Vân Đỗ (tên thật là Đỗ Thu Vân) bén duyên với nghệ thuật khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Chị khám phá tình yêu nghệ thuật và tác động của nghệ thuật tới cá nhân mình và đời sống xã hội rộng lớn. “Giám tuyển là một sự kết hợp giữa đào tạo của tôi về báo chí và mong muốn thực hành nghệ thuật", chị nhấn mạnh.

Khi quyết định dấn thân vào nghề giám tuyển vào năm 2018, Vân Đỗ mới 22 tuổi. Thời điểm đó, các triển lãm chủ yếu do lứa nghệ sĩ đã thành danh đứng ra tổ chức và tự giám tuyển. Thông qua lời giới thiệu của đồng nghiệp, Vân chuyển tới sống và làm việc tại TP Hồ Chí Minh trong vòng 3 năm và công tác tại The Factory-trung tâm nghệ thuật đương đại tư nhân hiếm hoi đang tìm nhân sự bổ sung vào nhóm giám tuyển ở thời điểm đó. Đó là khởi đầu cho hành trình kiên nhẫn học hỏi, thực hành và đồng hành với các nghệ sĩ, tham gia thực hiện hơn 20 triển lãm ở trong và ngoài nước.

Giám tuyển Vân Đỗ. Ảnh do nhân vật cung cấp 

Một trong những dấu ấn nổi bật của giám tuyển Vân Đỗ có thể kể tới Triển lãm "Tạp âm trắng" diễn ra năm 2023, nơi cô thử nghiệm cách giám tuyển “ngược”: Dựng không gian trước rồi mời nghệ sĩ đối thoại với thiết kế ánh sáng trong không gian bằng tác phẩm. Ở đó, không gian trưng bày nghệ thuật trở thành “lời mời”, tác phẩm xuất hiện dưới một ánh sáng khác, người xem chứng kiến một cuộc trao đổi thân tín giữa nghệ sĩ và giám tuyển thông qua định dạng của trưng bày.

Niềm say mê “đối thoại với không gian” của Vân không chỉ dừng lại ở thử nghiệm đó. Khi thực hiện Triển lãm “Quá áp” cùng nghệ sĩ điêu khắc Vy Trịnh tại Nhà máy Xe lửa Gia Lâm trong Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2023. Những vết rạn, bức tường loang lổ, nền xi măng bạc màu... của một nhà máy công nghiệp lâu năm được giữ lại và biến thành một phần của tác phẩm, trở thành bối cảnh để tác phẩm nghệ thuật cộng hưởng với lịch sử lặng im. Với Vân Đỗ, các không gian đều có “giọng nói” riêng, yêu cầu người làm nghệ thuật phải tìm cách lắng nghe âm sắc đó, để nghệ thuật không chỉ được “bày” mà còn “cộng hưởng” được với lịch sử không gian và “sống” trong ký ức của khán giả thưởng thức. Chính lựa chọn này đã đưa Vân Đỗ trở lại với Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội năm 2024 trong vai trò giám tuyển cho tuyến lễ hội và Triển lãm “Cung Thiếu nhi Hà Nội: Hoài niệm cho tương lai” cùng hai đồng giám tuyển Lê Thuận Uyên và Phạm Minh Hiếu. 

Một trong các thách thức không nhỏ với những giám tuyển trẻ như Vân Đỗ luôn là bài toán về nguồn lực. Các dự án nghệ thuật đương đại ở Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào nguồn lực tới từ khối tư nhân và những nỗ lực chỉ có thể đo bằng tình yêu từ cộng đồng nghệ thuật. Không những thế, nghề giám tuyển vẫn chưa được công nhận chính thức trong các văn bản pháp quy, chưa có chuẩn mực nghề nghiệp, và như thế, cũng chưa có hệ thống bảo vệ quyền lợi lao động.

Dẫu vậy, Vân Đỗ vẫn theo đuổi sự nghiệp mình đã chọn. Nữ giám tuyển cho biết, hiện tại, bản thân cô không chỉ tập trung phát triển chuyên môn mà còn ấp ủ dự định “mở đường” hỗ trợ cho thế hệ giám tuyển trẻ. Thông qua nỗ lực tổ chức hội thảo chuyên đề về giám tuyển lần đầu tiên diễn ra ở Việt Nam hợp tác với Trường Đại học Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội (năm 2024) và các hoạt động khác, cô mong muốn khái niệm "giám tuyển" ngày càng được nhận thức rõ rệt và thực hành đa dạng hơn, đồng thời, thực hành giám tuyển sẽ có chỗ đứng xứng đáng trong hệ thống nghệ thuật nước nhà cũng như đóng góp tích cực vào quang cảnh văn hóa-nghệ thuật ở Việt Nam.

THIÊN CHƯƠNG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.