Trong số các “sản vật” do thiên nhiên ban tặng, thì rêu đá là một trong những nguyên liệu chính làm nên nhiều món ăn giản dị, gần gũi vô cùng độc đáo, mang đặc trưng riêng trong văn hóa ẩm thực của người dân Tây Bắc.
    |
 |
| Rêu được thu hái dưới những phiến đá tại sông Mã làm nên món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc Lào ở xã Mường Luân. |
|
 |
| Công đoạn sơ chế rêu với việc đập dập bằng các thanh gỗ. |
|
 |
| Rêu nguyên liệu đã qua các công đoạn làm sạch. |
|
 |
| Rêu được tẩm ướp cùng các loại gia vị. |
|
 |
| Sau khi được ướp gia vị, rêu sẽ được gói vào lá chuối. |
|
 |
Rêu đá được nướng trên than hồng sẽ chín đều, tròn vị.
|
|
 |
| Món rêu nướng thường được đồng bào dân tộc Lào ăn kèm với xôi trắng. |
|
 |
| Do nhu cầu sử dụng ngày càng lớn, nên rêu còn được các thương lái mua về chế biến rồi bán cho người dân địa phương và du khách. |
Rêu đá có thể chế biến thành các món ăn khác nhau, như: Canh, nộm, rán, nướng…, nhưng phổ biến nhất là món rêu nướng. Món ăn này được đồng bào dân tộc Lào dùng để đãi khách quý trong các sự kiện trọng đại.
Để làm được món rêu nướng, người dân thu hái rêu bám trên các tảng đá dưới sông. Sau khi rũ nhẹ để bớt bùn, cát, rêu được cho vào giá đãi sạch với nước. Rêu đã rửa sạch và tơi sẽ đặt lên một tấm đá lớn và được đập dập bằng chày hoặc gậy gỗ. Mỗi lần đập, lượng nước trong rêu sẽ bắn ra kéo theo cát và các hạt cát và bụi nhỏ. Cứ như vậy, rêu được đập cho đến khi kiệt nước rồi rửa lại là kết thúc công đoạn sơ chế sạch rêu.
Nếu làm món rêu nướng, người dân trộn đều các loại gia vị gồm muối, ớt, mì chính, mắc khén, hành… sau đó cuộn lại bằng lá chuối và nướng trên than hồng. Sau khoảng 10 phút, khi lớp lá chuối cháy sém, có mùi thơm là rêu đã chín. Khi ăn, rêu nướng có vị đắng nhẹ, giòn, nhưng lưu lại vị dịu ngọt đặc trưng cùng mùi thơm của các gia vị hòa quyện tan trong miệng. Món rêu nướng vô cùng thích hợp khi ăn kèm với xôi trắng, bởi vị ngọt dịu, béo ngậy, thơm của nếp mới tạo thành vị đặc trưng khó cưỡng. Rêu nướng lâu nay là món ăn quen thuộc trong mâm cơm của đồng bào dân tộc Lào ở xã Mường Luân, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
Hiện nay, do nhu cầu sử dụng ngày càng lớn, ngoài việc thu hái rêu trên sông Mã, người dân còn mua rêu của các thương lái để sử dụng trong gia đình và chế biến thành các món ăn để bán cho du khách.
Có thể thấy, các món ăn được làm từ rêu còn mang đậm nét văn hóa truyền thống lịch sử trong quá trình dân tộc Lào định cư, sinh sống qua nhiều thế hệ bên dòng sông Mã.
CHÂU TÚ ANH – TRẦN DŨNG
* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.