Con người đối thoại với đất trời trong “Thiêng”

Từ bốn phương, âm thanh của thiên nhiên ùa về: Tiếng trống dội sâu vào lòng đất, tiếng tù và vọng núi, tiếng nước hòa cùng lời Páo dung (diễn xướng dân ca ngẫu hứng của người Dao) trầm mặc ngân dài. Tiếng thiêng của những bài văn cúng, tạo nên một không gian phập phồng linh cảm, nơi con người đối thoại với đất trời bằng ngôn ngữ của đức tin.

Trên sân khấu ấy, các nghệ nhân Dao đỏ cùng dàn diễn viên chuyên nghiệp dệt nên tấm thảm văn hóa sống động. Mỗi bước chân, mỗi điệu múa, mỗi lời ca không phải là biểu diễn mà là sự hồi sinh của ký ức, là niềm tin đang tự thắp sáng mình.

Nghệ nhân Dao đỏ thổi tù đưa khán giả bước vào không gian trình diễn của "Thiêng". 

Ánh sáng chuyển sắc như nhịp điệu của thiên nhiên: Màu nâu đất ấm trong cảnh “Tìm đất, lập bản”; màu lam phảng phất trong “Cầu mưa”; sắc lửa rực hồng trong “Bếp thiêng”, và thứ ánh sáng trắng thanh khiết khi 12 ngọn đèn cấp sắc bừng lên giữa màn sương Sa Pa. Những bức tranh thờ, những mảng đỏ biểu tượng, những đường nét bản địa được tôn lên bằng ánh sáng… tất cả như hơi thở của núi rừng hóa thành nghệ thuật.

Người xem được dẫn dắt qua một hành trình tâm linh: Đất - nước - lửa - tình yêu - thiêng và kết - hành trình người Dao tìm lại niềm tin vào đạo tổ và linh khí của đất trời.

Tác giả kịch bản Hà Văn Thắng chia sẻ: “Tôi không tái hiện một cách đơn thuần, mà để chính người Dao kể lại câu chuyện của họ. Khi họ hát Páo dung, thực hiện nghi lễ cấp sắc hay thực hành những nét văn hóa của mình trên sân khấu, họ đang sống trong văn hóa, chứ không “diễn” nó”.

 Đời sống văn hóa và tín ngưỡng được các nghệ nhân Dao đỏ và nghệ sĩ trình diễn trên Sân Quần, Sa Pa.

Để làm được điều đó, đạo diễn Đặng Xuân Trường và ê kíp đã miệt mài nhiều tháng trời sống và làm việc với bà con Dao ở Sa Pa. Mỗi phân đoạn, mỗi động tác đều được kiểm chứng bởi các nghệ nhân am hiểu phong tục, để mọi chi tiết đều chân thực và có hồn.

Anh Chảo Láo Tả, người trực tiếp tham gia vở diễn, kể lại: “Điều tôi trân trọng nhất là thầy Trường luôn tôn trọng bản sắc. Thầy hỏi ý kiến từng thầy cấp sắc, từng người dân trong bản. “Thiêng” là sân khấu, nhưng lại rất gần với lễ thực, không bị thay đổi. Nhiều bạn trẻ bây giờ chạy theo lối sống hiện đại, quên mất văn hóa của mình. Khi thấy nghi lễ cấp sắc được tôn vinh, chúng tôi thấy tự hào và muốn gìn giữ hơn bao giờ hết”.

Công nghệ và sự mãn nhãn của tình yêu văn hóa truyền thống

Với đạo diễn Đặng Xuân Trường, “Thiêng” không chỉ là một show diễn. Đó là một hành trình để sống cùng văn hóa Dao, nơi ánh sáng, âm thanh và con người cùng cất lên tiếng nói thiêng liêng về cội nguồn, về những giá trị được gìn giữ qua bao thế hệ.

Đạo diễn Đặng Xuân Trường chia sẻ: “Mọi yếu tố từ ánh sáng, khói, nhạc, chuyển động… đều được thiết kế như những biểu tượng, đối thoại với khán giả. Khi ánh sáng soi vào gương mặt nghệ nhân, đó không chỉ là nghệ thuật, mà là niềm tin được thắp lên”.

 
 Công nghệ và ánh sáng đưa khán giả bước vào không gian huyền ảo nêu bật những thửa ruộng bậc thang của vùng đất Sa Pa.

Đằng sau những hiệu ứng mãn nhãn là tình yêu và sự trân trọng văn hóa bản địa của những người làm ra chương trình. Ông Ngô Xuân Minh, Giám đốc Hexogon Việt Nam, đơn vị đầu tư công nghệ và sản xuất nói: “Mỗi màn ánh sáng, mỗi mapping trên Sân Quần đều phục vụ cho một sứ mệnh duy nhất - tôn vinh bản sắc. Chúng tôi tin rằng khi nghệ thuật được làm từ trái tim, nó sẽ chạm đến trái tim”.

Với Chảo Láo Tả, một thanh niên Dao đỏ đã được cấp sắc 3 đèn, “Thiêng” là một trải nghiệm đặc biệt: “Tôi là người Dao, nhiều năm nay, tôi thấy văn hóa Dao dần bị mai một người trẻ chưa hiểu hết cái hay, cái đẹp nên dễ bỏ qua hoặc coi là phiền toái. “Thiêng” giúp chúng tôi nhìn lại và tự hào hơn với di sản của mình”.

Anh kể, những nghi lễ như: Tìm đất, cầu mưa, nhóm lửa, cấp sắc đều là các phần thiêng trong đời sống và khi được khâu nối lại bằng ngôn ngữ sân khấu, ánh sáng, âm nhạc, tất cả trở nên vừa gần gũi, vừa choáng ngợp. “Không gian tạo ra rất khác, hoành tráng mà vẫn là đời sống của chính chúng tôi. Khi xem lại, tôi thực sự xúc động, không ngờ những điều thân thuộc ấy lại có thể đẹp đến thế”, Chảo Láo Tả bày tỏ.

 Nghi lễ cấp sắc - phần thiêng trong đời sống của người Dao đỏ được thực hành trên sân khấu "Thiêng".

Theo ông Trần Sơn Bình, Phó giám đốc Sở Văn hóa và Du lịch tỉnh Lào Cai, “Thiêng” góp phần bổ sung cho bức tranh văn hóa - du lịch Lào Cai sắc màu mới, kết tinh giữa sáng tạo của nghệ sĩ và niềm tự hào của cộng đồng; đồng thời giúp Lào Cai giải quyết bài toán chiến lược: Biến di sản thành đặc sản và tạo sinh kế từ vốn văn hóa của đồng bào vào các đêm diễn tại Sân Quần, Sa Pa vào các tối cuối tuần, từ tháng 11 này.

 

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.