Xứng đáng là một "binh chủng" đặc biệt

QĐND - Sau loạt bài phỏng vấn các nhà văn, nhà thơ từng tham gia chiến đấu và sáng tạo trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên chuyên trang Văn học thứ sáu, Báo Quân đội nhân dân nhận được nhiều ý kiến phản hồi về loạt bài này. Các ý kiến đều đánh giá cao vị trí, vai trò và những đóng góp của các nhà văn, nhà thơ thế hệ chống Mỹ đối với văn học nói riêng và trong công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước nói chung. Đồng thời đề xuất cần tiếp tục phát huy giá trị các tác phẩm thời kỳ chống Mỹ, cứu nước. Chúng tôi xin trích đăng một số ý kiến.

Nhà thơ, Đại tá Nguyễn Đức Mậu: Rất tiêu biểu nhưng... quá ít

Có một "bữa tiệc" thơ văn, một cuộc "duyệt binh" đội ngũ những nhà thơ áo lính trong dịp chúng ta kỷ niệm 40 Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước là điều mong ước không chỉ của Ban biên tập Báo Quân đội nhân dân mà là của nhiều bạn đọc, nhất là bạn đọc đã và đang trong quân ngũ. Là người làm thơ thuộc lớp chống Mỹ, đọc trang Văn học thứ sáu trong những ngày vừa qua, tôi bồi hồi khi gặp lại các anh: Giang Nam, Đỗ Chu, Nguyễn Trí Huân, Thanh Thảo, Khuất Quang Thụy, Hoàng Nhuận Cầm...

Qua những giãi bày, tâm sự và đọc lại những tác phẩm tiêu biểu của các anh viết cách nay đã  hơn 40 năm, tôi như được sống lại những năm tháng vừa cầm súng, vừa cầm bút của cả một lớp người trẻ trung và hồn nhiên. Ra trận và viết đều trong sáng, vô tư... Nếu chọn rộng ra, kéo dài thêm dăm ba tháng nữa thì có thể giới thiệu chừng 20-25 tác giả nữa. Còn 8 gương mặt báo đã giới thiệu là rất tiêu biểu nhưng... quá ít so với cả trăm người trong đội ngũ nhà văn - chiến sĩ! Riêng về thế hệ các nhà thơ chống Mỹ, đông đúc và giàu bản sắc giọng điệu, tôi muốn chọn thêm các anh: Hữu Thỉnh, Chu Lai, Văn Lê, Thái Bá Lợi, Nguyễn Trọng Tạo... và các anh, các chị đã đi xa như: Thu Bồn, Phạm Tiến Duật, Phạm Ngọc Cảnh, Duy Khán...

Thượng úy Đoàn Minh Tâm (Tạp chí Văn nghệ Quân đội): Một sự lựa chọn đích đáng

Văn học chống Mỹ xứng đáng là một “binh chủng” đặc biệt góp phần cho ngày toàn thắng của dân tộc. Việc lựa chọn những nhà văn còn sống như: Đỗ Chu, Nguyễn Trí Huân, Khuất Quang Thụy, Anh Ngọc, Giang Nam..., để thực hiện phỏng vấn, trao đổi là một lựa chọn đích đáng của Báo Quân đội nhân dân. Tôi tin những độc giả trẻ tuổi hôm nay được đọc những hồi ức của những nhà văn - chiến sĩ sẽ thấm thía giá trị của hòa bình, biết trân trọng, biết tri ân những nhà văn từng lăn lộn ở chiến trường mà vẫn cho ra đời nhiều tác phẩm văn học giá trị.

Theo quan sát của cá nhân, văn học thời kỳ chống Mỹ từ lâu đã là đối tượng nghiên cứu của các nhà lý luận - phê bình văn học. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu chủ yếu mang tính tổng quan mà chưa đi sâu vào từng thể loại hay tác giả cụ thể. Bản thân tôi là một người nghiên cứu văn học trẻ trong quân đội, cảm thấy vẫn còn mắc nợ những cây bút đi trước với những bài viết nghiên cứu nghiêm cẩn. Để tên tuổi và tác phẩm các nhà văn thời kỳ chống Mỹ tỏa sáng giữa thời bình, có lẽ các cơ quan chức năng cần chung tay thực hiện các dự án nghiên cứu có trọng tâm, trọng điểm.

Anh Phạm Nguyễn Anh Kiệt (xã Nhuận Đức, huyện Củ Chi, TP Hồ Chí Minh): Đúng là “thế hệ vàng”

Là độc giả thường xuyên của Báo Quân đội nhân dân, tôi rất thích loạt bài phỏng vấn, trao đổi với các nhà văn, nhà thơ thời kỳ chống Mỹ trên trang chuyên đề Văn học thứ sáu. Có những nhà văn tôi biết khi đã đọc từ lâu, nhưng có những nhà văn lần đầu tôi mới biết họ thuộc thế hệ nhà văn chống Mỹ. Như trường hợp nhà văn Đỗ Chu, tôi chủ yếu đọc các tác phẩm tùy bút xuất bản sau năm 1986 của ông như: “Tản mạn trước đèn”, “Thăm thẳm bóng người”, “Chén rượu gạn đáy vò”; chứ chưa được đọc những truyện ngắn lãng mạn tuyệt vời thời chống Mỹ như: “Mùa cá bột”, “Hương cỏ mật”, “Đường qua nhà”... Đọc những truyện ngắn của Đỗ Chu, tôi ấn tượng bởi giọng điệu và kết cấu. Bản thân tôi đã có sự thay đổi cách nhìn về văn xuôi thời chống Mỹ; hóa ra văn xuôi thời chống Mỹ rất đa dạng về giọng điệu và hiện thực được phản ánh chứ không chỉ mỗi giọng hùng ca và toàn nói về cảnh chiến trận.

Tôi hy vọng bạn đọc, nhất là các bạn trẻ sẽ tích cực tìm đọc để hiểu thêm về một “thế hệ vàng” trong văn học Việt Nam.

Nhà văn Đinh Phương (Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh): Không thể thay đổi cái nhìn về cuộc kháng chiến chống Mỹ vĩ đại

Với loạt bài phỏng vấn về các nhà văn, nhà thơ thời chống Mỹ trên Báo Quân đội nhân dân vừa qua, người đọc như được sống lại thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc. Qua mỗi cuộc phỏng vấn, chuyện trò, chắc rằng bất cứ độc giả nào cũng có thể nhất trí với chân lý: Con người mỗi thời mỗi khác nhưng lòng ái quốc thì không thay đổi.

Những người viết trẻ không trải nghiệm chiến tranh một cách trực tiếp như chúng tôi, viết về chiến tranh chắc chắn là một thử thách lớn. Song, tôi nghĩ dù viết bằng hình thức nào đi chăng nữa, dù có soi qua lăng kính nhiều chiều, nhìn ở nhiều góc độ thì sự thật về tính chính nghĩa, mục tiêu thống nhất đất nước của cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc vẫn phải được tôn trọng tuyệt đối.

Qua mỗi bài phỏng vấn, trao đổi, chúng ta thấy không ít các chi tiết đơn giản, gần gũi trong cuộc sống, sáng tác của mỗi nhà văn, nhà thơ. Tôi thích nhất chi tiết: “Làm thơ xong là tôi đọc cho đồng đội nghe ngay tại trận địa pháo cao xạ, anh em chép vào sổ tay phòng khi chẳng may có mệnh hệ gì, bản thảo cháy hết thì những bài thơ vẫn còn trong sổ tay các đồng đội” trong bài phỏng vấn nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Những bài thơ được viết ngay tại trận địa như thế phải đánh đổi bằng nước mắt, máu và cả sự hy sinh của đồng đội, của hậu phương phía sau...

Anh Nguyễn Huy Cần (TP Huế, tỉnh Thừa Thiên-Huế): Các nhà văn trẻ cần lăn lộn hơn nữa với thời cuộc

Nhờ Báo Quân đội nhân dân, tôi mới có dịp được hiểu thêm các nhà thơ, nhà văn có tên tuổi, được “bảo hiểm” bằng tác phẩm giá trị, đến nay vẫn được bạn đọc yêu mến.

Các nhà văn, nhà thơ đã đề cập đến những kỷ niệm trong đời làm thơ, viết văn của mình. Đồng thời cũng nêu lên những trăn trở của bản thân về tình hình văn học nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng. Bản thân tôi tâm đắc với ý kiến của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, khi được hỏi ý kiến của mình về các nhà văn, nhà thơ trẻ hiện nay; sau khi ghi nhận công lao những người trẻ tuổi như: Nguyễn Ngọc Tư, Phan Huyền Thư..., ông cũng băn khoăn vì “bên cạnh đó, có nhiều tác giả trẻ trong sáng tác còn quá đi sâu vào thế giới riêng tư, ít đề cập đến các vấn đề nóng của xã hội”. Bản thân tôi là một người trẻ tuổi, trước ý kiến của ông cũng xin chia sẻ đôi điều: Dĩ nhiên, thi ca khai thác thế giới riêng tư là cần thiết vì mỗi chúng ta ai cũng yêu tự do, cũng có bản ngã của riêng mình. Nhưng khi đi quá sâu vào thế giới riêng tư ấy, con người ta đã tự đóng chặt cửa, tự giới hạn bản thân mình trước người sống xung quanh và cả xã hội. Con người sống không thể không có liên hệ với xã hội bên ngoài, phải sinh hoạt trong một môi trường nhất định nào đấy. Và một khi sống trong xã hội ấy thì anh không thể nào thờ ơ trước thời cuộc, trước các vấn đề nóng bỏng xảy ra hằng ngày, hằng giờ trên đất nước mình. Như thế, anh sẽ trở thành một kẻ vô trách nhiệm.

Sở dĩ các tác phẩm văn học thời chống Mỹ sống được là vì mang tính nhân văn, tính phổ quát, mang hơi thở của thời đại..., hướng con người ta tới chân, thiện, mỹ; chứ không phải hướng con người ta vào sự trúc trắc, u tối của “vũ trụ” cô đơn, khép kín.

Thiết nghĩ, những người viết trẻ nên xem xét ý kiến của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm để có thể cho ra đời những tác phẩm hay hơn, gần gũi hơn với độc giả, với xã hội.

Thượng úy Trần Anh Tú (Thư ký tòa soạn Báo Công an nhân dân Điện tử): Mong các đồng nghiệp thường xuyên đề cập đến các nhà văn - chiến sĩ

Chỉ 8 gương mặt nhà văn, nhà thơ xuất hiện trong loạt bài phỏng vấn những người cầm bút thời kỳ chống Mỹ trên Báo Quân đội nhân dân vừa qua đã đủ giúp người đọc hình dung về một lực lượng sáng tác văn học có hiệu quả cao trong chiến tranh.

Là một nhà báo, tôi rất thích cách phỏng vấn các nhà văn, nhà thơ để tìm ra nét riêng trong đời sống và nghiệp viết của họ ở chiến trường. Có bài phỏng vấn dí dỏm với nhà văn Đỗ Chu, sắc sảo khi phỏng vấn nhà thơ Anh Ngọc, rưng rưng cảm động với những tâm sự của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm... Nhìn chung, các bài phỏng vấn đã làm nổi lên được hai vấn đề của văn học chống Mỹ: Đầu tiên là làm nổi bật mục tiêu chung của các tác phẩm văn học là có tính chiến đấu cao, cổ vũ quân và dân ta hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; tiếp theo là làm rõ phong cách nghệ thuật văn học thời kỳ này là vừa hướng đến đại chúng song vẫn tiếp nối các thành tựu nghệ thuật thời kỳ trước.

Vẫn biết do hạn chế của một trang chuyên đề và dung lượng của một tờ báo in chưa cho phép Báo Quân đội nhân dân đề cập đến nhiều nhà văn, nhà thơ khác, nhưng thiết nghĩ, không chỉ riêng Báo Quân đội nhân dân mà nhiều tờ báo khác cần thường xuyên đề cập đến các nhà văn, nhà thơ và tác phẩm của họ để ghi nhận những đóng góp của đội ngũ nhà văn - chiến sĩ trong chiến tranh.