Đổi thay từ diện mạo...

Đến thị trấn Thông Nông (huyện Thông Nông) trong một ngày đông giá rét, trên con đường rộng rãi với những ngôi nhà cao tầng kiên cố mọc lên san sát, chúng tôi cảm nhận được sự đổi thay nơi đây.

Thông Nông vốn có địa hình không thuận lợi, không thể kết nối với các trung tâm, vùng trọng điểm kinh tế của tỉnh Cao Bằng; thêm nữa, địa hình hầu hết là núi đá, vì thế nơi đây thường được ví như ngõ cụt của Cao Bằng. Không có lợi thế về phát triển kinh tế cửa khẩu, cũng không có được nguồn tài nguyên để phát triển công nghiệp, thu nhập của người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Huyện Thông Nông có hơn 23.000 dân, với 5 dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Kinh cùng chung sống, nhưng vì kinh tế kém phát triển nên nhận thức và trình độ dân trí của người dân còn hạn chế. Trước đây, phụ nữ, đặc biệt là người lớn tuổi ở Thông Nông hầu hết đều mù chữ, trẻ nhỏ không được tới trường.

leftcenterrightdel
Ông Vương Văn Thuận chia sẻ với phóng viên về các dự án của AAV triển khai tại Thông Nông 

Những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thông Nông đã nỗ lực khắc phục những khó khăn, phát huy nội lực, huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn viện trợ phi chính phủ nước ngoài, đặc biệt từ tổ chức ActionAid Việt Nam (AAV)-một tổ chức phi chính phủ nằm trong Liên đoàn ActionAid Quốc tế (AAI), thông qua hàng loạt dự án giúp nâng cao trình độ dân trí và nhận thức của người dân, thúc đẩy các giải pháp sinh kế nông nghiệp bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai... khiến đời sống người dân Thông Nông ngày càng được cải thiện.

Kể từ năm 2005, hơn 2.000 người lớn tuổi tại Thông Nông được xóa mù chữ, nhiều trường học được xây dựng, chất lượng giáo dục tại huyện cũng cải thiện đáng kể. Theo chia sẻ của ông Vương Văn Thuận, Phó chủ tịch UBND huyện Thông Nông, huyện đã hoàn thành xong phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi từ năm 2015. Trong 5 năm qua, Thông Nông cũng thực hiện giảm nghèo trung bình 6%/năm trên tổng số hơn 5.000 hộ. Có được sự phát triển như vậy phần nào nhờ vào những dự án hỗ trợ của AAV.

... Cho tới nhận thức

Trong số những dự án được triển khai tại huyện Thông Nông phải kể tới dự án “Tăng cường vai trò của các tổ chức xã hội trong phát triển nông thôn” (gọi tắt là EC2) do AAV phối hợp với các đối tác triển khai thực hiện dưới sự hỗ trợ tài chính của Ủy ban châu Âu từ năm 2013 đến 2016, với tổng ngân sách hơn 2 tỷ đồng.

Qua 4 năm thực hiện, dự án đã có tác động rất tích cực trong việc tăng cường vai trò của các tổ chức xã hội trong cuộc chiến chống đói nghèo, giúp nâng cao nhận thức người dân, từ đó tăng cường vai trò giám sát và tiếng nói cộng đồng dân sự. Dự án được triển khai tại 5 xã của huyện, thông qua 17 nhóm phát triển cộng đồng của người dân tại thôn bản, với sự tham gia của 425 thành viên. Trong khuôn khổ dự án, các thành viên được tham gia các lớp tập huấn kỹ năng sử dụng máy tính, tập huấn về lập kế hoạch và phân tích ngân sách, đối thoại với chính quyền địa phương về các chính sách dành cho giáo dục, phát triển nông nghiệp nông thôn. Từ đó mà nhận thức của người dân về các vấn đề này được nâng cao. Họ mạnh dạn đóng góp ý kiến vào quá trình điều hành của chính quyền hay nêu ra những nhu cầu, bức xúc của bản thân trong việc tham gia xây dựng nông thôn mới, tham gia phát triển kinh tế-xã hội hằng năm. “Trước đây, người dân hay nói đó là việc của Nhà nước, họ chẳng quan tâm. Nhưng bây giờ họ hiểu rằng họ có quyền được hưởng lợi và có nghĩa vụ, trách nhiệm làm sao thúc đẩy quá trình phục vụ tốt hơn. Đây là một điều đáng mừng, góp phần để huyện thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội trong những năm vừa qua”, ông Thuận vui vẻ chia sẻ.

Để hiểu hơn về dự án EC2, nhóm phóng viên chúng tôi được phép "thực mục sở thị" một buổi sinh hoạt hằng tháng của nhóm phát triển cộng đồng thôn Cốc Cuổi, xã Đa Thông, huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng. Thật là một buổi sinh hoạt để lại ấn tượng khó phai. Mở đầu bằng những câu hát “Người Mèo ơn Đảng” và kết thúc là cuộc thảo luận sôi nổi, dân chủ của các thành viên với nội dung chính là xây dựng nông thôn mới, cụ thể là lên kế hoạch xây dựng một con đường mới trong thôn.

Ông Dương Văn Cọ, Trưởng ban, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Phát triển cộng đồng thôn Cốc Cuổi cho biết, trong những kỳ họp hằng tháng, các thành viên thường thảo luận, thống nhất và xác định những vấn đề khó khăn mà họ gặp phải trong thôn, xã, từ đó biết cách lập các kế hoạch phát triển và trình với UBND xã, huyện để đề nghị thực hiện. Các kế hoạch phát triển này được gọi là sáng kiến cộng đồng. Bốn năm thực hiện dự án đã có 21 sáng kiến cộng đồng được thực hiện như: Làm đường cứu nạn, xây mới, sửa chữa nhà sinh hoạt cộng đồng cấp thôn, sửa chữa trường mẫu giáo... Các sáng kiến này được dự án hỗ trợ một phần, phần còn lại là chính quyền địa phương hỗ trợ và người dân tự đóng góp. Chủ đề thảo luận cũng đa dạng, từ luyện tập tránh tái mù chữ đến chia sẻ những cách làm ăn, chăn nuôi, sinh hoạt về phòng, chống bạo lực trong gia đình, tuyên truyền về việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở... Vì vậy, các buổi sinh hoạt đều rất hiệu quả, mọi người hào hứng tham gia, cùng nhau bàn bạc, đóng góp ý kiến.

Trong khi đó, chị Viên Thị Hoa, Phó chủ nhiệm câu lạc bộ chia sẻ với chúng tôi: “Từ lúc tham gia câu lạc bộ, người dân rất hiểu biết thêm nhiều về làm ăn, thoát nghèo, chăm sóc gia đình, con cái tốt hơn, sạch sẽ hơn. Mỗi tháng sinh hoạt câu lạc bộ đều lồng ghép vào các chương trình như kế hoạch hóa gia đình. Điều này góp phần kiểm soát gia tăng dân số, nạn tảo hôn cũng giảm nhiều, không có trường hợp kết hôn cận huyết thống. Những nội dung thảo luận cũng thường gần gũi để người dân có thể hiểu và hưởng ứng”.

Đánh giá cao hiệu quả của những chương trình, dự án của AAV triển khai tại Thông Nông trong hơn một thập kỷ qua, đặc biệt là dự án EC2, ông Vương Văn Thuận nhấn mạnh: “ActionAid Việt Nam đã luôn chú trọng đến việc xây dựng, nâng cao năng lực cho cộng đồng, để từ đó họ có thể tự thay đổi cuộc sống của mình, đóng góp vào sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của địa phương. ActionAid Việt Nam còn đặc biệt quan tâm tới vai trò của người phụ nữ, giúp cho tiếng nói của họ được lắng nghe hơn trong cả gia đình và cộng đồng. Đối tượng tiếp cận chủ yếu là phụ nữ, người yếu thế, thanh niên. Hoạt động nào cũng phải hơn 50% là nữ giới tham gia”.

Tuy nhiên, cũng theo ông Thuận, người dân nơi đây vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức khi triển khai các sáng kiến cộng đồng như: Bất đồng ngôn ngữ giữa các dân tộc; nguồn ngân sách thực hiện còn hạn chế; trình độ dân trí của người dân còn thấp. Điều này rất cần sự hỗ trợ, đồng hành của các tổ chức như AAV để đời sống của người dân các thôn, xã nghèo của tỉnh Cao Bằng ngày càng được cải thiện hơn nữa.

Bài và ảnh: NGỌC THƯ