Khó tìm lao động
ĐBSCL hiện có gần 30.000 doanh nghiệp đang hoạt động, chiếm 7,7% tổng số doanh nghiệp cả nước và tăng trưởng bình quân hằng năm 10%, bằng 1/2 tốc độ tăng trung bình của cả nước. Dân số ĐBSCL vào khoảng 17,5 triệu người, lực lượng lao động tính từ 15 tuổi trở lên khoảng 10,4 triệu người, chiếm gần 55% dân số và bằng 19,5% lực lượng lao động cả nước. Từ số liệu trên cho thấy nguồn lao động nơi đây rất dồi dào. Tuy nhiên, nghịch lý ở đây là các doanh nghiệp vẫn luôn trong tình trạng “khát” nhân lực.
Khảo sát thực tế tại nhiều tỉnh, thành phố trong khu vực ĐBSCL, hầu hết công ty, doanh nghiệp đều gặp khó khăn về nguồn lao động, dù đi vào hoạt động từ nhiều tháng và có những chính sách ưu đãi để thu hút và giữ chân công nhân. Song, số lao động đủ tiêu chuẩn theo nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp vẫn hiếm. Không chỉ vậy, nhiều lao động đã ký hợp đồng chính thức với nhà máy vẫn chưa đáp ứng yêu cầu công việc, bởi số lao động được tuyển dụng dù đã được đào tạo sơ cấp nghề may công nghiệp từ các cơ sở dạy nghề, nhưng vẫn còn lạ lẫm với máy móc, với môi trường làm việc công nghiệp, hiện đại.
Công nhân làm việc tại Công ty Cổ phần May Nhà Bè-Hậu Giang, thuộc Cụm công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp TP Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang.
Ông Đào Bá Khương, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Mekong Logistics (Hậu Giang) trăn trở: “Dự án kho lạnh 50.000 Pallets (thiết bị dùng để kê hàng hóa) từ khi khởi công xây dựng đến nay hơn 15 tháng, kế hoạch tuyển lao động đã có từ trước nhưng đến giờ này chưa tuyển được nhân sự về ngành nghề cơ điện lạnh. Điều này gây rất nhiều khó khăn cho doanh nghiệp chúng tôi trong quá trình vận hành và khai thác”.
Không đòi hỏi trình độ, tay nghề cao, ngoài ra khi làm việc công nhân còn được xe đưa đón tận nơi và nhiều chế độ ưu đãi khác, nhưng Công ty Cổ phần Thủy sản Minh Phú Hậu Giang vẫn chưa có đủ số lượng công nhân cần tuyển. Trao đổi với lãnh đạo công ty, được biết, để phát huy hết công suất, công ty này cần khoảng 10.000 lao động. Tuy nhiên, ở thời điểm cao nhất chỉ đạt 8.000 người. Để giải quyết bài toán thiếu hụt lao động, công ty liên tục đăng tuyển và sẵn sàng thuê cả lao động thời vụ, lao động 40-50 tuổi nếu đủ sức khỏe, đồng thời đưa rước tận nơi, làm ngày nào trả lương ngày ấy. Thế nhưng, số lượng tuyển dụng chỉ được 200-300 người.
Nguyên nhân do đâu?
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thừa-thiếu nguồn lao động. Bên cạnh các doanh nghiệp Việt Nam thì doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ở nước ta cũng đang rất khát nguồn lao động có tay nghề, chất lượng cao. Trong khi đó, tỷ lệ lao động có chất lượng lại quá ít, không đủ để đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp. Theo Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL, trong số 10,4 triệu lao động trong vùng, chỉ có 10,4% lao động được đào tạo.
Ngoài chất lượng lao động không bảo đảm thì ý thức việc làm của một bộ phận không nhỏ người dân cũng là trở ngại lớn cho các nhà tuyển dụng. Thực tế, phải nhìn nhận rằng, người lao động tại địa phương chưa quen với tác phong công nghiệp, nhiều người tự ý bỏ việc chỉ vì những lý do nhỏ nhặt.
Một yếu tố quan trọng cần đề cập là nhu cầu của doanh nghiệp. Phần lớn doanh nghiệp cần những người giỏi nghề, có kỹ năng mềm cũng như giỏi kỹ năng nghề nghiệp và tấm bằng đại học chỉ là thứ để hợp thức hóa thủ tục. Tuy nhiên, không ít sinh viên thiếu nhạy bén về điều này. Chính sự thụ động trong việc học tập, không tìm hiểu kiến thức chuyên ngành và cả trong những kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp là nguyên nhân dẫn đến sinh viên thất nghiệp ngày càng tăng.
Ở góc độ người lao động, chị Nguyễn Thị Lẹ, công nhân đang làm việc tại Công ty Cổ phần May Nhà Bè - Hậu Giang, cho biết: “Mức lương thực lĩnh của chúng tôi chỉ hơn 3 triệu đồng, thời gian lao động bó buộc rất nhiều. Các chế độ chăm sóc người lao động cũng chưa hợp lý. Nhiều công ty không minh bạch trong tiền lương và tiền thưởng. Phần lớn các ngày làm việc đều phải làm thêm giờ mà thu nhập phụ quá thấp. Do đó, công nhân ít có thời gian chăm sóc gia đình, con nhỏ”.
Đào tạo phải sát với nhu cầu thực tiễn
Thời gian qua, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ đến địa phương đã tốt, nhưng vấn đề thiếu lao động vẫn còn là bài toán khó của doanh nghiệp. Đây là vấn đề bức thiết của các nhóm, ngành sử dụng nhiều lao động hiện nay. Chính vì vậy, việc quan tâm đào tạo nguồn nhân lực là vấn đề vô cùng quan trọng và rất cần sự chung tay của toàn xã hội.
Ông Nguyễn Quang Nam, Giám đốc Công ty Cổ phần May Nhật Thành, ở ấp Phú Thạnh, xã Tân Phú Thạnh, huyện Châu Thành A nhận định: “Chúng ta chưa có trọng tâm hướng dẫn về kỹ năng, chuyên môn cho lực lượng lao động trong môi trường hoạt động công nghiệp. Vì thế, điều cần bây giờ là các trường, các trung tâm dạy nghề nên phối hợp và liên hệ với các cơ quan hoặc các xí nghiệp chuyên ngành để trao đổi, định hướng cũng như phương pháp đào tạo. Có như thế mới từng bước chuyên môn hóa công việc, đáp ứng yêu cầu sản xuất cơ bản ngay”.
Qua tìm hiểu ở các doanh nghiệp, địa phương, chúng tôi nhận thấy trong thời kỳ hội nhập hiện nay thì công tác phát triển nguồn nhân lực không chỉ tăng về số lượng mà cần tập trung nâng cao chất lượng, đặc biệt là về chuyên môn, tay nghề và tác phong làm việc công nghiệp. Các trường dạy nghề cần đào tạo sát thực tế, phù hợp với từng ngành nghề và có tính chuyên môn cao, đặc biệt là các ngành nghề có hàm lượng chất xám cao để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Cần chú trọng đào tạo lực lượng lao động sơ cấp nghề và đội ngũ lao động quản lý nhằm cải thiện năng suất lao động. Các doanh nghiệp cần tạo điều kiện về thời gian, tài chính hỗ trợ công nhân tiếp tục học tập, nâng cao tay nghề, học tập chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ, vi tính…
Các doanh nghiệp cho rằng muốn có lao động giỏi nghề thì các trường nên tạo điều kiện cho sinh viên được tiếp xúc trực tiếp với công việc thực tiễn của các doanh nghiệp, tổ chức nhiều hơn. Ngoài ra, ngay bản thân sinh viên phải có định hướng việc làm tương lai ngay trong thời gian học tập, để tìm cách tiệm cận với thực tế công việc đó, trau dồi cho bản thân những kỹ năng mà nhà tuyển dụng yêu cầu. Có như vậy thì mới giải được bài toán thiếu lao động chất lượng cao, thừa lao động phổ thông.
Bài và ảnh: NGỌC THẢO