Bờ rào đá hiện diện khắp bản làng Hà Giang. 

Ông Vừ Mí Hờ, người Mông ở Cán Chu Phìn, Mèo Vạc, nói mộc mạc: “Xếp đá phải hiểu đá. Tay lệch là sập. Không yêu thì không làm được”. Với người vùng cao, xếp đá là lao động, là nghệ thuật và hơn thế là tâm thức gìn giữ cội nguồn.

Trong khung cảnh thôn bản yên bình, cụ bà ngồi bên tường đá, trẻ nhỏ chơi đùa bên sân đất nện, bên kia là rặng mận, rặng đào nở hoa bên hàng rào phủ rêu – một vẻ đẹp vừa thô mộc, vừa nên thơ. Đó là nơi con người hòa mình với núi rừng, sống chan hòa cùng đá, cùng thiên nhiên.

 
Không vôi vữa, không móng sâu, từng phiến đá được xếp chồng bằng tay, dựng nên những vách ngăn vững chãi trước mưa nắng. 

Nhưng dòng chảy hiện đại đang len về miền đá. Hàng rào thép, tường gạch bắt đầu thay thế. Thiếu nhân lực, đất hẹp, lớp trẻ không còn mặn mà xếp đá. Di sản sống ấy đứng trước nguy cơ mai một.

Trước thực trạng đó, Hà Giang đã triển khai nhiều giải pháp: Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bờ rào đá, tổ chức hội thi, lễ hội và hỗ trợ kinh phí sửa chữa trong chương trình nông thôn mới nhằm giữ gìn nét đẹp truyền thống. Những làng văn hóa như Pả Vi Hạ (Mèo Vạc), Lô Lô Chải (Đồng Văn) vẫn giữ nguyên kiến trúc truyền thống, trở thành điểm đến thu hút du khách trong và ngoài nước.

“Chỉ ở Hà Giang mới thấy đá trở thành bạn, thành nhà, thành văn hóa. Bờ rào đá không chỉ để ngắm, mà còn để suy ngẫm cách sống gắn bó, chan hòa cùng thiên nhiên, thấm đẫm tình người”, anh Nguyễn Văn Nam, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ.

Giữa nhịp sống hiện đại, bờ rào đá vẫn lặng lẽ đứng đó, giản dị, bền bỉ và kiêu hãnh như chính con người vùng cao. Bởi giữ đá là giữ đất, giữ người, giữ lấy hồn cốt thiêng liêng nơi phên giậu Tổ quốc.

Ông Vừ Mí Hờ (áo trắng) thôn Sán Sì Lủng, xã Cán Chu Phìn (Mèo Vạc, Hà Giang) đang chia sẻ về việc xếp hàng rào đá của đồng bào Mông. 
Nhà văn hóa thôn Sán Sì Lủng, xã Cán Chu Phìn (Mèo Vạc, Hà Giang) được người dân chung tay xếp tường rào đá xung quanh. 
Mùa xuân về, hoa đào nở rực bên hàng rào đá phủ rêu – một vẻ đẹp vừa thô mộc, vừa nên thơ.   
Giữa dòng chảy hiện đại đang len về miền đá, đồng bào Mông Hà Giang vẫn giữ được kiến trúc truyền thống – bờ rào đá.   
Homestay tại Làng văn hóa du lịch cộng đồng dân tộc Mông thôn Pả Vi Hạ (Mèo Vạc, Hà Giang) xây dựng bờ rào đá quanh nhà. 
Bờ rào đá thu hút du khách check in.
Nét rực rỡ của phụ nữ Mông bên hàng rào đá – sự hòa quyện giữa văn hóa và thiên nhiên đại ngàn. 

Bài, ảnh: HÀ LINH

 *Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.