Trại sáng tác văn học nghệ thuật-nơi hình thành những tác phẩm, cây viết xuất sắc

Để nâng cao hiệu quả của mô hình trại viết trong thời gian tới, Trung tâm hỗ trợ sáng tác văn học nghệ thuật (Bộ VHTTDL) đã tổ chức hội thảo “Đổi mới tổ chức trại sáng tác văn học nghệ thuật và nâng cao hiệu quả tác phẩm của văn nghệ sĩ dự trại sáng tác” vào chiều 30-11, tại Hà Nội. Hội thảo đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các văn nghệ sĩ nhằm phát triển các trại viết trở thành “địa chỉ đỏ” của những người làm nghệ thuật.

Trại sáng tác giúp các văn nghệ sĩ được nuôi dưỡng, phát triển tâm hồn nghệ thuật

Theo báo cáo của Trung tâm hỗ trợ sáng tạo văn học nghệ thuật, đến nay cả nước có 6 nhà sáng tác, thu hút được 996 văn nghệ sĩ tham dự, đã sáng tạo nên 2.726 tác phẩm thuộc nhiều thể loại.

Theo Tiến sĩ Trần Hữu Sơn, Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, hầu hết những nhà văn trưởng thành sau cuộc kháng chiến chống Pháp đều tham gia các trại sáng tác và trưởng thành từ các trại viết. Trong đó, nhiều văn nghệ sĩ hoàn thành tác phẩm trong trại sáng tác như các nhà văn: Ma Văn Kháng, Nguyễn Khắc Trường, Xuân Thiều, Trung Trung Đỉnh, Chu Lai…Nếu không có những trại viết, nhà sáng tác thì khó có thể hình thành đội ngũ những người viết  văn trẻ, những nhà văn xuất thân từ người dân tộc thiểu số như: Lò Ngân Sủn, Y Phương, Mã A Lềnh, Pờ Sảo Mìn…Trong đợt phong tặng Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh vừa qua, trong số 12 tác giả được Giải thưởng Nhà nước của Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam thì có tới 8 tác giả đã trải qua các trại sáng tác, nhiều tác phẩm được sáng tạo từ các trại viết. Như vậy, trại sáng tác đóng vai trò vai trò quan trọng trong việc hình thành đội ngũ văn nghệ sĩ cũng như sáng tác tác phẩm có giá trị.

Đánh giá về các trại sáng tác, nhà văn Phùng Văn Khai, Phó tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội khẳng định: Với Tạp chí Văn nghệ Quân đội, sự hỗ trợ của Trung tâm hỗ trợ sáng tác văn học nghệ thuật trong những năm qua đã góp phần to lớn, thiết thực, biểu hiện cụ thể ở chất lượng các cuộc thi văn chương mà điển hình là cuộc thi truyện ngắn 2013-2014 và cuộc thi thơ 2015-2016 đã gây được tiếng vang, tạo dư luận tốt, kích thích sự sáng tạo của tác giả.

Là người trực tiếp chỉ đạo các trại sáng tác cho các hội viên của tỉnh Bắc Ninh, nhà báo, nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian Nguyễn Công Hảo, Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Bắc Ninh cho biết: Đến với nhà sáng tác, các văn nghệ sĩ được gặp gỡ, trao đổi nghiệp vụ. Qua đó, các nhà văn được đồng nghiệp góp ý cho tác phẩm của mình. Từ những “chiếc nôi” nhà sáng tác, đã giúp các văn nghệ sĩ được nuôi dưỡng cả tâm hồn để từ đó cho ra đời những tác phẩm có chất lượng. Nhà văn Hoàng Giá, cựu hội viên của Hội VHNT tỉnh Bắc Ninh, người đã từng được tham dự 3 nhà sáng tác đã nói: “Nhà sáng tác như “bà đỡ” khéo tay để các văn nghệ sĩ cho ra đời những “đứa con” tinh thần”.

Từ trại sáng tác tại Đà Lạt năm 2015, nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian Nguyễn Công Hảo đã hoàn thành tác phẩm “Khảo cứu về tục ngữ và một số chuyên luận văn hóa liên quan đến làng, xã tỉnh Bắc Ninh”. Năm 2016, tại trại sáng tác ở Vũng Tàu, tác giả đã hoàn thành tác phẩm “Di tích và lễ hội tiêu biểu tỉnh Bắc Ninh, tập 1”…

Trong đợt tham gia trại sáng tác ở thành phố Nha Trang vừa qua, các nhà thơ, nhà văn được tham gia trại sáng tác, văn học về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng 2017. Đến với trại viết lần này gồm có: NSND Lê Huy Quang, nhà văn Nguyễn Trọng Tân…và một số cây viết trẻ đang hội nhập với văn học thời hậu chiến như Xuân Hùng, Trần Quỳnh Nga. Đây là cuộc hội tụ của những nhà văn góp phần làm nên bước đột phá về văn học lực lượng vũ trang và người chiến sĩ. Đây là đề tài không phải dễ viết nhưng với các tác giả tham gia trại sáng tác thì đề tài này là nguồn cảm hứng bất tận, không bao giờ cũ. Làm thế nào để chiến tranh trong văn học không chỉ là tiếng súng, không chỉ là những tiếng hô xung phong, quyết tử mà còn là bản hùng ca bất hủ của dân tộc, luôn vang vọng cho đến ngày nay và mai sau, đó là điều mà các tác giả tham gia trại sáng tác ở Nha Trang mong muốn và quyết tâm thực hiện.

Phát huy hiệu quả tối đa của nhà sáng tác

Có lẽ trên thế giới không có quốc gia nào có trại sáng tác dành cho văn nghệ sĩ như ở Việt Nam. Vì vậy, để các trại sáng tác phát huy tối đa hiệu quả sử dụng, giúp các văn nghệ sĩ có nhiều tác phẩm hay, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của độc giả thì các trại sáng tác phải duy trì đều đặn các hoạt động đồng thời quy tụ các văn nghệ sĩ các vùng, miền trong cả nước.

Theo nhà văn Phùng Văn Khai, đối với các loại hình sáng tác khác nhau, cần mở rộng không gian và thời gian sáng tác, đi thực tế, hoàn thiện và công bố tác phẩm, nhất là việc đưa tác phẩm ra công chúng để quảng bá rộng rãi. Đối với các nhà văn quân đội, ngoài khuôn khổ số lượng và thời gian quy định (15 người, 15 ngày) thì cần linh hoạt tạo điều kiện để một số tác giả viết dài hơi như tiểu thuyết, trường ca có thêm thời gian hoàn thiện và nâng cao chất lượng tác phẩm. Thành quả của mỗi trại sáng tác phải được tổng kết, báo cáo, tuyên truyền bằng nhiều hình thức nhằm đổi mới nâng cao hơn nữa chất lượng sáng tạo của các ngành nghệ thuật, góp phần làm giàu bản sắc văn hóa Việt Nam.

Trại sáng tác, nơi tạo không gian, môi trường sáng tác đầm ấm, thắp lên ngọn lửa cảm xúc cho văn nghệ sĩ, để từ đó có những tác phẩm văn học nghệ thuật có giá trị cao về nội dung, tư tưởng cũng như chất lượng nghệ thuật, đáp ứng sự phát triển đổi mới của đất nước, nhu cầu của công chúng. Theo đạo diễn, NSƯT Đào Quang, Chủ tịch Hội VHNT Nam Định, cần có cơ chế mua hoặc lưu giữ những tác phẩm VHNT có chất lượng đạt giải thưởng trong nước và quốc tế để lưu giữ, quảng bá tác phẩm tham dự trại sáng tác để rút ra những bài học kinh nghiệm. Việc làm này sẽ góp phần động viên các văn nghệ sĩ theo đuổi đam mê, sáng tác nhiều tác phẩm xuất sắc.

Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN