Gửi trách nhiệm vào từng tác phẩm

Bước chân qua cánh cửa gỗ cũ kỹ của Hội quán Phúc Kiến, người xem như lạc vào một thế giới đan xen giữa quá khứ và hiện tại.

Trên những bức tường nhuốm màu thời gian, các tác phẩm nhiếp ảnh trẻ trung hiện lên đầy sức sống. Giữa không gian ấy, dự án “Lặng dưới mặt nước” của Nguyễn Nhật Ánh, sinh viên Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, thu hút ánh nhìn bằng cách kể chuyện nghề múa rối nước bằng hình ảnh độc đáo, khi đan những bức ảnh vào nhau như từng lớp ký ức giao hòa.

Triển lãm “Thực hành nhiếp ảnh của những nghệ sĩ trẻ” diễn ra trong không gian cổ kính của Hội quán Phúc Kiến.

Cảm hứng của Nguyễn Nhật Ánh bắt nguồn từ ký ức thuở nhỏ, khi bạn được bố mẹ đưa đi xem múa rối nước vào dịp cuối tuần. Hình ảnh sân khấu gỗ, tiếng trống rộn ràng và những con rối nhảy múa dưới làn nước đã in sâu vào tâm trí. Qua thời gian, bạn dần nhận ra những giá trị ấy đang lặng lẽ phai nhòa.

Thế nên, bạn lựa chọn nhiếp ảnh để thực hiện dự án “Lặng dưới mặt nước” như một cách đối thoại với quá khứ, để lưu giữ phần ký ức tuổi thơ và giữ gìn giá trị truyền thống tốt đẹp. 3 tháng tác nghiệp tại làng nghề múa rối nước Đào Thục (xã Thư Lâm, Hà Nội), Nguyễn Nhật Ánh quan sát các nghệ nhân tỉ mẩn khắc gỗ, nhuộm màu, thử rối trên mặt nước. Những công việc tưởng giản đơn ấy lại ẩn chứa tình yêu và cả nỗi lo lắng cho nghề, khi nhiều người trẻ trong làng chọn rời bỏ nghề, để mưu sinh bằng công việc khác.

Dự án “Lặng dưới mặt nước” của Nguyễn Nhật Ánh.

“Khi bắt tay vào dự án, tôi có quá nhiều ý tưởng. Vì vậy, tôi chọn kỹ thuật đan ảnh để có thể cho thấy sự hỗn loạn trong tâm trí tôi, vừa thể hiện được những mảnh ghép chắp vá của ký ức. Qua đó, tạo nên sức hút độc đáo cho từng bức ảnh”, Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ.

Giữa những lớp ảnh chồng xếp, hiện lên dáng người nghệ nhân cúi mình bên hồ rối, nụ cười của trẻ con làng Đào Thục, hay vệt sáng lấp loáng trên mặt nước. Tất cả được dệt lại từ nhiều thời khắc khác nhau, hòa làm một dòng chảy liền mạch giữa hiện tại và quá khứ nơi làng nghề. Ở đó, múa rối nước không chỉ là trò diễn dân gian, mà trở thành biểu tượng cho ký ức cộng đồng, cho nhịp sống của người Việt gắn bó với sông nước và ruộng đồng.

 Bạn Nguyễn Nhật Ánh giới thiệu với khách tham quan về dự án của mình.

Cùng với chuỗi ảnh đan, Nguyễn Nhật Ánh còn thực hiện ấn phẩm nhỏ (zine) đi kèm, ghi lại lời kể của các nghệ nhân, cảm xúc của chính mình trong hành trình tại làng nghề. Cuốn zine trở thành phần mở rộng của tác phẩm, nơi những suy tư được viết ra của người trẻ trước di sản và lao động hăng say, để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật nhằm bảo tồn những giá trị tốt đẹp của xã hội.

Sức sáng tạo không giới hạn của Gen Z làm nghệ thuật đương đại

Triển lãm “Thực hành nhiếp ảnh của những nghệ sĩ trẻ” do nhiếp ảnh gia Nguyễn Thế Sơn giám tuyển, nằm trong khuôn khổ sự kiện Photo Hanoi’ 25 - Biennale Nhiếp ảnh quốc tế mùa thứ ba.

Không gian triển lãm quy tụ 26 nghệ sĩ trẻ tuổi (từ 18 đến 20 tuổi), là sinh viên các ngành mỹ thuật, thiết kế và nhiếp ảnh nghệ thuật của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, cùng Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội.

 Không gian triển lãm như một phòng thí nghiệm nghệ thuật mở.

Triển lãm được ví như một phòng thí nghiệm nghệ thuật mở, nơi những ý tưởng, thử nghiệm và cảm xúc cùng va chạm.

Từ “Lặng dưới mặt nước” của Nguyễn Nhật Ánh, đến những loạt ảnh phản ánh đời sống đô thị, thân phận cá nhân hay ký ức gia đình, triển lãm mở ra một bức tranh phong phú về tâm thế sáng tạo của thế hệ Z trong nhiếp ảnh Việt Nam. Họ không bó hẹp trong khung hình, mà nhìn nhiếp ảnh như một chất liệu mở, có thể kết hợp với trình diễn, thủ công, hoặc thiết kế đồ họa, để kể câu chuyện của riêng mình.

Chia sẻ về tinh thần của triển lãm, giám tuyển, nhiếp ảnh gia Nguyễn Thế Sơn cho rằng: “Triển lãm là một lớp học mở. Tại đây, người trẻ được quyền thử, được phép sai, được tìm thấy tiếng nói riêng. Sự đa dạng khiến mỗi tác phẩm mang một lối biểu đạt riêng, nhưng vẫn cùng chung tinh thần khám phá”.

Giám tuyển, nhiếp ảnh gia Nguyễn Thế Sơn tại triển lãm.

Không gian triển lãm như một bản giao hưởng thị giác của nhiều ngôn ngữ nghệ thuật khác nhau. Mỗi tác phẩm là một cách nhìn, một phương pháp thể nghiệm khác nhau, từ ghi chép hiện thực, sắp đặt, trình diễn, cho đến kết hợp thủ công mỹ nghệ hay công nghệ số.

Những bức ảnh chụp bằng phim xen lẫn tác phẩm kỹ thuật số, những khung hình giản dị bên cạnh sắp đặt công phu. Nhiếp ảnh không còn là hành vi “chụp lại thế giới”, mà là cách người trẻ đặt câu hỏi về thế giới quanh mình.

Nhiều ngôn ngữ nghệ thuật khác nhau cùng góp mặt tại triển lãm.

Ông Franck Bolgiani, Tùy viên Văn hóa, Giám đốc đặc trách Viện Pháp tại Việt Nam (đơn vị sáng lập và đồng tổ chức Photo Hanoi’25), nhận định: “Triển lãm là minh chứng cho sức sống và tính sáng tạo không ngừng của nhiếp ảnh đương đại Việt Nam. Các nghệ sĩ trẻ đã biến nhiếp ảnh thành ngôn ngữ biểu đạt cá nhân, kết hợp giữa nghệ thuật thị giác, thiết kế, trình diễn và sắp đặt, mở ra những cách tiếp cận mới mẻ và đa dạng”. 

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.