hại lớn cho các đơn vị sản xuất kinh doanh sản phẩm liên quan tới đậu nành.

MINH ĐỨC