Tác giả Trần Đình Ba với tình yêu với những cuốn sách với nghề biên tập viên, đã dành nhiều năm nghiên cứu về lịch sử xuất bản Việt Nam.
Cuốn sách ra đời đúng dịp Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai năm 2023, câu chuyện về xuất bản thời gian nửa cuối thế kỷ XIX đến 1945, lại hiện diện qua những chủ đề rất gần gũi, giúp độc giả có dịp nhìn lại một thời lịch sử hoạt động xuất bản của nước nhà.
Được chia làm 3 phần với 48 bài viết theo dạng chủ đề, những mảnh nhỏ của hoạt động in ấn, xuất bản và phát hành sách cùng văn hóa đọc của Việt Nam được lần mở dần dần qua từng trang sách.
    |
 |
Tác phẩm "Những con chữ ngoài trang sách”.
|
Ở phần 1 “Phía sau trang sách” tập trung nội dung về xuất bản ở Việt Nam từ nửa cuối thế kỷ XIX khi máy móc in ấn của phương Tây được người Pháp đưa sang Việt Nam. Việc ra đời các nhà in nhà nước nửa cuối thế kỷ XIX tạo nền cho xuất bản hiện đại. Sang đầu thế kỷ XX, xuất bản dần chuyển sang tay các nhà xuất bản công và tư. Những đơn vị xuất bản lớn được đề cập đến có NXB Tân Dân, NXB Mai Lĩnh, Tín Đức thư xã. Trung Kỳ cũng góp tiếng nói với Nhà in Tiếng Dân, Nhà in Quy Nhơn… Hoạt động phát hành sách qua hệ thống nhà sách, mối quan hệ tác giả - nhà xuất bản, dịch thuật các danh tác thế giới cũng được đề cập tới. Những con người, công việc góp phần làm nên sự hấp dẫn cho tác phẩm cũng được giới thiệu từ việc “điểm phấn tô son” làm bìa, vẽ tranh nội dung, viết lời tựa cho đến sửa chữ sai, lời đề tặng sách của tác giả…
Trong phần 2 “Vui buồn giấy mực” giới thiệu đến độc giả nhiều hoạt động liên quan đến xuất bản. Nhiều nhà văn, tác giả, dịch giả tham gia xuất bản nhưng “đứt gánh” vì không biết kinh doanh hoặc ít vốn. Trong số họ có những tên tuổi quen thuộc như Tản Đà, Huy Cận, Xuân Diệu, Nguyễn Đức Chính, Phạm Cao Củng… Những "con mọt chữ" cũng được điểm danh như Lê Văn Trương, Vũ Bằng, Nguyên Hồng, Tô Hoài, Vương Hồng Sển… Phần này cũng điểm qua những dòng sách thịnh hành thời đó, trào lưu làm sách Tết được khởi phát từ năm 1928 với sự tiên phong của Tân Dân thư quán, và cuộc triển lãm sách báo đầu tiên ở Việt Nam được tổ chức năm 1942…
Sang phần 3 “Cảo thơm lần giở”, chúng ta có dịp nhìn lại nhiều tấm gương yêu sách, đọc sách và cả quan điểm của họ về vai trò của sách vở trong đời sống. Vua Lê Thánh Tông thì cho rằng đọc sách giúp cho kẻ sĩ hiểu nghĩa lý, biết giữ mình; vua Minh Mạng thì xem trọng sách vở, cầu sách trong nhân gian không kém gì cầu hiền tài. Những tên tuổi của làng bút mực Thạch Lam, Thiếu Sơn cũng có những quan điểm hữu ích về cách đọc, sự đọc…
|
 |
| Tác giả Trần Đình Ba giới thiệu cuốn sách tại Trường Đại học FPT ngày 13-4-2023. Ảnh: VŨ YẾN |
Với dung lượng gần 400 trang, tác phẩm Những con chữ ngoài trang sách là một tài liệu hữu ích giúp chúng ta hồi cố về lĩnh vực xuất bản với những hoạt động cơ bản in ấn, xuất bản, phát hành của ngành xuất bản trong gần 100 năm. Với cách trình bày theo dạng bài viết nhỏ, chia thành những vỉa chủ đề liên quan, độc giả sẽ gặp lại nhiều tác giả, tác phẩm mình từng được đọc, cũng như biết thêm nhiều câu chuyện thú vị.
KHÁNH LINH