Khi lịch sử mở ra từ miền di tích     

Trong không gian trầm mặc, linh thiêng của đình Nông Trang, phường Nông Trang, tỉnh Phú Thọ, nơi thờ Đức Vua Đinh Tiên Hoàng và Công chúa Xuân, học sinh bước vào tiết học đầu tiên bằng sự thành kính. Sau lễ dâng hương xúc động, các lớp tỏa ra từng nhóm, bắt đầu hành trình khám phá di sản.

Theo chân nhóm học sinh lớp 7A1, chúng tôi bắt gặp em Nguyễn Minh Phong (lớp 6A4), thành viên Câu lạc bộ Lịch sử của trường, đang cầm cuốn sổ nhỏ chăm chú ghi chép. Mỗi khi cụ thủ từ giới thiệu về một chi tiết mới của đình, Phong lại đánh dấu vào sổ, thỉnh thoảng nghiêng người để có góc nhìn rõ hơn các hoa văn trên bức hoành phi “Chính thống thủy”.    

Giáo viên, học sinh Trường THCS Nông Trang (phường Nông Trang, tỉnh Phú Thọ) thực hiện nghi lễ tưởng nhớ Đức vua Đinh Tiên Hoàng.

Em Minh Phong bộc bạch: “Trong các sách lịch sử, phần lớn chỉ có ảnh đen trắng, còn ở đây, cháu được thấy tận mắt từng đường nét. Nhìn kiến trúc cổ nơi đây và nghe cụ ông giới thiệu về ngôi đình, cháu hiểu hơn về lịch sử và công lao của cha ông”.

Ở góc sân đình, hai cô giáo Trương Thị Thúy Hà và Nguyễn Thị Thu Quỳnh, giáo viên môn Lịch sử đang kể cho các học sinh nghe câu chuyện Đinh Bộ Lĩnh thu phục 12 sứ quân. Giọng cô vang đều, rõ, hòa vào không gian cổ kính. Điều kỳ lạ là những em thường ít chú ý trong lớp nay lại im lặng lắng nghe, mắt không rời tượng thờ và các hoành phi trước mặt. Có em kín đáo quay lại video để về nhà dựng clip cho bài thu hoạch; có nhóm tranh luận sôi nổi về bối cảnh lịch sử của thời Đinh - Tiền Lê.

Phần thi tìm hiểu kiến thức lịch sử được các em học sinh hưởng ứng và tham gia sôi nổi. 

Em Nguyễn Cao Mai Phương (lớp 9A7), từng nhiều lần tham gia trải nghiệm, đóng vai trò như một “hướng dẫn viên nhí”. Mai Phương tự tin giới thiệu cho các bạn nhỏ hơn ý nghĩa của từng gian thờ, từng câu đối sơn son thếp vàng. “Học trên lớp kết hợp với trải nghiệm thực tế, giúp chúng em nắm chắc hơn bài học, thấy lịch sử rõ ràng hơn, gần hơn với cuộc sống”, Mai Phương thổ lộ.

Nhìn cảnh học trò say mê học tập, nghiên cứu lịch sử, cô giáo Nguyễn Thị Hồng Lan, Hiệu trưởng Trường THCS Nông Trang, không khỏi tâm đắc: “Điều quý nhất của dạy học lịch sử thông qua di sản không phải kiến thức, mà là cảm xúc. Khi lịch sử chạm được vào cảm xúc của học sinh, bài học sẽ sống mãi cùng các em”.

Từ sân đình đến trái tim học trò      

Sau giờ học lý thuyết, các lớp tiếp tục tham gia phần hoạt cảnh lịch sử. Nhóm học sinh lớp 7 có dịp hóa thân vào cảnh Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân. Tiếng trống đội nghi thức dồn dập, tiếng hô đồng thanh của các “quân lính nhí” tay phấp phới những ngọn lau làm cờ khiến sân đình như sống lại thời loạn lạc cách đây hơn 10 thế kỷ. Các cụ cao niên trong ban quản lý đình đứng xem, gật gù khen ngợi. Cụ Đinh Ngọc Tiến, Phó trưởng ban Quản lý đình Nông Trang xúc động bày tỏ: “Từ khi nhà trường tổ chức các buổi học ở đình, không gian di tích trở nên sống động hơn. Chúng tôi vui vì thế hệ trẻ biết kính trọng tổ tiên, hiểu về đình làng, nơi lưu giữ hồn cốt, văn hóa của người Việt”.

Câu lạc bộ hát Xoan, Trường THCS Nông Trang thực hành diễn xướng ngay trước đình Nông Trang, nơi thờ Đức vua Đinh Tiên Hoàng. 

Rộn ràng nhất là tiết mục biểu diễn của các bạn học sinh trong Câu lạc bộ hát Xoan. Thuở xa xưa, người Văn Lang tổ chức các cuộc hát Xoan vào mùa xuân để đón chào năm mới. Và hôm nay, chính tại sân đình này, di sản văn hóa hát Xoan đang được trao truyền, tiếp nối. Hòa với tiếng trống phách nhịp nhàng, dưới sự hướng dẫn của cô giáo Thu Hồng và Tạ Điệp, hơn 500 học sinh khối 7 của nhà trường được xem và được học hát Xoan trong không gian văn hóa thấm đẫm truyền thống mà hiện đại. Thực sự hát Xoan đã và đang lan tỏa, trở thành nét văn hóa độc đáo trên vùng Đất Tổ.

Bên ngoài cổng đình, nhiều phụ huynh theo dõi con em mình với ánh mắt tự hào. Chị Đỗ Thị Thanh Hương, tổ 2, khu 8, phường Nông Trang tâm sự: “Con tôi trước đây ít quan tâm môn Lịch sử, nhưng sau một số buổi học ở đình đã thay đổi. Cháu về nhà kể chuyện vua Đinh, chuyện Đất Tổ say mê như kể chuyện cổ tích. Thầy cô đã làm được điều mà phụ huynh chúng tôi rất mong, đó là gieo vào lòng con trẻ tình yêu quê hương”.

Được biết, nhiều năm qua, mô hình dạy học gắn với di sản văn hóa của Trường THCS Nông Trang đã trở thành điểm sáng của ngành giáo dục Phú Thọ. Không chỉ tạo hứng thú học tập, nơi đây còn góp phần nuôi dưỡng lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ từ những trải nghiệm giản dị, chân thực. Cũng nhờ phương pháp sáng tạo và sự phối hợp chặt chẽ này, chất lượng học tập môn Lịch sử của trường có sự chuyển biến tích cực. “Điều chúng tôi mừng nhất là các em học sinh đã chủ động tìm hiểu lịch sử. Có em tự làm video, có em vẽ lại kiến trúc đình, có nhóm tìm gặp cụ cao niên để hỏi thêm tư liệu. Đó là sự tự giác, điều mà mọi giáo viên đều mong đợi”, cô giáo Trương Thị Thúy Hà phấn khởi, chia sẻ.

Một hướng đi từ Đất Tổ có thể lan tỏa cả nước

Trao đổi với cô Cao Thị Kim Dung, Tổ trưởng Tổ Khoa học - Xã hội, Trường THCS Nông Trang, chúng tôi được biết, để có một tiết học thực tế thành công, các thầy cô giáo của nhà trường phải chuẩn bị rất công phu. Tổ Khoa học - Xã hội chọn đối tượng học tập trải nghiệm tại di sản là toàn bộ học sinh khối 7 bởi các em được học Lịch sử có nội dung về đất nước dưới thời các vương triều Ngô - Đinh - Tiền Lê (939-1009).

Theo đó, nhà trường phải tiến hành khảo sát các di tích, thống nhất nội dung bài học, phân công bảo đảm an ninh, chuẩn bị đồ lễ, tập huấn kỹ năng trải nghiệm… mọi khâu đều hết sức chi tiết, bài bản. Đây không phải hoạt động mang tính phong trào mà là một phần của chiến lược giáo dục gắn nhà trường với thực tiễn cuộc sống, thiết thực đổi mới phương pháp dạy học; đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá. Nhà trường cũng xác định, dạy học lịch sử thông qua hệ thống di sản trên địa bàn tỉnh là nhiệm vụ lâu dài, với mong muốn mỗi học sinh, sau bốn năm học, đều có ký ức đẹp đẽ về các di sản của quê hương Đất Tổ Vua Hùng.

 
Trong khuôn khổ buổi học tập tại di tích đình Nông Trang, nhiều học sinh mạnh dạn trình bày hiểu biết của mình về lịch sử đất nước cũng như quê hương Đất Tổ.

Phú Thọ, vùng đất cội nguồn dân tộc, nơi hội tụ rất nhiều giá trị văn hóa đặc sắc: Tín ngưỡng Thờ cúng Hùng Vương, hát Xoan, di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; các đình, đền, miếu cổ gắn với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Đó chính là nguồn “tư liệu sống” vô giá mà nếu biết khai thác, sẽ trở thành sức mạnh mềm trong giáo dục học sinh. Mong rằng, mô hình này của Trường THCS Nông Trang sẽ được lan tỏa rộng rãi. Bởi lịch sử vốn rất đẹp, chỉ là chúng ta chưa trao cho học sinh cơ hội được sống trong lịch sử.

Thật xúc động khi rời đình Nông Trang, chúng tôi vẫn thấy một nhóm học sinh còn nấn ná bên gốc đa cổ ghi lại lịch sử ngôi đình. Khoảnh khắc ấy cho thấy các em học sinh không chỉ muốn tìm hiểu về lịch sử, mà còn biết tri ân những người đã viết nên lịch sử. Quả thực, khi lớp học không còn bó hẹp trong bốn bức tường, lịch sử trở nên sống động hơn, gần gũi hơn. Từ những buổi học giản dị giữa sân đình quê hương, Trường THCS Nông Trang đã thắp lên trong mỗi học sinh ngọn lửa yêu lịch sử, âm ỉ nhưng bền bỉ, sâu lắng nhưng lan tỏa... Đây là mô hình sáng tạo, nhân văn, cần được nhân rộng trong ngành giáo dục cả nước./.