Nắng nóng gay gắt kéo dài khiến các vùng nội đồng ở bán đảo Cà Mau hay thượng nguồn An Giang, Đồng Tháp, nguồn nước ngày càng cạn kiệt. Trong khi đó, xâm nhập mặn cũng diễn biến phức tạp, độ mặn gia tăng và lấn sâu vào nhiều cửa sông…

Hạn, mặn vào sâu nội đồng

Những ngày qua, nắng nóng kéo dài khiến mực nước ở nhiều tuyến kênh và ao, đìa trên địa bàn một số tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL cạn dần. Có thời điểm mực nước tại vùng tây sông Hậu xuống rất thấp, xấp xỉ gần mức thấp nhất trong tháng 1 và 2-2016 (thời điểm xâm nhập mặn lịch sử). Cùng với đó, độ mặn đo được tại các cống tăng cao và lấn sâu vào nội đồng gây ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và sản xuất của bà con nông dân. Ghi nhận thực tế tại một số địa phương trong vùng, độ mặn cao nhất thường xuyên dao động ở mức 10-14‰. Cụ thể, trên địa bàn huyện Long Mỹ (Hậu Giang), độ mặn cao nhất đo tại cống Ba Cô là 10,8‰; trên địa bàn tỉnh Trà Vinh, độ mặn cao nhất là 14,3‰...

leftcenterrightdel
Hậu Giang nạo vét kênh, rạch, khai thông dòng chảy khắc phục tình trạng thiếu nước ngọt trong sản xuất.

Ông Trần Thanh Toàn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hậu Giang nhận định: “Qua dự báo và nghiên cứu thực tế tại địa phương, chúng tôi nhận thấy năm nay, tình hình hạn, mặn tiếp tục diễn biến phức tạp. Mới đầu mùa khô nhưng độ mặn đo được tại các cống luôn ở mức cao và lấn sâu vào nội đồng. Mỗi ngày, bình quân độ mặn tăng từ 0,2‰ đến gần 1‰, cao hơn 5-6‰ so với cùng kỳ năm trước”.

Hạn hán và nước mặn tấn công không chỉ gây ảnh hưởng đến sản xuất của bà con nông dân ở những vùng ngọt hóa, như: Hậu Giang, An Giang, Đồng Tháp... mà còn tác động đến các hộ dân nuôi tôm nước lợ ở huyện Đông Hải (Bạc Liêu). Người dân nơi đây cho biết, mấy ngày qua, nắng nóng kéo dài làm nước trong ao bốc hơi nhanh, nhiệt độ và độ pH biến động, cộng thêm môi trường giữa ngày và đêm đột ngột thay đổi khiến tôm bị sốc, dễ sinh bệnh. Ông Bùi Thanh Phương, một hộ dân nuôi tôm than thở: “Ao nuôi tôm của tôi mới thả được khoảng 45 ngày tuổi đã bị bệnh, cứu không được. Nắng nóng kéo dài dẫn đến độ mặn lên cao làm con tôm chậm lớn, mắc một số bệnh, như: Phân trắng, bệnh hoại tử gan, tụy cấp… Đây là những bệnh rất khó trị khi tôm mắc phải, nhất là tôm thẻ chân trắng. Thời tiết cứ như vậy thì nông dân thua lỗ nặng...”.

Lý giải nguyên nhân hạn, mặn xâm nhập sâu, PGS, TS Lê Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, Trường Đại học Cần Thơ cho rằng: “Trước đây, ở các vùng phía trên như tứ giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười là những nơi trữ rất nhiều nước. Khi lũ về, nước được chứa trong hai vùng trũng đó; mùa khô, nước từ từ thấm qua, giảm xâm nhập mặn. Hiện vùng trữ nước phía trên không còn nên mặn xâm nhập nhiều hơn”.

Theo Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam), mùa lũ 2018 xuất hiện sớm nhưng giảm nhanh sau khi đạt đỉnh, dẫn đến dòng chảy từ thượng lưu về ĐBSCL đang xuống ở mức rất thấp so với trung bình nhiều năm. Vì thế, mùa khô 2018-2019, mặn xâm nhập sớm, sâu với những biến động phức tạp và gay gắt.

Tập trung bảo vệ sản xuất

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh An Giang, tình hình khô hạn và xâm nhập mặn đang đe dọa khoảng 254.000ha lúa đông-xuân muộn. Nước mặn từ Kiên Giang đã lấn sâu vào nội đồng, có khả năng ảnh hưởng đến 9.300ha đất nông nghiệp tại huyện Thoại Sơn và Tri Tôn (nơi những năm trước đây chưa từng bị ảnh hưởng). Trong khi đó, các khu vực có khả năng chịu ảnh hưởng của khô hạn tập trung ở các xã vùng Bảy Núi với hơn 7.000ha. Nhằm kịp thời chống hạn vụ đông-xuân và hè-thu 2019, ngành nông nghiệp kết hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố tiến hành nạo vét khoảng 146 kênh mương, dự phòng xây dựng các đập tạm phòng, chống xâm nhập mặn sâu vào các kênh nội đồng vùng giáp ranh với Kiên Giang để bảo vệ 7.400ha đất sản xuất. Đối với vùng cao ở huyện Tri Tôn và Tịnh Biên, khi hạn xảy ra, dự kiến sẽ bơm chống hạn cứu 4.256ha lúa và tổ chức bơm cấp 2 cho khoảng 3.570ha có khả năng thiếu nước cục bộ. “Để bảo đảm đủ nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất lúa hè-thu 2019, Sở NN&PTNT tỉnh An Giang và Sở NN&PTNT tỉnh Kiên Giang đã tính toán lịch thời vụ xuống giống xen kẽ giữa hai tỉnh, luân phiên lấy nước tưới nhằm tránh tình trạng khai thác cùng lúc khiến nước trên các sông xuống quá thấp”, ông Nguyễn Sĩ Lâm, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh An Giang thông tin.

Là tỉnh giáp biển nên Kiên Giang đối mặt với tình trạng xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt sinh hoạt, phục vụ sản xuất, nuôi thủy sản khá nghiêm trọng. Ông Nguyễn Huỳnh Trung, Phó chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Kiên Giang cho biết: “Trước tình hình khô hạn và xâm nhập mặn, từ cuối năm 2018, Kiên Giang đã chủ động đóng các cống ngăn mặn trên tuyến đê ven biển. Đồng thời triển khai đắp đập tạm bằng cừ thép larsen trên kênh Rạch Giá-Hà Tiên (tại xã Hòa Điền, huyện Kiên Lương); trên kênh Nhánh (TP Rạch Giá), kết hợp vận hành cống Sông Kiên, Kênh Cụt, bảo đảm ngăn mặn, trữ ngọt. Bên cạnh đó, các địa phương đã hoàn thành gia cố, đắp mới 48/66 đập ngăn mặn, các đập còn lại sẽ triển khai khi mặn tăng cao”.

Công tác chống hạn, mặn và thiếu nước ngọt mùa khô đang được các tỉnh: Trà Vinh, Vĩnh Long, Hậu Giang khẩn trương triển khai. Theo đó, ngành nông nghiệp các tỉnh dự phòng 3 kịch bản hạn và mặn xảy ra trên địa bàn với cấp độ ảnh hưởng tăng dần cùng với các giải pháp ứng phó bằng công trình và phi công trình. Sở NN&PTNT các tỉnh cũng phối hợp với các đơn vị liên quan theo dõi chặt chẽ diễn biến hạn, mặn, thông báo kịp thời cho các ngành, địa phương và người dân biết để chủ động ứng phó trong sinh hoạt và sản xuất. Người dân cũng tranh thủ bơm nước vào ao, hồ dự trữ; áp dụng các biện pháp chuyển đổi cây trồng, vật nuôi và sử dụng nước tiết kiệm…   

THÚY AN